De toekomst
zal vooral
plantaardig zijn
U
2022
Film over 't manwuufje van Walcheren
2
COLUMN
Marleen Blommaert
De rit voerde via Enschede naar Zwolle
en vervolgens naar Diepeveen. Er
gaan inderdaad jaren voorbij waarbij
dat deel van het land het zonder mij moet
doen, ondanks de schoonheid van de streek.
Wat me opviel onderweg is dat het thuis
werken vermoedelijk is afgeschaft. Het was
de eerste lange rit in tijden. Erg lang, want ik
reed van file naar file.
Zo gezegd
in deze
krant
Non-binair toen niemand wist
wat dat was, evenknie van
Mondriaan maar met een
grotendeels verloren oeuvre.
Reden genoeg voor een film
over Marlow Moss.
Met pretoogjes vertelt Gerrit
Schoenmakers, oud-wethouder
van Middelburg, hoe hij 25 jaar ge
leden op zoek ging naar een schil
derij dat de Engelse schilder Mar
low Moss ooit aan de gemeente
schonk na een expositie in de
Vleeshal. Het lag achter een kast bij
de afdeling planning en ontwikke
ling. De ambtenaren vonden het te
lelijk om op te hangen. Volgens
Andreas Oosthoek, oud-hoofdre
dacteur van de PZC en eigenaar
van een Moss-collectie, is de in
middels onbetaalbare Composi
tie met dubbele lijn en blauw vlak
zelfs een tijdje als dartbord ge
bruikt. „Dat lijkt me wel
straf', zegt conservator Ma
rieke Verboven van het Mu
seum voor Hedendaagse
Kunstin Antwerpen (MUHKA),
waar het schilderij wordt bewaard.
Ze kan geen gaatjes vinden. Of de
ambtenaren konden niet mikken.
Het is een betekenisvolle scène
uit De verdwenen lijnen van Marlow
Moss. De documentaire van de
Middelburgse filmmaker Fifi Vis
ser is afgelopen weekend in premi
ère gegaan in Antwerpen en Mid
delburg. ,,Het is tekenend voor hoe
er met Marlow Moss werd omge
gaan", zegt Visser. ,,Het was nota
bene een cadeau aan Middelburg."
Moss (1889-1958) was de geliefde
van schrijfster Netty Nijhoff. Het
vakantiehuisje dat ze samen met
haar man Martinus bezat in Bigge-
kerke wordt nu bewoond door
Oosthoek. Van hun zoon Faan erfde
hij een twintigtal schilderijen van
Moss en een koffer vol documen
ten, waaronder brieven van Piet
Mondriaan. Als kunstenaars waren
ze gelijken, hoewel Mondriaan we-
Oosthoek, maar al snel zag ze er een
langere film in. „Het is een on
bekend Zeeuws verhaal. Hoe
kan het dat Mondriaan zo be
kend werd en zij helemaal niet?
De conclusie die wij nu trekken,
dat je mag zijn wie je wil dat je
bent, trok Moss bijna een eeuw
geleden al. En dan haar oeuvre.
Een deel is tijdens de oorlog ver
brand en een deel is na haar dood
verdwenen. Het is een soort drie
luik dat ik erg de moeite waard
vind."
In de film komt een aantal lief
hebbers en kenners aan bod die fi
losoferen over de vraag wat er ge
beurd kan zijn met de schilderijen
die Oosthoek had opgeslagen in
Zürich. Ze zijn een keer geëxpo
seerd in Arnhem, maar daarna ver
dwenen. Bijna terloops beschuldi
gen de betrokkenen elkaar van be
lastingontduiking, wanbeheer en
huisvredebreuk. Het mysterie
wordt niet opgelost, maar Visser
hoopt dat haar film iets teweeg
brengt. ,,Het werk dat er nog is,
wordt nu voor tonnen verkocht. Bij
elkaar moet die verdwenen collec
tie miljoenen waard zijn. In een
klein kunstwereldje is Moss be
kend en heel groot. Natuurlijk hoop
ik stiekem dat mijn film iets los
woelt. Zo van: goh, we hebben het
nog niet aan die en die gevraagd.
Het is onvoorstelbaar afschuwelijk
dat dat werk weg is."
reldbe-
roemd werd
en Moss vergeten raakte, in ie
der geval bij het grote publiek. Net
als Mondriaan schilderde ze voor
de oorlog geometrische vlakken in
veelal primaire kleuren en zwarte
lijnen. Na de oorlog werden haar
werken losser alsof, zoals een
kunstkenner in de film zegt, 'ze een
lijn mee uit wandelen neemt'.
Non-binair avant la lettre
Op Walcheren werd Moss 't man-
wuufje genoemd, vanwege haar
korte, achterovergekamde haar en
mannelijk aandoende pakken. ,,Ze
was non-binair avant la lettre", ver
klaart Visser. ,,Nu zijn we daar
meer mee bezig, maar toen vergde
dat een enorme moed. Haar hele le
ven was ze zo dapper, in allerlei op
zichten." Het MUHKA benaderde
Visser voor een interview met
Toos Henk
E-6IKE5 STEEDS SEAVANCEER&ER
Motorrijder (23) komt
om bij ongeluk N289
Een 23-jarige motorrijder uit
's-Gravenpolder is zaterdagoch
tend om het leven gekomen bij
een aanrijding met een land
bouwvoertuig op de N289 bij
Kapelle. De botsing op de Rijks
weg gebeurde rond 08.25 uur.
Hulpdiensten, waaronder een
traumahelikopter uit Rotter
dam, werden ingeschakeld. Het
slachtoffer overleed ter plekke
aan zijn verwondingen. De po
litie doet nog onderzoek naar
de oorzaak van de aanrijding.
De Rijksweg is zaterdag enige
tijd afgesloten geweest.
aan Natuurderij Keizersrande. Een boeren
bedrijf waar de boerin, Annette Harberink,
ons rondleidt. Het is een voorbeeld van
kringlooplandbouw. Ik kende het woord,
maar hier krijg ik ter plekke uitgelegd wat
het inhoudt. Met enthousiasme vertelt ze
over de ontstaansgeschiedenis. Rijkswater
staat moest Deventer behoeden voor hoog
water (ruimte voor de rivier) en met partner
het IJssellandschap als eigenaar van de bui
tendijkse natuurgebieden is gezocht naar
oplossingen. Ook de provincie Overijssel, de
gemeente Deventer en het waterschap slo
ten aan. Zonder slag of stoot of doorzet
tingsvermogen en
flexibiliteit ging dat
niet. 170 hectare en
80 koeien is een ver
houding die duide
lijk maakt dat hier
erg extensief ge
boerd wordt. Niets
wordt aangevoerd
op het bedrijf, geen
voer en mest. Deze
manier van beheer is
gunstig voor de wa
terveiligheid en na
tuur. Het aantal
soorten zowel in
flora als fauna is in de afgelopen jaren ver
dubbeld. Economisch loopt het ook. Is dit
een uniek project? In zekere zin wel, maar er
zijn meer boeren die zien dat het niet verder
achteruit laten gaan van natuur uiteindelijk
ook een kwestie van eigenbelang is.
Ik ben nog
niet zover
dat niet eten
van dierlijke
producten
de norm is
kunnen we natuurlijk niet de grootste vlees
exporteur van Europa blijven. Maar de vraag
is of we dat moeten willen in een klein land
als het onze. Persoonlijk denk ik dat de toe
komst, wil die houdbaar zijn, vooral
plantaardig zal zijn. De wereld,
Nederland en ik zijn nog niet
zover dat het niet eten van dier
lijke producten de norm is, maar
de trend is onmiskenbaar.
Hoe dan ook zal naar ma
nieren moeten worden ge
zocht om landbouw zo in
te richten dat het niet
een aanslag op ons eco
systeem vormt en het
voorbeeld uit Diepen
veen laat volgens mij
zien dat wanneer
allerlei partijen de
handen ineen
slaan, er mooie
zaken ontstaan.
Het zou mooi
zijn als de energie
ook naar de oplossin
gen gaat.
MAANDAG 13 JUNI 2022 GO
OPEN PODIUM
,,Mijn bedoeling
was een voor
bereidend jaar
te doen aan
het conserva
torium, maar ik
werd meteen
toegelaten
voor het eerste
jaar"
ZEELAND6
PFAS
,,Ik ben ervan
overtuigd dat
dé oplossing
tegen PFAS
een Europees
uitdoofbeleid
is"
Zuhal Demir,
Vlaams minis
ter van Milieu
CZEELAND1
Miljoenencollectie
schilder Moss zoek
Ernst Jan Rozendaal
Middelburg
Conservator Marieke Verboven met het schilderij Compositie met
dubbele lijn en blauw vlak van Marlow Moss, still uit de film
De verdwenen lijnen van Marlow
Moss is maandag (14.00 uur) en
woensdag (14.00 uur) te zien in Ci
nema Middelburg.
Paul Kusters
Internet: toosenhenk.nl
KAPELLE
Pascal van de
Velde, trom
pettist
In Diepeveen staat een bezoek gepland
Met zo'n extensieve manier van boeren
EEN BEREIK VAM
120 KM< 18 VERSMELLIMSEM
EM ONBEPERKT bellem
ONBEPERKT
BELLEN
ZELF MET BE FIETSBEL
ZOQAT BE SEWONE
FIETSERS AAM BE
KAMT SAAM
