3
EERHERSTEL
BELGIË GEEFT KIES VERMOORDE PREMIER VAN VOORMALIGE KOLONIE TERUG AAN FAMILIE
België heeft gisteren
een tand van Patrice
Lumumba, de eerste
premier van het
onafhankelijke Congo,
overgedragen aan zijn
familie. Lumumba werd
in 1961 vermoord, met
medeweten van Brussel.
,,Nu kan de familie het
rouwproces afsluiten",
zegt zijn zoon Roland.
Het is waarschijnlijk alles
wat er rest van Patrice
Emery Lumumba, en het
is verpakt in een klein
blauw kistje. Het verhaal
van deze tand, één enkele kies met
een gouden laagje, en dat van de ver
moorde ex-premier zeggen veel over
de moeizame relatie tussen België en
zijn voormalige kolonie.
Tijdens een bevreemdende plech
tigheid in het Egmontpaleis in Brus
sel is de tand overgedragen aan fami
lie van Lumumba, aan zijn zoon Ro
land en zijn dochter Juliana. Er wor
den excuses gemaakt door de Belgi
sche premier Alexander De Croo, die
het heeft over een 'morele verant
woordelijkheid' van zijn land: ,,Het is
een pijnlijke en onaangename waar
heid. Maar ze moet gezegd worden."
Eerder hadden er al berustende
woorden geklonken van Roland Lu
mumba: ,,Ik kan niet zeggen dat we er
blij mee zijn, maar het is positief dat
we onze geliefde nu eindelijk kunnen
begraven. Zijn ziel kan in vrede rus
ten. Dat is belangrijk voor ons." En Ju
liana Lumumba spreekt van belang
rijke vragen die nog altijd blijven:
,,Vader, hoe ben je gestorven? Dat we
ten we niet. Wanneer ben je gestor
ven? Dat weten we niet. Waar ben je
vermoord? Dat weten we ook niet."
Patrice Lumumba was in 1960 een
paar weken de eerste premier van het
onafhankelijke Congo. Dat enorme
land in het hart van Afrika was in
1885 door de grote mogendheden toe
gekend, zo ging dat toen nog, aan Bel
gië. Of beter: aan koning Leopold, die
het uitbaatte als zijn persoonlijke
melkkoe. Half Brussel is opgebouwd
met 'rubbergeld' uit de kolonie. Ten
koste van miljoenen doden.
Jonge leider
De verkiezingszege van Lumumba en
zijn nationalistische partij MNC
(Mouvement National Congolais)
was destijds daarom een teken van
hoop. Hij was een jonge leider (36)
van een jong land met een enorm po
tentieel. En hij stond voor het nieuwe
Afrikaanse zelfbewustzijn, voor de
zelfbeschikking van zwarte volkeren.
Maar het ging dus al snel mis. Rebel
len gingen aan de haal met de zuide
lijke provincie Katanga, schatrijk aan
grondstoffen. België vond het maar
niks dat de premier van die onafhan
kelijke gedachten had en ze ook nog
hardop uitsprak. En het Westen, lees:
de VS, was bang dat Congo zou af-
drijven richting de Sovjet-Unie.
Er kwam een staatsgreep, Lumumba
werd afgezet, gearresteerd en uitein
delijk op 17 januari 1961 overgebracht
naar Katanga. Vrijwel meteen werd hij
met zijn twee medegevangenen Mau
rice Mpolo en Joseph Okito geëxecu
teerd door een vuurpeloton van de re
bellen. Zijn lichaam werd nooit gevon
den. Waarom, dat werd pas duidelijk
door een onthulling van de Belg Ge
rard Soete tijdens een uitzending van
het tv-programma Histories in 1999.
Die was lid van de koloniale politie in
Katanga en bekende dat hij had gehol
pen met het opruimen van de drie lij
ken. Dat zou zijn gebeurd in opdracht
van zijn Belgische meerderen. ,,Er
mocht niets, niets, niets meer van
overblijven, zeiden ze."
In een interview met het blad
Humo zei hij iets later dat hij geen
spijt had van zijn daden, omdat hij
Lumumba als een gevaar beschouw
de. Wel had hij moeite met de manier
waarop de lichamen moesten worden
weggewerkt: ,,Wie kan dat zonder
aangedaan te zijn: lijken versnijden,
de botten van het vlees scheiden, het
vlees oplossen in zoutzuur, de botten
versplinteren en wat dan nog niet is
vernietigd, zelf verbranden?" Het was
dus een vies werkje, maar wat tijdens
de uitzending van Histories ook dui-
Zijn ziel kan in
vrede rusten.
Dat is belangrijk
voorons
delijk werd, was dat hij wat 'souve
nirs' bewaard had. Zo liet hij een ko
gel zien die hij uit het lichaam van
Lumumba zou hebben gehaald. En er
was nog meer, zei hij toen: ,,Maar
daar ga ik niet over praten. Misschien
later."
Commotie
Dat 'later' komt voor Soete niet, want
hij overlijdt in 2000. In de commotie
die na zijn interview ontstaat, zegt
hij nog dat hij 'alles' in de Noordzee
heeft gegooid, maar daar blijft het bij.
Er wordt in de jaren erna druk gespe
culeerd over wat hij nog meer zou
hebben meegenomen. Het zou gaan
om snijtanden, vingerkootjes, hoek
tanden of een kies. Het is zijn dochter
Godelieve die uiteindelijk duidelijk
heid brengt. Tijdens een interview
met, opnieuw, Humo komt er een
'Afrikaans ogend kistje' op tafel: 'Ze
haalt er een klein blauw doosje uit,
met daarin de vergulde kies van Pa
trice Lumumba.'
De kies wordt onmiddellijk in be
slag genomen door justitie. Die is
echter nooit onderzocht op dna. Dus
het is niet 100 procent zeker dat het
echt gaat om een tand van Lumumba.
Misschien is dat ook niet het allerbe
langrijkste, klinkt het in de Belgische
media. ,,Het belangrijkst voor de kin
deren is de symboliek, de erkenning,
de teruggave", aldus de VRT. Samen
met de excuses, de ontvangst door de
koning en de presentatie van de res
ten 'in een mooie kist van Congolees
hout' aan de vele Belgische Congole-
zen is dit 'de officiële afscheidsdag
van België voor Patrice Lumumba'.
GO DINSDAG 21 JUNI 2022
Mark van Assen
Rotterdam/Brussel
mscsj
Tijdens een ceremonie bij het Egmontpaleis in Brussel wordt de kies van Patrice Emery
Lumumba uit Congo overgedragen aan zijn nabestaanden. foto afp
- Roland Lumumba, zoon
Vergulde tand
omgebrachte
Lumumba
na 61 jaar terug
naar Congo
De Belgische
koning Filip met
de kinderen van
de in 1961 gedode
Congolese
premier Patrice
Lumumba.
FOTO'S JELLE
VERMEERSCH, ANP AFP