van kinderen en kleinkinderen
i;
#&47v3*9ï&a3 -Jhtffar
Haar leven heeft na de
oorlog nooit lichter kunnen
worden
17
Spigt: ,,We leefden langs elkaar heen.
Ik voelde geen verbinding. Ze was
geen 'moeder-moeder'. Ik ben niet
opgevoed maar groot gegroeid. Ik
probeerde haar te ontzien, want ik
wilde niet dat ze nog meer zorgen
had.'' De afwezigheid van haar moe
der heeft zijn weerslag op Spigt. In
de puberteit raakt ze verstrikt in
zichzelf. Ze zit vol boosheid en is de
structief en eenzaam. Ze stort zich
op het nachtleven, zit op haar 14de in
de kroeg en rijdt veel te hard op
brommers.
,,Mijn leven was een jungle'', zegt
Spigt. „Enerzijds was het een gewel
dige tijd, maar ik voelde me tegelijk
verloren. Het gat dat de oorlog in
mijn moeder heeft geslagen, heb ik
overgeërfd. Die leegte zat ook in mij.
Ik kwam aandacht tekort. Ik ben gaan
snijden in mijn armen om de pijn op
een andere plek te krijgen. Toen heb
ik hulp gezocht bij een psychiater."
Haar moeder wordt ernstig ziek.
Ze kan niet bewegen en praten en
ligt in een verstijfde houding in het
verpleeghuis. Spigt vermoedt een
'kampsyndroom'. Ze verwijt haar
niks. ,,Ik kan niet boos zijn op men
sen die zelf zo beschadigd zijn door
een oorlog en daardoor hun kinderen
onvoldoende aandacht konden ge
ven.'' Die acceptatie is herkenbaar,
zegt psychiater Dashorst. ,,Ze zijn
niet boos uit loyaliteit naar hun ou
ders, omdat die vreselijke dingen
hebben meegemaakt. Ze willen voor
hen zorgen. Daardoor hebben ze
moeite voor zichzelf op te komen of
worstelen met identiteitsvragen. Een
terugkerend thema in de therapie is
jezelf losmaken van je ouders en een
eigen mening hebben.''
Erfelijk
De oorlog in Oekraïne geeft de cam
pagne van War Child meer urgentie.
Dat trauma's erfelijk kunnen zijn,
merken ook vluchtelingen uit re
cente of hedendaagse oorlogen. Leila
Prnjavorac (1982) vluchtte in 1993
met haar ouders uit Bosnië naar Ne
derland. Haar moeder kreeg psychi
sche klachten, haar vader dronk zijn
verdriet weg. ,,Ik vond het moeilijk
dat ik mijn moeder niet kon helpen
haar trauma's te verwerken. Ze is in
Nederland eigenlijk zieker gewor
den, doordat ze geen goede psychi
sche hulp kreeg. Haar leven heeft na
de oorlog nooit lichter kunnen wor
den.'' Prnjavorac groeide op in Do-
boj, in het noorden van Bosnië. Ze is
9 jaar als Servische troepen de stad
innemen. Het gezin vlucht de schuil
kelders in, buren zijn opeens een vij
and en vrouwen worden verkracht.
Als de etnische zuiveringen in Do-
boj beginnen, duikt het gezin onder
bij bevriende Serviërs in Belgrado.
Van daaruit vluchten ze naar Neder
land. ,,De oorlog dringt pas goed tot
je door als je uit de oorlog bent'', zegt
Prnjavorac. ,,Eerst ben je bezig met
overleven. In de rust van een veilige
omgeving begint de verwerking van
wat je allemaal hebt meegemaakt.''
Thuis werd over de oorlog gezwe
gen. „Tijdens de oorlog zag ik bij
mijn moeder geen angst. Daardoor
voelde ik geen angst. Ze zorgde er
voor dat ons leven doorging. Dat
heeft mij geïnspireerd'', zegt Prnja-
vorac. ,,Na de oorlog kon ze weinig
meer, maar ze bleef wel vechten. Ze
veranderde van een sterke, moedige
vrouw die voor iedereen klaarstond
in iemand die zelf hulp nodig had.
Maar ze werd niet gehoord en behan
deld.'' Prnjavorac moet als jonge tie
ner het gezin runnen. Ze doet de ad
ministratie, voert gesprekken met
instanties en moet tolken voor haar
ouders. ,,Je hoort dingen waar je geen
verstand van hebt of die je als kind
niet moet horen. Ik droeg de verant
woordelijkheid van het gezin, moest
sterk zijn en voor iedereen zorgen.
Dat deed ik naast mijn school en
mijn sociale leven'', zegt ze.
Ze is 16 als haar moeder overlijdt.
Twee jaar later kiest ze er zelf voor in
therapie te gaan. ,,Ik wilde aan me
zelf werken om de wonden van mijn
jeugd te helen voordat ik zelf kinde
ren zou krijgen.'' Inmiddels heeft ze
een nieuw leven opgebouwd en
heeft ze twee kinderen. Ze is Vrij
heidsambassadeur van Den Haag.
,,Over de oorlog praten is belangrijk.
Ik wil de trauma's niet overdragen op
mijn kinderen. Een kind moet een
kind kunnen zijn. Er moet ruimte
zijn voor rouw en verdriet, maar ook
voor mooie dingen.''
Met de campagne van War Child
hoopt Prnjavorac dat er meer aan
dacht komt voor de mentale gezond
heid van oorlogskinderen én hun ou
ders. De organisatie biedt psychoso
ciale ondersteuning door onder meer
sport en spel, zang, dans en toneel,
zoals momenteel aan vluchtelingen
kinderen bij de grens van Oekraïne.
Frederique Spigt: ,,Een wereld zon
der oorlog bestaat niet. Het gaat maar
door en je geeft het door. Daarom
heb ik bewust geen kinderen. Ik heb
in mijn jeugd zo moeten worstelen
met mijn bestaan. Ik was bang dat
terug te zien bij een eigen kind.''
GO ZATERDAG 16 APRIL 2022
OORLOG JOEGOSLAVIË
1993 Oorlog Joegoslavië, moslimvluch
telingen in Bosnië.
1945 Japans interneringskamp
Banjoebiroe.
