c Kunstenaar Monique Verhoeckx maakt tentoonstelling over Nieuw-Guinea
8
Nederlands Nieuw-
Guinea. Het laatste deel
van Indië dat ons land uit
handen gaf, op 1 oktober
1962. Voor kunstenaar
en filmmaker Monique
Verhoeckx is Nieuw-
Guinea extra bijzonder:
haar ouders werden
daar verliefd op elkaar.
Het inspireerde haar tot de
tentoonstelling Biak
Stories, die in Stedelijk
Museum Breda van 9 juli
tot 4 september gratis te
bezoeken is. Gekoppeld hieraan is
een Collectiemiddag, op zaterdag 25
juni. Aan iedereen die een band heeft
met deze voormalige kolonie is ge
vraagd een bijdrage te leveren door
langs te komen met voor hen belang
rijke objecten uit die tijd. Gebruiks
voorwerpen, foto's, een schelp, een
sieraad, alles waar een persoonlijk
verhaal aan verbonden is. Een deel
wordt gebruikt voor de expositie.
De vader van Monique Verhoeckx
was amateurfotograaf, ze gebruikt
voor haar multimedia-installatie
onder meer zijn dia's van Nieuw-
Guinea. Ze combineert die met his
torisch filmmateriaal en visualisaties
van Papoeakunst.
Tropencollectie KMA
Daarnaast is een deel van de voorma
lige tropencollectie van de KMA te
zien. Verhoeckx: ,,Die gebruikten ze
vroeger om onder meer KNIL-mili-
tairen te onderwijzen over de tropen.
De collectie verhuisde later naar Jus-
tinus van Nassau in Breda, maar dat
volkenkundig museum is in 1993
opgedoekt. De collectie is toen naar
het volkenkundig museum in Leiden
gegaan. Delen ervan halen we weer
terug naar Breda."
Breda heeft de primeur van Biak
Stories, vertelt Verhoeckx (1963).
Daarna volgen Den Haag, Amster
dam en herinneringscentrum Wes-
terbork, dat na de oorlog twintig jaar
lang dienst deed als opvangplek van
Indische en Molukse Nederlanders,
onder de naam woonoord Schatten
berg.
Het verhaal van haar ouders is het
Mensen moesten
elders helemaal
opnieuw beginnen,
totaal berooid
vertrekpunt van het project. Het lijkt
een filmscript, maar de romantiek
heeft een bittere bijsmaak. Ze komen
beiden van Java, maar kenden elkaar
daar niet. Moeder is geboren in
Soerabaja, vader in Bandoeng. Ze
maakten de Japanse onderdrukking
mee in WO II, haar vader zat als kind
in een Jappenkamp. Vanwege de ber-
siap (Indonesische vrijheidsstrijd,
1945-1947) vluchtten beiden met hun
familie naar Nederland.
,,In Westerbork leerde mijn moe
der haar eerste echtgenoot kennen,
hij kwam ook uit Indië. Hij ging bij
de marine en werd uitgezonden naar
Nieuw-Guinea. Net als mijn vader.
Op het eilandje Biak (ten noorden
van Nieuw-Guinea, red) hebben
mijn ouders elkaar ontmoet. Vandaar
de titel Biak Stories."
Verliefd... en vertrekken
Ze werden verliefd en kozen voor
elkaar, terwijl ze opnieuw een de
kolonisatie mee moesten maken. In
1959 keerden ze terug naar Neder
land. ,,Hun verhaal staat voor wat
groters: dat iedereen wéér moest ver
trekken."
Verhoeckx maakte eerder docu
mentaires met de geschiedenis van
haar (groot)ouders als thema. Ze
deed onderzoek naar de effecten van
oorlog, dekolonisatie en de vlucht
van Indische Nederlanders naar ons
land. Ze voelt zichzelf indirect ge
troffene. ,,Een oorlog duurt vaak lan
ger dan één generatie. Onuitgespro
ken dingen krijg je als kind toch mee.
Ook de verplaatsing, de diaspora.
Mensen moesten elders helemaal op
nieuw beginnen, totaal berooid. Zon
der basis, zonder netwerk. Ouders
hadden vaak last van PTSS, dat had
eveneens invloed."
Het verhaal van Nieuw-Guinea is
niet zo bekend. We weten weinig van
het op Groenland na grootste eiland
ter wereld.
Een oorlog duurt
vaak langer
dan één generatie
Verhoeckx: „Eigenlijk is het hele
maal niet zo Indonesisch. De oor
spronkelijke bevolking bestaat uit
Papoea's. Zij hebben een andere
etnische achtergrond, die meer bij
Oceanië hoort. Bij het dit jaar gepre
senteerde, grote dekolonisatie-on
derzoek ging het maar tot 1950. Daar
is het verhaal van Nieuw-Guinea ook
niet in meegenomen. Bij het subsi
diefonds waarderen ze het daarom
zeer dat wij dit wel oppakken."
De ouders van Monique Verhoeckx
leven niet meer, maar zouden trots
zijn op hun dochter. ,,Ze hebben
mijn werk altijd ondersteund, al
werd er ook bij ons thuis niet zo veel
over het verleden gepraat. Dit project
heb ik nog wel met mijn moeder be
sproken. Ze vond het prima. Mijn va
der was helemaal verknocht aan
Nieuw-Guinea, die zou dit zeker ge
waardeerd hebben."
DONDERDAG 23 JUNI 2022 PM
'Het levensverhaal van mijn
ouders staat voor wat groters'
Jacques Hendriks
Breda
- Monique Verhoeckx
De vader van Monique Verhoeckx in de jaren 50 in
Nieuw-Guinea. foto's privécollectie
Ook deze foto is genomen in de jaren 50: de moeder van
Monique Verhoeckx in Nieuw-Guinea.
- Monique Verhoeckx
