'De Socialistische Partij staat in zijn achteruit'
I
4
NAAR DE STEMBUS
GEMEENTERAAD
Politici en bestuurders zijn
bezorgd over de lage
opkomst bij de
raadsverkiezingen. Iedereen
wil er iets tegen doen, maar
dat is makkelijker gezegd
dan gedaan.
ANALYSE
Het kabinet laat onderzoeken
waarom er zo weinig kiezers kwa
men opdagen bij de raadsverkiezin
gen. Ongeveer de helft ging stem
men. Daarmee was de opkomst bij
gemeenteraadsverkiezingen nog
nooit zo laag.Maar laten we niet te
snel concluderen dat het de ver
keerde kant opgaat met ons demo
cratische stelsel, waarschuwt politi
coloog Tom van der Meer van de
Universiteit van Amsterdam. ,,De
opkomst is een paar procentpunt la
ger dan vier jaar geleden. Maar wel
onder de bijzondere omstandighe
den dat er door de Oekraïne-oorlog
maar weinig campagne is gevoerd en
uit onderzoek blijkt dat een deel van
de kiezers nog bang is om besmet te
raken door corona.''
De opkomst bij gemeenteraads
verkiezingen is al tijden laag. Terwijl
bij landelijke verkiezingen zo'n drie
kwart tot vier vijfde van de stemge
rechtigden komt opdagen, schom
melt dat bij lokale verkiezingen al
een aantal edities rond de 54 pro
cent. Zowel het Sociaal en Cultureel
Planbureau als de Stichting Kiezer
sonderzoek Nederland onderzoch
ten eerder waarom dat zo is.
Geen interesse
Er blijkt niet één reden voor aan te
wijzen. Er is gebrek aan interesse bij
veel kiezers. Een deel weet niet wat
de gemeente precies doet of waar de
verschillende lokale partijen voor
staan. Zeker de vele herindelingen
hebben de kloof tussen kiezers en
hun lokale vertegenwoordigers ver
groot. En een deel van de mensen
geeft aan geen tijd te hebben of het
dom-
j te Opkomstpercentage
verge
ten. En
dan is
er nog een groep kiezers die
thuisblijft uit wantrouwen in het
systeem of in de politiek. 55 pro
cent van de thuisblijvers deze
week geeft onvrede over de
landelijke politiek als reden in
een peiling van EenVandaag.
Maar dat kan niet de enige
verklaring zijn, want de
opkomst bij lande
lijke verkiezingen is wél
hoog.
van der Meer:
,,Mensen heb
ben het ge
voel dat er
bij lande
lijke ver-
kiezin
gen meer
op het
spel
lokt mensen naar de stembus.''
van der Meer deed onderzoek naar
herinvoering van de opkomstplicht
bij verkiezingen. In 1970 is die afge
schaft en sindsdien nam bij raads
verkiezingen het aantal stemmers
gestaag af. ,,Herinvoering helpt wel
om de opkomst omhoog te krijgen'',
zegt hij. ,,Maar je bereikt er niet mee
dat mensen zich meer gaan interes
seren in de lokale politiek en ineens
programma's gaan lezen of debatten
volgen. Je kunt een paard wel naar
het water brengen, maar niet dwin
gen te drinken. Je pakt de wortel van
het probleem niet aan.''
Jéjtei
In België geldt de opkomstplicht bij
verkiezingen nog wel. Onderzocht is
of de uitslag van de verkiezingen er
zou verandere n als de plicht werd af
geschaft. ,,Niet evident'', zegt van
der Meer. ,,Andersom zal herinvoe
ring van de opkomstplicht niet snel
wezenlijke verschuivingen in de uit
slag opleveren. Vooral mensen zon
der vertrouwen in het hele democra
tische proces, zullen nog steeds niet
komen opdagen of uit protest geen
geldige stem uitbrengen.''
Om de opkomst op te krikken pro
beren veel gemeenten hun kiezers te
verleiden met verkiezingsfeestjes,
stembureaus op ludieke locaties en
veel verkiezingsborden en stemfol-
ders.
Het heeft allemaal weinig nut,
constateerde Julien van
Ostaaijen van de Universiteit
Tilburg na onderzoek. ,,Als je de
opkomst sterk wilt opkrikken,
moet je óf de opkomstplicht
herinvoeren, óf mensen betalen
om te komen óf de lokale verkie
zingen koppelen aan bijvoorbeeld
de Kamerverkiezingen.''
Net als Van der Meer waar
schuwt Van Ostaaijen dat dat een
soort schijnoplossingen zijn. ,,Als
je veel belang hecht aan het op-
komstcijfer, moet je het vooral
doen. Maar dat cijfer zegt niet alles.
Vergis je niet: veel mensen blijven
ook thuis omdat ze gewoon tevreden
zijn. En er zijn mensen die bij de
raadsverkiezingen alleen stemmen
om wat er landelijk in Den Haag ge
beurt. Dus dan heb je als gemeente
wel een hogere opkomst, maar wat
zegt het over de interesse in de lokale
politiek?''
mm
Lichtpuntjes zoeken na de zoveel
ste dreun valt niet mee, zo bewijst
SP-Kamerlid Jasper van Dijk. Hij
zegt: ,,We hebben gewonnen in
Zwolle!'' Naslag leert dat er 0,3 pro
cent winst is geboekt en geen extra
zetel ,,En in Groningen zijn we ge
lijk gebleven!'' Maar daar is een ze
tel kwijt omdat de SP daar 1,3 pro
cent heeft verloren.
De SP levert deze gemeente
raadsverkiezingen ruim een derde
in van haar 273 raadszetels. Dat
wordt ook veroorzaakt omdat de SP
van 125 afdelingen naar 80 afdelin
gen is gegaan en dus in minder ge
meenten deelnam. Maar de SP zelf
speelt hier ook een rol.
Dat is echter niet het geloof van
SP-campagneleider en Kamerlid
Bart van Kent. De dag na de kater
debatteert hij met de andere cam
pagneleiders bij Stichting Machia-
velli over de uitslag. Van Kent kort
samengevat: in deze campagne do
mineerde de geopolitiek en ging
het niet over de wijk. Door corona
haperden de gebruikelijke partijbij
eenkomsten. Van Kent geeft ook de
regeringspartijen de schuld van de
lage opkomst die de SP parten
speelt: ,,Belofte na belofte wordt
verbroken, afgehaakt Nederland
drijft verder af.'' Slechts deels ligt
het aan de SP. Van Kent: ,,Je ziet dat
we niet op plekken hebben meege
daan aan verkiezingen waarvan je
zegt: dat kunnen we eigenlijk niet
maken.''
Maar politicoloog Gerrit Voer
man komt met andere antwoorden.
Hij werkt aan een boek over de SP
en concludeert dat het niet beter is
gegaan sinds Lilian Marijnissen het
stokje overnam van Emile Roemer.
Voeg daarbij dat het ledental al een
decennium slinkt: ,,De partij staat
in zij n achteruit.'' Niet lang geleden
volgde Voerman een partijcongres
online. ,,Het gaat allemaal niet over
de existentiële problemen waar de
SP al langer tegenaan loopt. Nul!
Niets!'' Zijn advies: laat de gewone
leden zich buigen over de koers op
een partijcongres.
Gekmakend
Voor een partij die de onvrede poli
tiek wil mobiliseren in een tijd dat
het vertrouwen historisch laag is in
de overheid, moet het gekmakend
zijn als dat niet lukt. ,,Had ik het
antwoord maar, dan kon ik het ke
ren'', zegt vicefractievoorzitter
Renske Leijten. ,,Intern gedoe helpt
niet'', erkent ze, waarmee ze ver
wijst naar royementen van marxis
tische SP'ers die een radicalere
koers voorstaan. Schrale troost:
deze verstotelingen weten met ei-
gen socialistische lijsten in Utrecht
en Rotterdam geen enkele zetel te
halen.
Als Leijten 's nachts zou worden
gewekt voor het antwoord op de
vraag: waarom lukt het al vijf ver
kiezingen niet, wat zou dan haar
antwoord zijn? ,,Poeh... We wor
den niet gezien als de hoopvolle
proteststem. Dat zijn we eigenlijk
wel. We laten onvoldoende zien dat
we anders links zijn. Links is in zijn
geheel er onvoldoende in geslaagd
een beter alternatief te bieden.
Neem nou de verhoging van het
minimumloon. Het lukt ons wel,
maar we maken het niet zichtbaar.''
VRIJDAG 18 MAART 2022 GO
Ook opkomstplicht
maakt raadsverkiezing
niet ineens uitnodigend
Hans van Soest
Den Haag
DEN HAAG
KAART: ADR
staat. Dat KAARTGEGEVENS: CBS
tsstfó
Hoe slaagt de SP erin vijf verkie
zingen op rij te verliezen? Het
chagrijn groeit in de tocht door
de woestijn, het antwoord lonkt
- nog - niet.
- Jan Hoedeman
