getest op mensen Wat zegt de wetenschap u
Dyslexie hebben is niet zo raar:
lezen is iets heel onnatuurlijks
Eureka! Eettempo is van groot belang
Een tafel of stoel
herkennen of een
letter is een
cruciaal verschil
19
het herkennen van taalklanken. En
de verbinding tussen die twee is
ook nog niet zo eenvoudig te ma
ken. Ga maar na: als je een d leest,
moet je snappen dat dat soms
klinkt als een 'duh' zoals in het
woord 'duif, en soms als een 'tuh',
zoals in het woord 'brood'.
„Precies dit leerproces van het
koppelen van letters aan geluiden
verloopt vaak lastiger voor mensen
met dyslexie'', vertelt Bonte. ,,En
dit is ook een van de redenen
waarom bijvoorbeeld Engels een
extra lastige taal is voor hen. Daar
kan dezelfde klank vaak op ver
schillende manieren geschreven
worden, denk maar aan de woor
den 'eight' en 'late'. Italiaans is op
dat vlak juist een stuk makkelijker.
Ernstige dyslexie komt daar dan
ook minder vaak voor.''
beenbeschadiging vermindert
maar dat je het kraakbeen herstelt
en de artrose mogelijk kunt afrem
men. Maar we richten ons nu eerst
op kleine beschadigingen.''
Custers begint de eerste klini
sche test met tien mensen die drie
maanden worden gevolgd. Daarbij
zijn er twee hoofdvragen: Is de gel
veilig en is die effectief? En: kan de
gel meteen van de plank worden
gehaald en toegepast?
Custers en een onafhankelijke
onderzoekscommissie leggen hun
bevindingen voor aan de me-
disch-ethische commissie. ,,Als
die overtuigd is, komt er een fase
twee: dan breiden we de groepen
en het onderzoek uit met twee
ziekenhuizen: het Maastricht
UMC en het Elisabeth Tweesteden
Ziekenhuis in Tilburg. In de
tweede fase doen zij met het UMC
Utrecht elk onderzoek met een
groep van twaalf patiënten. In to
taal komen we dus op 46'', aldus
de chirurg. ,,We volgen hen mini
maal een jaar. Daarna kijken we of
er nog klachten zijn en of de
schade zich heeft hersteld.''
Is de gel ook te gebruiken voor
andere gewrichten? ,,Dat zou zo
maar kunnen'', zegt Custers. ,,De
enkel heeft veel overeenkomsten
met de knie. Voor de heup wordt
het lastiger. De schouder zou er
zich ook voor kunnen lenen. Maar
ik ben wel iemand van 'eerst zien,
dan geloven'. Ik wil geen valse ver
wachtingen wekken.''
Is het nou dislexie, dyslexie of dislexy? Voor veel Nederlanders is de spelling van dit woord al lastig, maar voor
de mensen die er last van hebben is het helemaal niet te doen. Wat maakt lezen voor hen zo moeilijk?
„Dyslexie betekent letterlijk 'be
perkt lezen''', vertelt neuroweten-
schapper Milene Bonte (Maas
tricht University). ,,Je merkt dat
bijvoorbeeld als iemand met dys
lexie voorleest. Dat gaat vaak lang
zaam, radend, of letter voor letter.''
Het is volgens Bonte niet gek dat
veel mensen moeite hebben met
lezen: ,,Waar we meestal niet bij
stilstaan, is dat het iets heel onna
tuurlijks is. We zijn niet met de
vaardigheid geboren en hebben
het onszelf aangeleerd. Geschre
ven taal is iets wat mensen onge
veer vijfduizend jaar geleden be
dacht hebben. Dat is relatief kort
voor evolutiebegrippen.''
Ons brein is er dan ook nog niet
helemaal goed voor ingericht, ver
telt de neurowetenschapper: ,,Als
we leren lezen, is het belangrijk
dat we de letters op papier kunnen
herkennen. We hebben alleen
geen specifiek gebied in de herse
nen dat daar goed in is. We moe
ten dit daarom zelf creëren tijdens
het leren lezen. Bij mensen die be
ginnen met lezen, zie je dat er een
aanpassing plaatsvindt in het her-
sengebied voor visuele waarne
ming. Dat is oorspronkelijk be
doeld om objecten te herkennen,
zoals een tafel of een stoel. Door
veel te lezen wordt een deel van
dit gebied uiteindelijk gespeciali
seerd in letterherkenning.''
Dat lijkt misschien niet zo lastig,
maar is het wel. Een stoel herken
nen of een letter is een wezenlijk
verschil. Bonte: ,,Voor het herken
nen van objecten in onze omge
ving is het belangrijk dat we de ro
tatie van links naar rechts negeren.
Wetenschappers
vertellen over hun
eurekamoment.
Deze keer
Dieuwerke Bolhuis
(40), onderzoeker
bij de Wageningen
University.
,,Van jongs af aan vind ik
het thema voeding razend
interessant. Ik weet nog
goed dat ik vroeger in de
supermarkt nooit de lek
kerste koekjes kocht, om
dat ik er dan te veel van
zou eten.
De laatste vijftien jaar
doe ik onderzoek naar
voedselinname en verza
diging en dat heeft bij mij
geleid tot een groot in
zicht. Het was in 2015 en
ik was aan het werk aan
de Deakin University in
Australië, waar we onder
zoek deden naar de in
vloed van vet en zout op
hoeveel men at. Ik maakte
pastamaaltijden met ver
schillende hoeveelheden
vet en zout. Al deze ingre-
diënten deden niet zoveel,
het aantal grammen die
men at was gelijk, belang
rijk was hóé men at.
Een deel van de mensen
at met een vork en de rest
een lepel. De eerste groep
at significant minder,
doordat ze kleinere hap
pen namen en dus minder
snel aten. Opeens begreep
ik het. Het gaat niet alleen
om de ingrediënten, maar
vooral om factoren die be
palen hoe snel je eet. Dat
geldt ook voor het inne
men van een vloeibaar
product. Als je drinkt met
een rietje, neem je minder
tot je dan als je grote slok
ken neemt. Uiteindelijk
heb ik niet alleen over het
vet en zout gepubliceerd,
maar ook over het gebruik
van de vork en lepel.
Mensen vragen mij wel-
eens voedingstips en ik
zeg dan steevast: neem
kleine happen vezelrijk
voedsel dat je goed moet
kauwen, dan raak je snel
ler verzadigd en eet je
minder. Uiteindelijk be
paalt de textuur hoe je eet
en daarmee ook hoeveel je
van iets eet. Onlangs at ik
een groentequiche van
Albert Heijn met bijna
geen textuur. In een mum
van tijd had ik 600 calo
rieën binnen en na afloop
was mijn honger niet ge
stild. Ik dacht iets gezonds
te hebben gegeten, maar
dat viel erg tegen.''
- Jim Jansen
Als het oor van een koffiekopje de
ene keer naar links staat en de an
dere keer naar rechts, dan moet je
het nog steeds als een kopje her
kennen. Maar als jij leert lezen is
het juist wel belangrijk dat je het
verschil tussen een b en een d
kunt zien. We moeten ons brein
dus een beetje aanpassen zodat die
rotatie wél opvalt.''
Om te kunnen lezen, moet in
het brein vervolgens ook nog een
verbinding gelegd worden tussen
dit nieuwe 'lettergebied' en de zo
genoemde auditieve cortex. De au
ditieve cortex specialiseert zich in
GO ZATERDAG 2 APRIL 2022
De kraakbeencellen
vervangen de hydrogel
door nieuw kraakbeen
®Kijk op de site bij
/wetenschap
artrose
Wetenschap wordt gemaakt in samenwerking met NCWStiGfltiSt en met U
Roel Custers, ortho
pedisch chirurg.
Marcel Karperien,
hoogleraar Develop
mental BioEnge-
neering. foto's umc en
EMIEL MUIJDERMAN
CLAIRE VAN DER MEER
FOTO GETTY IMAGES
