Kiezer is niet bezig met debat over nieuwe gemeenteraad
Stem
19
'Er is angst voor
verlies aan
koopkracht en
stromen
vluchtelingen'
Door de Russische
inval in Oekraïne zijn
alle campagne
draaiboeken rond
de gemeenteraads
verkiezingen de
prullenbak in gegooid.
Maar naast het
ongemak die partijen
voelen, is er ook politiek
gewin te halen.
TOBIAS DEN HARTOG
en HANS VAN SOEST
Op straat. Na afloop
van een verkie
zingsdebat. Aan de
deuren tijdens het
canvassen. Kiezers
hebben het al snel over maar één
onderwerp - hemelsbreed 1800
kilometer van al die gemeenten
vandaan: Oekraïne.
Zoals in Alphen aan den Rijn,
waar de oorlog 'mega leeft', aldus
André de Jeu, lijsttrekker van het
lokale Nieuw Elan. ,,Het is een
ongemakkelijke situatie voor ie
dereen'', zegt De Jeu. ,,Dit leeft zo
enorm! Maar de gemeenteraad
gaat over wat er de komende vier
jaar gebeurt met de bouw van
woningen, bijvoorbeeld.''
Dus hoe doe je dat: campagne
voeren in oorlogstijd? In Alphen
bedachten ze dit: alle kandidaten
gaven samen een verklaring uit
waarin ze hun solidariteit met de
Oekraïners uitspraken en zeiden
dat er noodopvang moet komen
in de gemeente. De Jeu: ,,Zo ho
pen we met alle partijen ant
woorden te geven op vragen die
leven, zodat het ook nog over an
dere onderwerpen kan gaan."
Alphen aan den Rijn is de
meest gemiddelde gemeente van
Nederland, aldus marketingbu
reau Whooz. Dat Nieuw Elan er
de grootste partij is in de raad, is
dan ook niet uitzonderlijk. Als je
alle lokale partijen in ons land bij
elkaar zou optellen, zouden zij
samen de grootste partij vormen.
Ver voor landelijke opererende
partijen als VVD, CDA of D66.
Dat zal na de verkiezingen van
16 maart waarschijnlijk weer zo
zijn, ook al zet de oorlog alles op
zijn kop. Er is weinig aandacht in
de campagne voor lokale thema's,
zoals veiligheid of jeugdzorg.
Kiezers zijn bezig met de oorlog
en met de gevolgen voor bijvoor
beeld hun energierekening.
Wat de invloed van de oorlog is
op ons stemgedrag, is lastig te
voorspellen, zegt onderzoeker
Peter Kanne van I&O Research.
,,Uit onze onderzoeken blijkt nu
nog niet dat het invloed heeft. 58
procent van de kiezers geeft aan
zijn stem te laten afhangen van
gemeentelijke problemen. Dat is
nog hoger dan vóór de oorlog uit
brak. Maar dat komt misschien
ook omdat de gevolgen nog niet
echt voelbaar zijn. Er is angst voor
koopkrachtverlies en vluchtelin
genstromen, maar we voelen dat
pas echt over een tijdje. Mis
schien is de oorlog net te laat uit
gebroken om invloed te hebben
op ons stemgedrag. Maar het kan
nog veranderen.''
Partijen anticiperen daar wel
op. Op de ochtend van 24 febru
ari kroop VVD-Tweede Kamerlid
én campagneleider Thierry Aart-
sen daarom achter zijn laptop. Er
moest een tv-spotje on hold wor
den gezet. Onlineadvertenties
weggehaald. Je wilt bijvoorbeeld
niet dat bij een nieuwsbericht
over oprukkende Russische tanks
een 'nu-doorpakken'-achtige slo
gan van je partij komt te staan. Of
zoals Aartsen het zegt: ,,Even
geen ballonnen en confetti."
Geen vrolijk momentje
Ook belangrijk: houd de minis
ters binnen! Want zowel de VVD
(premier Rutte, minister Dilan
Yesilgöz), als D66 (Sigrid Kaag,
Kajsa Ollongren) en het CDA
(Wopke Hoekstra) hebben be
windslieden die een rol hebben
bij de Russische aanval. Die wil je
niet vrolijk op een podium heb
ben bij een campagnemomentje.
Zo belde D66-campagneleider
Sjoerd Sjoerdsma een speech van
partijleider Kaag bij een mars
over vrouwenrechten in Amster
dam af. Het voelde ongemakke
lijk om op zo'n podium niets over
Oekraïne te zeggen, maar de
combinatie met vrouwenrechten
werd dan weer te geforceerd.
,,Poetins oorlog zet de gemeente
raadsverkiezingen in een heel an
der daglicht'', zegt Sjoerdsma. Er
is minder geadverteerd, beducht
dat de partij was om reclame te
maken rond berichtgeving over
de oorlog. Hoeweleen boze
campagneleider wijst erop dat
bijvoorbeeld GroenLinks wel een
betaalde advertentie maakte van
een bericht van partijleider Jesse
Klaver waarin hij de terughou
dendheid van VVD-premier
Rutte hekelde over de opvang
van vluchtelingen.
Maar de oorlog is ook politiek,
erkennen partijkopstukken. Par
tijleiders verwierpen stuk voor
stuk de aanval van Poetin, op
Thierry Baudet na die juist de
kans greep zijn begrip voor Rus
land aan de man te brengen. En
alle partijen zetten eigen accen
ten: van let op de koopkracht nu
prijzen stijgen (PVV, SP, PvdA)
tot juist nu moeten we op duur
zame energie inzetten om niet
meer afhankelijk te zijn van Rus
sisch gas (GroenLinks, D66).
De VVD maakte een tv-spotje
actueler met teksten als: „Demo
cratie is nooit vanzelfsprekend.
Laten we die koesteren. Ga stem
men, juist nu."
Maar wat de weerslag gaat zijn?
Niemand durft te voorspellen
over of en hoe Oekraïne het
stemgedrag van mensen beïn
vloedt, hoewel het onderwerp
het gesprek van de dag is. Wat op
valt: dankzij de crisis is er meer
meer betrokkenheid bij politiek.
Stemmen wordt vaak als een luxe
gezien, maar doordat Oekraïeners
voor bommen moeten schuilen,
zeggen meer mensen stemmen
nu een plicht te vinden." Inder
daad geeft 74 procent van de kie
zers aan te gaan stemmen.
De opkomst bij gemeente
raadsverkiezingen staat al decen
nia onder druk. De lage opkomst
in 2018 was geen uitzondering. In
2010 én in 2014 was die 54 pro
cent. Onderzoeken leveren hier
voor geen eenduidige verklaring
op. Kanne wijst op het probleem
dat mensen de gemeentelijke
problemen heel belangrijk vin
den, maar de lokale politici niet
kennen. ,,Ze kennen Kaag of Wil-
ders, maar weten zelden waar de
lokale afdeling voor staat of welke
partijen er eigenlijk in het college
zitten."
Landelijke politici
Toch is de invloed van landelijke
politici niet groot, blijkt uit pei
lingen. SP-leider Marijnissen
roept in spotjes op een stem uit te
brengen tégen het kabinet,
VVD-leider Rutte roept op tot
saamhorigheid, maar volgens
I&O Research zullen de lokale
partijen met afstand de grootste
worden. In 2018 haalden ze 29
procent van de stemmen, de ver
wachting is dat ze nu boven de 30
procent zullen uitkomen.
Bij eerdere verkiezingen profi
teerde de VVD van internatio
nale spanningen. Zo had Rutte
bij de Kamerverkiezingen van
2017 profijt van de rel met Turkije.
Nu is dat effect veel minder,
voorspelt Kanne. ,,De VVD kan
wel iets profiteren van de rol van
Rutte als staatsman in oorlogs
tijd, maar dan gaat het hooguit
om een paar procent van de
stemmen. In 2018 haalde de VVD
13,5 procent van de stemmen.
Daarmee werd het de grootste
landelijke partij in de gemeen
teraden. Daar zullen ze nu weer
dichtbij zitten, maar het gat met
de lokalen gaan ze nooit dichtlo-
pen.''
De Jeu merkt nog wel een posi
tief gevolg van de oorlog op de
campagne. ,,De debatten met an
dere lijsttrekkers zijn minder dan
voorheen alleen maar: jij bent
slecht en ik ben goed. Het is in-
houdelijker. Alsof iedereen blij
is dat we het in vrijheid oneens
kunnen zijn.''
GO ZATERDAG 12 MAART 2022
Oorlog schopt zelfs de lokale
verkiezingen in de war
