r
‘Sjoemelstallen’ ook in de
Tweede Kamer onder vuur
A
3
^31
L—
Reacties
Wéér zet een uitspraak van de Raad van State het
Nederlandse stikstofbeleid op de helling. De hoogste
bestuursrechter twijfelt aan het effect van emissie-
arme melkveestallen. Dat kan verstrekkende gevolgen
hebben, en niet alleen voor boeren met koeien.
Ook boeren die al een
vergunning hebben op
basis van innovatieve
stallen, lopen risico op
intrekking ervan
de Radboud Universiteit in Nijme
gen. „Je kunt met deze uitspraak in
handen elk stalsysteem waarover
concrete wetenschappelijke twijfels
zijn ter discussie stellen bij de rech
ter. Koeienstallen, maar ook die voor
varkens en pluimvee.”
een stal is, en daarop handhaaft, dan
kun je dit soort stallen verankeren in
de wet.”
De precieze gevolgen van de uit
spraak zullen in de komende maan
den duidelijker worden. Wat bijvoor
beeld nog onduidelijk is: wat bete
kent dit voor boeren die al hebben
uitgebreid dankzij de bouw van een
nieuwe, emissiearme stal en daar
voor een definitieve vergunning heb
ben? „Ook die vergunningen kunnen
nu gevaar lopen”, denkt Frins. „Als je
kunt aantonen dat de uitstoot van
een stal meer gevolgen heeft voor be
schermde natuur dan waarvan bij de
vergunningverlening is uitgegaan,
dan kun je als belanghebbende een
intrekkingsverzoek indienen. Deze
uitspraak is daarvoor extra munitie.”
Het oordeel van de Raad van State
lijkt dus de volgende optater voor
boerend Nederland. De stikstofplan-
nen van het kabinet dreigen voor de
sector al desastreus uit te pakken.
Deze week kwam daar bovenop dat
melkveehouders in stapjes afscheid
moeten nemen van de uitzonde-
ringsregeling om meer mest te mo
gen uitrijden dan Europese collega’s.
De boerenorganisaties, LTO-voor-
zitter Sjaak van der Tak voorop, laten
geen gelegenheid onbenut om tech
nische innovaties naar voren te
schuiven als dé oplossing voor het
stikstofprobleem.
Milieuclubs
Dat denkt ook Johan Vollenbroek van
Mobilisation for the Environment
(MOB), een van de twee milieuclubs
die gisteren hun gelijk haalden bij de
Raad van State. „Als je bij de rechter
aanklopt met een verzoek tot hand
having, kun je op deze uitspraak wij
zen. We hebben aangetoond dat het
systeem van vergunningverlening in
de veehouderij niet klopt. Pas als je
gaat meten en controleren wat de
daadwerkelijke stikstofuitstoot van
Onder druk
Wie de uitspraak van de Raad van
State nuchter leest, kan dat niet vol
houden, stelt Frins. „Niet als het over
stikstofbesparende stalsystemen gaat
in elk geval. Dit juridische oordeel zet
deze innovatieve systemen echt on
der druk. Je kunt nu als overheid
moeilijk nog communiceren dat deze
systemen voor een belangrijk deel de
oplossing zijn. Daarmee geef je boe
ren valse hoop.”
Wat een oplossing kan zijn, vol
gens deskundigen: het nauwkeurig
meten van de ammoniakuitstoot per
stal, en daarop consequent handha
ven. Dat is makkelijker gezegd dan
gedaan. Meetsystemen zijn nog volop
in ontwikkeling, en daarbij is meten
op individueel stalniveau loeiduur.
Het brengt natuurorganisaties tot
de conclusie dat er maar één oplos
sing is: minder vee. Vollenbroek: „Al
die boerenleiders zeggen: innovatie,
innovatie, innovatie. Maar dat is op
deze manier een doodlopende weg.”
Opkopen
e Raad van State oor-
deelde gisteren dat drie
H Utrechtse melkveehou-
ders die meer koeien
wilden gaan houden
door te investeren in een stikstofbe
sparende stal, daar geen vergunning
voor krijgen. Uit kritische rapporten
blijkt dat het twijfelachtig is of de
stallen daadwerkelijk zorgen voor
minder ammoniakuitstoot, terwijl
tot nu toe in de vergunningverlening
wél van die positieve effecten werd
uitgegaan. Dat mag niet meer, vindt
de Raad van State.
Dat is een flinke domper voor de
boeren in kwestie, maar de gevolgen
van deze uitspraak zullen veel ver
strekkender zijn, voorspellen juris
ten. Zelfs de advocaat van een van de
verliezende Utrechtse boeren, Johan
van Groningen, komt tot die analyse.
„Als jurist kan ik de uitspraak op zich
volgen: je moet beloftes kunnen on
derbouwen. Maar in de praktijk
wordt het zo voor boeren steeds
moeilijker. Voor bezwaarmakers is
dit een inkoppertje: ze kunnen gaan
schieten op elk stalsysteem waarvan
de effecten niet helemaal zeker zijn.
Zo kun je elke boer met een niet-tra-
ditionele stal op de korrel nemen.”
De Raad van State benadrukte in
een toelichting dan wel dat het von
nis slechts gaat over twee specifieke
stalsystemen in de melkveehouderij,
maar bij die systemen zal het niet
blijven, denkt ook Ralph Frins, uni
versitair docent omgevingsrecht aan
STIKSTOFUITSPRAAK
S’ KSF
1
GO
DONDERDAG 8 SEPTEMBER 2022
In de Tweede Kamer
klinkt forse kritiek op de
innovatieve stallen, van
wege het vernietigende
oordeel van de Raad van
State. Voor een aantal
Kamerleden is er één
optie over: minder vee.
Minister Christianne van
der Wal van Natuur en
Stikstof hield haar hart al
vast voor de uitspraak van
de Raad van State. Gisteren
werd haar vrees bewaar
heid. ‘Innovatieve’ stallen,
blijken tóch niet zo schoon
als gehoopt.
VVD-Kamerlid Thom van
Campen: „De uitspraak
van de Raad van State is
gewoon weer een klap in
het gezicht van boeren, en
dan vooral in dat van melk
veehouders die te goeder
trouw tonnen hebben geïn
vesteerd.” Volgens de
VVD’er heeft de Raad van
State ‘in een drietal ver
gunningaanvragen voor
twee specifieke stalsyste-
men gezegd dat het onvol
doende is’. Hij zegt ‘zich
niet uit het veld te laten
slaan voor wat betreft inno
vatie’. Ook het CDA denkt
dat slimme oplossingen in
de stal wel degelijk een bij
drage kunnen leveren om
de stikstofdoelen te halen.
Maar volgens Esther
Ouwehand van de Partij
voor de Dieren, is met die
uitspraak ‘de vluchtroute
van innovatie nu definitief
afgesloten’. „Luchtwassers,
emissiearme vloeren: alle
maal peperdure flauwekul”,
zo vat zij bondig samen.
„Hou op met valse oplos
singen, doe wat nodig is:
krimp de veestapel in. Snel.
En fors.”
Zij krijgt bijval van Groen
links, SP en de PvdA. Vol
gens Jesse Klaver en
GroenLinks-Kamerlid
Laura Bromet is er ‘weer
een mythe doorboord’.
„Technische innovaties zijn
géén oplossing voor de
stikstofcrisis. Verkleining
van de veestapel is onver
mijdelijk.” Bromet vergelijkt
de zogenaamde stalinnova-
ties met de ‘sjoemeldiesels’.
„Daarin hadden auto's in
een bepaalde setting in een
fabriek ook minder uitstoot,
maar in de praktijk niet. Dit
zijn sjoemelstallen.”
De drie partijen pleiten er
voor dat de overheid rech
ten van boeren gaat opko
pen die sowieso al willen
stoppen. „Er zijn een hele
boel boeren van rond de 50
die willen stoppen. Haal die
rechten uit de markt, in
plaats van die door te ver
kopen aan de buurman”,
zegt Bromet, die ook pleit
voor minder vee.
- Marcia Nieuwenhuis
Chris van Mersbergen
Den Haag
V
Bi fl
