Marieke Schatteleijn
te verbinden met je persoonlijk
leven. Wat betekent dat nou
precies, te veel stikstof? Stikstof
vermindert de variatie aan planten
- sommige soorten als braam en
grassen gaan heel snel groeien ten
koste van bijvoorbeeld orchideeën
en kruiden - maar wat is precies
het gevolg daarvan? Ik vind het
belangrijk de gevolgen duidelijk
te maken. Niet op een negatieve
manier, maar als aanmoediging
voor meer zorgzaamheid. Want die
afnemende variatie aan planten,
die zorgt voor een verslechtering
van de bodemkwaliteit, waardoor
planten en bomen niet alleen
afsterven, zoals bij eiken het geval
is, maar ook de kwaliteit van de
voeding afneemt. Door stikstof
verzuurt de bodem, met als gevolg
dat er bijvoorbeeld minder kalk in
zit. Dat werkt door in de bomen
en planten die als voeding van
insecten dienen. En die insecten
zijn het voedsel voor de vogels.
Onderzoek heeft al aangetoond
dat jonge koolmeesjes op sommige
plekken in Nederland uit het ei
komen met brozere botten, soms
zo erg dat ze niet op hun pootjes
kunnen staan.
Sowieso zie ik elk jaar minder
insecten. Als je vroeger over de
snelweg reed, zat je hele voorruit
onder de insecten. Dat is niet meer
zo. Je ziet ook minder bijen en
vlinders, op de Veluwe is de kleine
heivlinder zo goed als verdwenen.
Los van dat die uitholling van de
diversiteit heel zonde is, zijn er
ook gevolgen voor de mens zelf.'
Want de natuur, dat is meer dan wat je ziet
groeien, lopen en vliegen. 'De bodem is van
groot belang voor de natuur én onze gezond
heid. Als ik een pleidooi mag houden, zou
ik de bacterie op een podium willen zetten.
Die is niet aaibaar, maar zo belangrijk. Onder
de grond zijn netwerken van bodemdieren,
bacteriën en schimmels, nergens anders zie je
de processen die de natuur gaande houden zo
sterk. Al het materiaal onder de bodem - dode
plantenresten, maar ook bodemdiertjes die
elkaar opeten - wordt zo fijn en klein gemaakt
dat nieuwe planten het kunnen opnemen. De
bodem is de basis voor al het nieuwe leven.
Dat proces strekt zich heel ver uit. Een gezonde
bodem zorgt voor een gezonde plant die op zijn
beurt voedsel vormt voor gezonde insecten
die op hün beurt weer gezond voedsel voor
dieren worden en ga zo maar door. Uiteindelijk
kom je ook bij de mens uit. Zo zijn er bacteriën
die belangrijk zijn voor ons immuunsysteem.
Als je die niet meer hebt, kan dat systeem uit
balans raken, met als gevolg een grotere kans
op allergieën en op auto-immuunziektes als
reuma en chronische darmontstekingen. Het
goede nieuws is wel dat als je weer meer in
aanraking komt met bacteriën, het immuun
systeem ook weer verbetert.
In Finland is een mooi experiment gedaan op
een kinderopvang. De kinderen werden meer
in contact gebracht met de bodem, gras en
struiken. Binnen een maand - een maand
hè, dat is echt snel - verbeterde de bacterie
samenstelling op hun huid en in hun lichaam
en hadden ze stoffen in hun lijf waaruit bleek
dat hun immuunsysteem beter werkte. Echt,
als je je erin verdiept, is het geweldig te leren
hoe bacteriën werken. Dit kan me fascineren,
ik sta gewoon bijna te stuiteren. Als ik me
realiseer dat zoveel van mijzelf niet meer is
dan bacteriën, maakt dat me net zo nederig als
wanneer ik over een machtig berglandschap
uitkijk. Ja, nu ik erover nadenk,
de bacterie moet in de spotlights.
Hulde voor de bacterie! Ik moet
alleen nog even een betere slogan
verzinnen.'
NU DE LENTE BEGINT, wordt
het drukker in natuurgebieden.
Datzelfde gebeurde aan het begin
van de eerste lockdown. 'Ik heb
dat toegejuicht,' zegt Marieke.
'Dat is toch prachtig: hier doen
we bij Staatsbosbeheer ons best
voor, mensen naar buiten krijgen.
Alleen door de drukte vind je in
de natuurgebieden niet altijd wat
je er zoekt: rust en ruimte. Boven
dien is de natuur in het voorjaar
kwetsbaar, het is een kraamkamer
vol nieuw leven en het is belangrijk
dat bezoekers de dieren en planten
rust gunnen. Als we iets hebben
geleerd van de coronatijd, is
het dat er eigenlijk meer natuur
gebieden nodig zijn.'
Ze heeft nog iets geleerd, iets dat
haar optimistisch stemt. 'Als iets
urgent is, kunnen we in korte tijd
veel veranderen. De mens is zo
intelligent en inventief. Als we
willen, kunnen we dit ten goede
keren, daar geloof ik in.'
En als de natuur hoogtij viert
met meer natuurgebieden en een
grotere biodiversiteit, hebben we
dan een ander leven? 'O ja, dat
weet ik zeker. Het kan alleen al zo
zijn dat mensen gezonder worden,
dat chronische aandoeningen
afnemen, dat we gelukkiger zijn,
relaxter ook. En dat we ons onder
deel voelen van iets groots en
moois. Ik geloof dat ergens bij
horen een van onze grootste
drijfveren is, het Engelse sense of
belonging drukt dat zo mooi uit.
Je hoeft heus niet in het bos te
wonen, ik ben ook gek op de stad.
Maar wel een stad waar de lucht
schoon is, waar je omringd bent
door groen, waar dieren leven,
waar je af en toe een ree ziet. Ik
lijk nu wel een predikant, maar als
we dit onderdeel kunnen maken
van het dagelijks leven, hebben we
goud in handen.'
16
GEBOREN Den Haag, 23 december 1975 OPLEIDING
Dier-en veehouderij HAS Delft, Forest and Nature Conser
vation aan de Wageningen University LOOPBAAN Project
leider bij Stichting AAP, boswachter publiek bij Staatsbos
beheer TELEVISIE Sinds 2015 is ze een van de experts van
het KRO-NCRV programma BinnensteBuiten (elke werkdag
om 19.05 uur en in het weekend om 17.30 uur op NPO 2)
BOEK Natuurzin, Kosmos Uitgevers 22,50 PRIVÉ Woont
met vriend en zoon in Haarlem
