f
fl
Q
Kamer denkt aan Noordzee als nieuwe gasbron
1
c Nieuwe Van Dale is spiegel van de samenleving
^öfv'
10
Viruswappie. Non-
binair. Influencer.
Knuffelcontact.
Cancelcultuur. Het
is een greep uit de
bijna tienduizend
nieuwe woorden die
in de zestiende
Dikke Van Dale zijn
terechtgekomen.
I
4
j
Een jubileumeditie: het is 150 jaar
geleden dat Johan Hendrik van
Dale voor het eerst zijn naam
verbond aan het Van Dale Groot
woordenboek van de Nederlandse
taal, zoals de officiële naam luidt.
De 'spiegel van de samenleving'
noemt de uitgever de nieuwe Van
Dale, die gisteren werd gepresen
teerd. Veel woorden en uitdruk
kingen die in het woordenboek
terechtkwamen, hebben betrek
king op ontwikkelingen in de
maatschappij. Identiteitspolitiek
en trumpisme, bijvoorbeeld. Ook
premier Mark Rutte heeft een
vermelding gekregen, met het
woord 'ruttedoctrine'. Dat ver
wijst naar de visie dat interne dis
cussies niet gedeeld zouden hoe
ven worden met bijvoorbeeld de
Tweede Kamer.
Daarnaast zijn daar de onher
roepelijke coronagerelateerde
woorden zoals anderhalvemeter-
samenleving, code zwart en knuf
felcontact. De al geruime tijd ge
bruikte term voor iemand die
zich niet specifiek man of vrouw
voelt heeft nu ook een officiële
vermelding: non-binair.
Een tiende van alle nieuw toe
gevoegde woorden komt uit het
Engels: 979, om precies te zijn.
Airfryer is er een van, net als
bodyshaming en influencer. Soci
ale media brachten ons nog meer
nieuwe woorden: doxen, het doel-
V-VA\*
V\v
11
V<v
bewust publiceren van persoons
gegevens van iemand. En er werd
ook uit andere talen geput. Zo
kwam het Duitse gutmensch er
ook in, voor een 'voornamelijk ne
gatief politiek correct persoon', al
dus de Dikke.
Het woordenboek heeft daar
naast de geslachtsaanduiding bij
bijna 15.000 beroeps- en per
soonsnamen gewijzigd: zij kregen
de toevoeging m/v/x. Het gaat bij
voorbeeld om woorden als minis
ter, voetballer, held, bakker of cri
mineel. Steeds meer mensen 'be
dienen zich in het dagelijks taal
gebruik van genderinclusieve mo
gelijkheden', verklaart Van Dale
die keuze. Maar: 'Bij woorden die
duidelijk wijzen op het biologisch
geslacht zoals de vuilnisman, de
non, de vader of de kraamvrouw,
verandert niets: zij houden alleen
een (m) of een (v).'
Don't mention the war
Ook woorden en uitdrukkingen
van bekende mensen hebben een
plek in het woordenboek gekre
gen. Nieuw is bijvoorbeeld fabel-
tjesfuik van Arjen Lubach. Dat
woord verwijst naar de manier
waarop mensen volgens de pre
sentator op sociale media 'lang
zaam in een eigen parallelle wer
kelijkheid opgezogen' worden.
Ook het zkv (zeer korte verhaal)
van schrijver A.L. Snijders kreeg
in plekje.
Zoals eerder al aangekondigd:
de zegswijze 'don't mention the
war' van de Britse serie Fawlty To
wers staat nu ook in de Van Dale.
De uitdrukking komt uit de afle
vering The Germans, waarin hotel
eigenaar Basil Fawlty (John
Cleese) een groep Duitse gasten
ontvangt. Hij instrueert zijn per
soneel doorlopend om vooral niet
over de Tweede Wereldoorlog te
beginnen. De zinsnede wordt
vaak schertsend gebruikt als iets
ter sprake dreigt te komen wat je
liever vermijdt.
Van Dale gebruikt soms citaten
om de betekenis van een woord
aan te vullen, en ook daarvan zijn
er diverse bij gekomen. Zoals die
van cabaretier Brigitte Kaandorp,
als zij een klagende vrouw paro
dieert: 'Ik heb een heel zwaar le
ven, echt heel zwaar, moeilijk,
moeilijk, moeilijk, moeilijk!' Ook
verschillende schrijvers kunnen
hun uitspraken terugvinden in
het woordenboek, zoals Marieke
Lucas Rijneveld, Lize Spit, Erdal
Balci ('De begraafplaatsen liggen
vol met doden die dachten dat ze
onvervangbaar waren'), en Ish Ait
Hamou: 'Wat is een reputatie an
ders dan een kleur waarmee ge
verfd wordt, met zoveel lagen dat
men vergeet wat eronder schuilt?'
Luchtiger zijn de passages uit
populaire liedjes die als bekende
uitdrukking in de Van Dale te
rechtkomen, zoals: 'van Afrika
tot in Amerika' (K3), 'een heel
apart gevoel van binnen' (Corry
Konings), 'tuintje in je hart heb
ben' (Damaru Jan Smit) en
'mag ik dan bij jou?' (Claudia de
Breij).
VVD-Kamerlid Silvio Erkens her
innerde de Tweede Kamer er giste
ren fijntjes aan dat al in 2014, na de
invasie van de Krim door Rusland,
is gezegd dat 'we onze afhankelijk-
heid van Russisch gas snel willen
afbouwen'. ,,Het moet nu niet al
leen bij woorden blijven.''
Maar dat is makkelijker gezegd
dan gedaan. De wereldwijde vraag
naar bijvoorbeeld vloeibaar gas is
zó groot, dat ook de prijs van LNG
navenant is gestegen. Ook andere
voor de hand liggende opties zoals
beter isoleren van huizen - waar de
Kamer van links tot rechts voor te
porren is - zijn niet snel geregeld.
CDA-Kamerlid Henri Bontenbal
stelde voor om normen te stellen
aan verhuurders van woningen
met de laagste energielabels. ,,Wo-
ningen met de energielabels E, F,
en G moeten door verhuurders zo
snel mogelijk worden verduur
zaamd, op straffe van huurbevrie-
zing of huurverlaging'', zei de
CDA'er.
Net als de VVD denkt Bontenbal
dat 'Nederland niet ontkomt aan
meer gaswinning onder de Noord
zee'. Ook in het coalitieakkoord
stond al dat het kabinet 'gaswin
ning in de Noordzee steunt'. Maar
met de huidige leveringsproble
men lijkt het erop dat de gaskraan
daar echt verder open moet. ,,Ik
heb liever gas uit de Noordzee dan
uit Rusland, of het veel minder
schone schaliegas uit de VS'', aldus
Bontenbal.
BEERSHEEVA
'IS-terrorist' doodt
vier personen
Kwart miljoen
herhaalboosters
Winkels leeg door
staking truckers
WOENSDAG 23 MAART 2022 GO
Van viruswappie tot gutmensch,
voor iedereen is er een lemma
Anita van Rootselaar
Amsterdam
V"V
tBO"
*4^A
\v ftt
De nieuwe Van Dale telt tien
duizend nieuwe woorden,
waaronder 979 leenwoorden
uit het Engels. foto's anp, bbc, vpro,
GETTY IMAGES
DEN HAAG
De Kamer en het kabinet willen
minder afhankelijk worden van
Russisch gas. Boren in de
Noordzee lijkt een alternatief,
bleek gisteren tijdens het gas-
debat in het parlement.
- Marcia Nieuwenhuis
Een man heeft volgens Israë
lische media zeker vier men
sen gedood in de zuidelijke
stad Beersheva. Een omstan
der, een buschauffeur, heeft
hem doodgeschoten, meld
den de politie en de hulpdien
sten. De aanvaller was vol
gens veiligheidsbronnen van
de krant Haaretz een bedoe-
ien die aanhanger was van
terreurorganisatie Islamiti
sche Staat. Hij stak meerdere
mensen neer. Onder de
slachtoffers zijn twee vrou
wen van 35 en 40 jaar en een
man van 35, aldus de krant.
Het lijkt om een terrorist te
gaan die alleen opereerde, zei
een politiewoordvoerder.
DEN HAAG
Iets meer dan 250.000
kwetsbare mensen hebben in
de afgelopen week een
tweede boosterprik tegen het
coronavirus gekregen. Het to
tale aantal herhaalboosters
steeg van ruim 178.000 naar
bijna 430.000. Ruim twee
weken geleden werden de
eerste herhaalboosters gege
ven. Ongeveer 2,1 miljoen
mensen van 70 jaar en ouder,
ongeveer 133.000 mensen
met een ernstige immuun-
stoornis, 15.000 volwassenen
met het syndroom van Down
en bewoners van verpleeg
huizen komen ervoor in aan
merking. Het aantal besmet
tingen loopt weer wat op.
MADRID
De staking van Spaanse
vrachtwagenchauffeurs, die
al ruim een week duurt, zorgt
voor steeds meer problemen.
In supermarkten door het
land ontstaan tekorten en dat
lijkt voorlopig niet te verande
ren. De truckers willen com
pensatie voor de stijgende
brandstofprijzen. Drie Spaan
se truckersvakbonden heb
ben zich bij de staking aange
sloten. De stakers vinden een
pakket maatregelen ter
waarde van 500 miljoen euro
van de Spaanse regering on
voldoende om de prijsstijgin
gen te compenseren. Ze
blokkeren distributiecentra.
