M
51
TOT
WREEDE
HOORT
ZUTPHKN
10
ili
II
GEMEENTE REAGEERT VERRAST OP OPVALLENDE CONCLUSIES ONDERZOEK
'•m
I
FAKENIEUWS
Het verhaal is
ingezet als
propaganda
om mensen
tegen de
Spanjaarden
op te zetten
gen. Meer dan vijfhonderd van hen
zouden onder het ijs van de IJssel zijn
gegooid en verdronken. Andere in
woners zouden naakt de stad uit zijn
gejaagd, waarna ze door de kou stier
ven. In de stad werden vrouwen mis
handeld en verkracht en mannen
werden gemarteld tijdens ondervra
gingen.
Het bloedbad van Zutphen is één
van de belangrijkste gebeurtenissen
aan het begin van de Tachtigjarige
Oorlog. Johan Visser (25) uit Leiden
deed het afgelopen jaar onderzoek
naar het voorval en komt met een op
vallende conclusie. „Zo is het hele
maal niet gegaan. Het verhaal is inge
zet als propaganda om mensen tegen
de Spanjaarden op te zetten.”
Het bloedbad zou dit jaar 450 jaar
geleden hebben plaatsgevonden. Re
den voor de gemeente Zutphen er
dieper onderzoek naar te laten doen.
Als herdenking werd bijvoorbeeld
vorig jaar nog een kanon bij de Span-
jaardspoort geplaatst, waar Spanjaar
den de stad binnen zouden zijn ge
vallen. Documenten of andere bewij
zen voor het bloedbad? Die zijn er
niet.
Zutphen was in juni 1572 de eerste
grote stad die Willem van Oranje
wilde aanvallen in zijn pogingen het
en huiveringwekkend
stukje geschiedenis is het.
Althans, dat dachten we
altijd. Zutphenaren wer
den opgehangen aan gal-
oosten te heroveren op de Spaanse
bezetter. Hij had zijn zwager, graaf
Willem van den Bergh, daarom op
dracht gegeven met een leger van
vijfduizend man aan te vallen. Zut
phen was als handelsstad een groot
machtscentrum en hoofdstad van het
graafschap. Veel moeite kostte het
niet om de stad te veroveren. Het le
ger kwam via twee poorten de stad
binnen en Zutphen bood maar wei
nig weerstand.
Tot frustratie van de Hertog van
Alva, de Spaanse landvoogd van de
Nederlanden, deden verdedigende
troepen en inwoners geen enkele
moeite het leger van Van den Bergh
tegen te houden. Monniken werden
vermoord, nonnen werden verkracht
en kerken werden geplunderd door
de soldaten van Van den Bergh.
ooggetuigenverklaringen, alleen
maar cirkelredenaties. Alle oogge
tuigen zijn omgebracht, dus zal het
wel gruwelijk zijn geweest.”
De opvallende conclusies van Vis
ser zijn de uitkomsten van een jaar
lang onderzoek. Hij studeerde er
deze zomer op af aan de universiteit
van Leiden. Voor zijn masterscriptie
kreeg hij een 9,5.
Na het afronden van zijn onderzoek
schreef Johan Visser een boek over de
historische gebeurtenis: Zutphen 1572,
De geschiedenis van een bloedbad.
Katholieke Kerk
Dat laatste werd onder meer gedaan
omdat de Katholieke Kerk werd ge
zien als een van de symbolen van de
Spaanse overheerser. Glas-in- lood
ramen werden eruit geslagen en van
het lood werden kogels gemaakt. Het
voedde de frustratie bij Alva alleen
nog maar meer. Hij gaf zijn zoon,
Don Frederik, de opdracht om de op
standige steden terug te veroveren.
Dat gebeurde. Alleen niet op de
manier zoals we altijd dachten. „Het
verhaal gaat over de massamoord. In
woners van Zutphen die zijn omge
bracht”, zegt onderzoeker Visser. „In
werkelijkheid heeft die massamoord
niet plaatsgevonden onder inwoners,
maar zijn honderden soldaten omge-
Verslagen
Het onderzoek was geen makkelijke
opgave, in het stadsarchief waren
veel verslagen verdwenen. Visser:
„Die zijn actief verwijderd. Zo van:
‘Als mensen iets willen herinneren,
dan kan het niet meer’.”
Zijn zoektocht liep vervolgens via
Duitsland en Brussel, waar de
landsregering uit die tijd zat. Uit
eindelijk belandde Visser in Madrid.
„Daar liggen documenten met oog
getuigen die het bloedbad beschrij
ven. De zoon van Alva beschreef in
een brief bijvoorbeeld precies wat
hij zou gaan doen: soldaten om
brengen. Die brief op zichzelf zegt
niet zoveel. In combinatie met an
dere ooggetuigenverslagen die ik
ben tegengekomen, wel. Al die tijd
hebben die bewijzen gewoon in
Madrid gelegen. Er heeft alleen
nooit iemand naar gekeken.”
In Zutphen is verrast gereageerd
op de bevindingen van Visser. „Er
waren al wat twijfels over, omdat
we er niets over terug konden vin
den”, zegt Hendrik Haafkens, na
mens het Erfgoedcentrum Zutphen
de kartrekker van het themajaar
1572 in Zutphen. „Als een stad is
uitgemoord, dan moeten daar toch
stukken van te vinden zijn. Dit
geeft een frisse blik op onze ge
schiedenis. Hier was het ons ook
om te doen. Niet roeptoeteren wat
altijd is gezegd. Nu weten we echt
wat er is gebeurd.”
Zutphen
bracht. Professionele militairen in
dienst van Willem van Oranje. Ja, er
zijn mensen opgehangen. Maar dat
waren soldaten en geen inwoners.
Dat zijn we helemaal vergeten. Het
verhaal zoals wij het kennen is zo ge
spind om de Spanjaarden in een
kwaad daglicht te zetten en dat is
steeds verder aangedikt.”
Het startschot daarvoor wordt ge
geven in de 17de eeuw. Visser: „Dan
komen de eerste geschiedschrijvers.
Vooral mensen uit het publiek, men
sen die hebben gezien wat er is ge
beurd. Eén van de belangrijksten is
een predikant uit Zutphen. Willem
Baudartius.
„De kring om Willem van Oranje
maakt een verhaal dat arme Zutphe
naren zijn omgekomen. Het verhaal
is niet eens verdraaid, er zijn onjuist
heden aan toegevoegd. Er zijn name
lijk troepen omgekomen, troepen
waar Zutphen helemaal niet op zat te
wachten. Een verhaal zoals dat van
het Bloedbad van Zutphen heeft
maar één functie: mensen opzetten
tegen de Spanjaarden. Het verhaal
wordt dan steeds groter. Er zijn geen
Fakenieuws uit de 16de eeuw. Zo zou je de Wrede
Moord op Zutphen kunnen noemen. De stad zou in
1572 zijn uitgemoord door de Spanjaarden als een
luguber wapenfeit uit de Tachtigjarige Oorlog.
Onterecht, blijkt nu. De beruchte dag verliep heel
anders en de bewijzen lagen honderden jaren
gewoon in Madrid.
Bloedbad
niet zoals
ons is
6 j
geleerd
Zutphen in
1572 was
E
De bevolking van
Zutphen zou zijn uit
gemoord door de
Spanjaarden, zoals
deze prent uit de ze
ventiende eeuw laat
zien. FOTORIJKSMUSEUM
- Johan Visser,
onderzoeker
Merten Simons
DINSDAG 30 AUGUSTUS 2022 GO
