17
aan de kant van de Duitsers in de zogenaamde
Vervolgoorlog. Dat was een 'morele fout', zo
klinkt het nu onder historici en beschouwers.
Maar ook: ,,Er was geen alternatief."
Uiteindelijk trokken ze dus weer aan het
kortste eind, toen de Sovjet-Unie als een van
de overwinnaars uit de bus kwam. De her
overde gebieden werden prompt weer afge
pakt, de verhoudingen waren bar slecht. De
toenmalige president Juho Kusti Paasikivi zag
dat het anders moest, koos het pad van de
neutraliteit, dat vervolgens door zijn opvolger
Kekkonen definitief werd vormgegeven.
Markku Kangaspuro vat de naoorlogse Finse
politiek als volgt samen: ,,We moeten altijd in
gesprek blijven met de Russen. Het gaat sim
pelweg om onze veiligheid. En ook al heeft
Finland nu een sterk leger, dat van Rusland is
altijd nog een stuk groter." Kangaspuro is di
recteur van het Alexander Instituut, een ver
maarde instelling voor Russische, Oost-Euro-
pese en Euraziatische studies in Helsinki. „Tij
dens de Koude Oorlog was Finland onder
deel van de Russische bufferzone, of we
dat nu wilden of niet. Moskou had
nooit geaccepteerd dat we in een
militaire alliantie zouden
stappen, en al helemaal
niet eentje waar ook
Duitsland in zat.
Daarom zijn we
nooit lid geworden
van de Navo."
De bevolking en ook een deel van het parle
ment waren aanvankelijk niet zo happig op de
koers van achtereenvolgende regeringen, maar
deze werd uiteindelijk toch breed geaccep
teerd. ,,We hadden geen keuze", zegt Kan
gaspuro. ,,Het was een kwestie van overleven.
Dansen op een koord." Er klonken vanuit het
Westen natuurlijk wel kritische geluiden. Fin
land zou als 'neutraal land' zijn oren veel te
veel laten hangen naar Moskou. En het was
een publiek geheim dat Kekkonen bij elke be
langrijke beslissing in het buitenlands beleid
eerst te rade ging bij het Kremlin. Het leverde
een nieuw woord op: finlandisering. En dat
was geen compliment.
Maar eerlijk is eerlijk: de neutraliteitspoli
tiek legde Finland tegelijkertijd geen windeie
ren. Kangaspuro: ,,We kregen in alle rust de
tijd om onze welvaartsstaat op te bouwen. Er
werd enorm veel geld verdiend aan de handel
met Rusland." Of zoals Mika Rönkkö het zegt:
,,We voelden ons westers, maar dan met een
zeer goede relatie met de Sovjets. Ik kan me
niet herinneren dat ik als jongetje ooit
bang was voor ze. En andersom was en
is het volgens mij ook zo. De gewone
Russen zijn heel positief over Fin
land. De rijkeren hebben hier hun
datsja's en komen duur winkelen, de iets min
der rijken komen ook winkelen, maar dan ge
woon met de bus."
En zo kan het dus dat er in Helsinki nog
steeds standbeelden staan als Wereldvrede,
maar ook het Vredesbeeld aan de Zuidhaven:
een groot bronzen meisje uit 1968 dat twintig
jaar vriendschap tussen Finland en de Sov
jet-Unie verbeeldt. Waar dergelijke beelden
elders in Europa na de val van de Muur snel
verdwenen, staan ze hier nog altijd te blinken.
Maar het is niet gezegd dat dit zo blijft. De
vanzelfsprekendheid van de Finse neutraliteit
is er een beetje vanaf. Opiniepeilingen laten
zien dat 'de Navo-kwestie' langzaam maar ze
ker in een ander licht komt te staan: het aantal
voorstanders stijgt, het aantal tegenstanders
daalt, het aantal twijfelaars groeit. Misschien
komt het door de manier waarop Vladimir
Poetin de oude glorie van de Sovjet-Unie pro
beert te herstellen, misschien ook door re
cente filmpjes (uit 2020) als die van het Finse
leger, waarin een aanval op Finland wordt na
gebootst. ,,We zijn op het ergste voorbereid",
zegt een hoge militair op serieuze toon. ,,De
verdediging van Finland rust op u en op ons
leger." De agressor wordt niet met name ge
noemd, maar iedereen weet om wie het gaat.
Kangaspuro: ,,De enige reden waarom Finland
zo'n sterk leger heeft, is Rusland."
Bezorgd
Hoe het ook zij, na de Russische aanval op
Oekraïne is ineens een kleine meerderheid
van de bevolking voor toetreding tot de Navo.
,,Ja, we zijn bezorgd", zegt Kangaspuro. ,,Veel
mensen zijn zelfs bang. En daar hebben we
historisch gezien goede redenen voor. Maar:
we moeten geen haast hebben. Dit is geen mo
ment voor grote beslissingen. Het verstandig
ste is om af te wachten hoe de oorlog in Oe
kraïne verloopt."
Er zijn wat hem betreft twee mogelijkhe
den. Finland kan op deze voet doorgaan en de
al bestaande samenwerkingsverbanden met
afzonderlijke Navo-lidstaten nog meer aanha
len. Dat is oké voor de Russen, die het zelfs
prima vinden dat de Finnen in het Navo-Part-
nerschap voor Vrede zitten. Dat is een club die
is opgericht ter bevordering van het vertrou
wen tussen het westerse bondgenootschap,
Europese niet-leden en voormalige Sovjetre
publieken. Als de Finnen maar geen volwaar
dig Navo-lid worden. Dat is een stap te ver
voor Moskou.
Finland moet dan volgens Kangaspuro wel
zorgen dat de Zweden ook neutraal blijven.
Als die alsnog besluiten bij de Navo te gaan, en
dat is ook daar geen taboe meer, dan wordt het
voor de Finnen erg lastig. Dan staan ze alleen.
,,De andere mogelijkheid is dat we toch Navo-
lid worden, met alle risico's van dien. Het
Kremlin heeft het al vaak gezegd: we zijn nu
vrienden, maar als jullie Navo-lid worden, dan
zijn we vijanden. Dat moeten we serieus ne
men. Vergeet niet dat wij een grensgebied zijn.
Wij zijn straks het front. Wij zijn die soldaat
die maar vijftien minuten heeft."
Oorlog en neutraliteit
GO ZATERDAG 19 MAART 2022
KLUUVI
Oekraïne. foto mikko stig/afp
Sovjetbommen verwoesten
Helsinki in de Winteroorlog,
in 1939 FOTO GETTY
Omgekomen Sovjetsoldaten
tijdens de Winteroorlog, in
januari 1940. foto getty
De Finse president Kekkonen
met de Russische president
Breznjev in 1977. foto ap
Een training van Finse militai
ren anno 2022.
FOTO PUOLUSTUSVOIMAT
