Poetin
Onder politici
Na jaren vooruitschuiven van
beleid lijken boeren weer de klos
Landbouw
als vervuiler
vraagt om
meer
pijnlijke
maatregelen
17
,,Er is veel psychologisch en histo
risch bewijs dat mensen het moei
lijk vinden om andere mensen
pijn te doen als ze elkaar in de
ogen kijken. Maar als de afstand
groeit, wordt het makkelijker. Dus
geweld wordt makkelijker met een
drone of kanon dan met een mes
of geweer. Maar een opstand on
der de soldaten? Ik denk dat het
moreel onder de Russische troe
pen steeds slechter wordt, maar
ook voor die soldaten geldt na
tuurlijk dat verzet tegen hun gene
raals levensgevaarlijk is.''
,,Dat weet ik echt niet. Ik kan wel
zeggen dat ik een grote angst heb
dat er per ongeluk iets misgaat en
de oorlog nog verder escaleert.
Hoeveel conflicten zijn niet ont
staan door pure pech? Kijk naar
dat knullige begin van de Eerste
Wereldoorlog, toen Franz Ferdi
nand van Oostenrijk werd dood
geschoten. De eerste poging mis
lukte, de tweede lukte toevallig
wel. Wat als de Poolse president
die op bezoek was in Kiev door
een bom zou zijn geraakt? Als je
iets leert als historicus, dan is het
dat dingen vaak anders lopen dan
je verwacht, en de boel onver
wacht kan escaleren.''
,,De bevolking van Oekraïne heeft
er niks aan als je angstig rond
loopt. Het is beter om in actie te
komen. En dan heb ik het niet over
een Oekraïens vlaggetje op je
Twitterprofiel. Als je idealen geen
pijn doen, dan kun je je afvragen
hoe serieus ze zijn. Welke offers
zijn we bereid om zelf te brengen?
Dus: maak geld over aan hulporga
nisaties, wat je maar kunt missen,
liefst structureel. Dan veranker je
je idealen in je dagelijks leven en is
het niet van: o, zielig filmpje ge
zien, ik stort eens wat. Investeer
zelf in oplossingen om van het
Russische gas af te komen en zeur
niet over het geluid van de warm
tepomp van je buren, want dat is
wel erg decadent in het licht van
wat er nu allemaal gebeurt, niet?''
,,Ik begrijp dat mijn boek dat ge
voel kan oproepen en dat is mis
schien ook het zwakste punt. Dat
het mensen in slaap sust, dat het
'allemaal wel goed komt'. Als de
geschiedenis iets leert, is het juist
dat er in donkere tijden altijd
mensen nodig zijn die niet achter
over hangen, die de confrontatie
zoeken, impopulaire dingen dur
ven zeggen en doen. Ik denk nu
aan een vervolg dat iets minder
comfortabel zal voelen. De meeste
mensen deugen is een warme knuf
fel, en dat is soms broodnodig,
maar op andere momenten heb
ben we juist een koude douche
nodig.''
Politiek verslaggever Hans van Soest schrijft elke week over wat er speelt in Den Haag.
Deze week: Een herhaling van het stikstofdebacle.
Goedbedoelde wetge
ving heeft soms onbe
doelde gevolgen. Den
Haag werd al verrast
door de uitwerking
van Europese natuurregels die Ne
derland in een stikstofcrisis stort
ten. En de volgende crisis dient
zich alweer aan. Partijen vrezen nu
de gevolgen van de zogeheten Eu
ropese Kaderrichtlijn Water uit
2000. Die verplicht EU-lidstaten
het oppervlakte-, grond- en kust
water in 'goede toestand' te bren
gen. Destijds ontvangen met ap
plaus. Want wie is er tegen schoon
water? Na aanvankelijke aarzelin
gen over de impact op de land
bouw, nam de Tweede Kamer met
algemene stemmen de wetgeving
aan die uit de richtlijn voort
vloeide. De Eerste Kamer deed het
zonder stemming. Maar al snel
bleek 'herstel van ecosystemen'
ingewikkeld. Nederland krijgt ver
ontreiniging uit andere landen,
maar ook zelf vervuilen we het
water door medicijnresten die we
uitplassen, de industrie en bestrij
dingsmiddelen en meststoffen.
Deze week waren partijen in het
Vragenuurtje bezorgd. ,,Moet
Nederland weer een tik op de vin
gers krijgen?'', zei D66-Kamerlid
Tjeerd de Groot. ,,Als we niet op
passen, krijgen we een PAS 2.0 en
dan gaat het land weer op slot.'' De
PAS was de wet waarvan het kabi
net dacht dat we erdoor aan de Eu
ropese stikstofregels voldeden en
die in 2019 door de rechter van ta
fel werd geveegd. Abrupt moesten
allerlei woningbouwprojecten
worden stilgelegd.
Een herhaling dreigt. Tot twee
keer toe stelde Nederland de dead
line om aan de kaderrichtlijn te
voldoen uit. Maar na 2027 kan dat
niet meer en kan Brussel boetes
opleggen. Volgens staatssecretaris
Vivianne Heijnen (infrastructuur
en waterstaat) is het 'alle hens aan
dek'. Zo werd in het regeerakkoord
ruim 800 miljoen euro uitgetrok
ken voor schoner water en vorige
week presenteerde het kabinet
een 'nationaal waterprogramma'.
Maar het Planbureau voor de Leef
omgeving heeft al gewaarschuwd
dat we 2027 niet halen.
SGP-Kamerlid Chris Stoffer
kent het probleem al uit zijn vo
rige leven als directeur bij Rijks
waterstaat. Collega's daar kregen
er hoofdpijn van, vertelt hij. ,,Ons
water is enorm veel schoner dan
pakweg dertig jaar geleden. Er is
echt heel veel gebeurd. Maar we
hebben onszelf klem gezet.''
We meten op tientallen punten
of ons water aan de kaderrichtlijn
voldoet: van de visstand en wa
terflora tot allerlei afzonderlijke
stoffen. Volgens Stoffer doen we
dat meer dan andere landen. ,,Als
we aan één van de parameters niet
voldoen, voldoet een meer of ri
vier al niet aan de eisen.''
Hoogleraar waterrecht Marleen
van Rijswick (Universiteit
Utrecht) waarschuwt voor de ge
volgen als we de deadline niet ha
len. ,,Dan kunnen milieuorganisa
ties of omwonenden van een be
paald water bij de rechter om
handhaving vragen en ver
gunningen voor bedrijven of
bouwprojecten tegenhouden.
Dat kan een boer treffen, of
een fabriek of de rioollozing van
een gemeente. De gevolgen kun
nen groot zijn en zijn niet altijd
eerlijk verdeeld.'' Precies zoals ge
beurde in het stikstofdossier. En
Van Rijswick trekt nog een paral
lel. ,,We hebben ons in het water
dossier gedragen zoals we dat va
ker doen: iedereen is voor schoner
water. Maar zodra we akkoord wa
ren met een Europese regel, gin
gen we kijken hoe we dingen tóch
nog konden toestaan.''
Een andere parallel: weer lijken
boeren de klos. De lozingen van
fabrieken zijn al fors teruggedron
gen, vertelt Van Rijswick. ,,Het
gaat nu om de laatste 10 procent
en die zijn het lastigst.'' Nu is de
landbouw als vervuiler in beeld,
waardoor pijnlijke maatregelen
nodig zijn. ,,Maar het is te makke
lijk om de boeren de schuld te ge
ven als noodzakelijk beleid te laat
wordt vastgesteld en overheden
langs elkaar heen werken.''
En dat leidt in Den Haag tot nóg
een parallel met de stikstofdiscus
sie: rechtse partijen zijn bang dat
de waterregels het land op
slot gooien, linkse partijen
dat de natuur verdwijnt.
Volgens de PW staan de
rechtszaken van 'mili
eufundamentalisten' al
gepland. GroenLinks
roept dat halvering
van de veestapel
nodig is. De WD
wijst er net als
Stoffer op dat
we onnodig
veel meten. En
D66 verwijt
de WD lid te
zijn van de
'twijfelbri
gade'. In het
stikstofdebat ging
het niet anders. Na
drie jaar is die nog
niet opgelost.
fi
GO ZATERDAG 26 MAART 2022
Rutger Bregman:
,,We weten niet goed
wat de Russen den
ken. Elk vuurtje van
verzet wordt uitge-
stampt.'
FOTO ERIK VAN 'T WOUD
doen. Kunnen we hopen op een
scenario waarbij de Russische
soldaten - verwant aan de Oekraï-
ners - de wapens neerleggen?
Is het einde van de oorlog ver weg
of dichtbij?
Hoe kunnen we het beste omgaan
met de angst?
Je boek indachtig komt het uitein
delijk goed, toch?
FOTO HOOGHEEMRAADSCHAP VAN DELFLAND
