wakker met sombere toekomstscenario's
r
mm
HJB
17
'Briljante
geesten, ze deden
iets wat volstrekt
uniek was'
zegt Van Dieren in een Haags café.
Buiten genieten de mensen onder
terrasverwarmers van hun lunch. Hij
haalde onderzoeker Dennis
Meadows naar Nederland om te
spreken in het fameuze Natuurkun
dig Laboratorium (NatLab) van Phi
lips. Hij maakte twee televisiedocu
mentaires over het rapport. Niet ie
dereen was daar blij mee, trouwens.
,,Binnen de Club van Rome waren
genoeg chique mensen die mijn be
nadering helemaal niets vonden. Die
wilden liever een publicatie in een
gezaghebbend wetenschappelijk
tijdschrift. Maar ik wilde ruis creë
ren, zodat iedereen het rapport zou
willen lezen.''
Oliecrisis
En dat gebeurde. Wat 'hielp' was de
oliecrisis, die Nederland in 1973 on
verwachts al confronteerde met een
tekort aan grondstoffen. Een beetje
zoals de overstap naar duurzame
energie een zwieper kan krijgen
door de Russische inval in Oekraïne.
Of misschien was het toch Van Die
ren. Hoe dan ook, juist in ons land
werd De Grenzen aan de groei, het
rapport van de Club van Rome, een
bestseller. De eerste editie van
45.000 exemplaren was binnen een
week uitverkocht. Van de pocketedi
tie gingen er nog eens 250.000 over
de toonbank. Wereldwijd werden er
miljoenen van verkocht.
Jaap Tielbeke is nu net zo jong als
Wouter van Dieren toen was. Net als
de activist heeft hij van huis uit mee
gekregen dat je het licht uitdoet als je
de kamer uitgaat. Hij schreef twee
jaar geleden een prikkelend boek:
Een beter milieu begint niet bij jezelf.
Veganist worden is mooi, maar in
vloed uitoefenen via actiegroepen,
de rechtbank of je politieke partij is
veel effectiever, is kort samengevat
zijn stelling. Geregeld hoorde hij als
klimaatjournalist voor De Groene
Amsterdammer over het rapport van
de Club van Rome. De één vond het
een vooruitziende waarschuwing, de
ander een doemscenario dat nooit
was uitgekomen. Hij besloot er in te
duiken en heeft er nu een nieuw
boek over geschreven. Titel: We wa
ren gewaarschuwd.
,,Het beeld dat ik had, was een rap
port dat voorspelde dat de grondstof
fen op zouden raken'', vertelt hij.
,,Olievoorraden zouden schaars wor
den. Inmiddels weten we dat er meer
dan genoeg olie in de grond zit. Ster-
ker, als we dat allemaal opstoken
maken we het klimaat kapot.'' Dus
niet iets wat mensen nu nog hoeven
te lezen, dat rapport, zou je denken.
,,Maar de boodschap is veel genuan
ceerder. Het waren geen voorspellin
gen. De computer is geen glazen bol,
de onderzoekers hebben dat wel dui
zend keer gezegd. Wat ze deden was
verschillende scenario's doorreke
nen. Ook optimistische, waarin
technologie wordt uitgevonden om
vervuiling terug te dringen."
Glasbak
Dat laatste is precies wat er is ge
beurd. Mede dankzij het rapport. In
de jaren na verschijnen kwam met
name in westerse landen een milieu
beweging op gang. Overheden be
gonnen de ene na de andere maatre
gel af te kondigen. Auto's, rivieren,
fabrieken, ze moesten en werden al
lemaal schoner. De glasbak ver
scheen op straat. Kortom, het zwart
ste scenario uit het rapport is niet
uitgekomen, doordat het verschijnen
van het rapport mensen in beweging
bracht.
Kan het daarmee het archief in, zo
als sciencefiction over een jaartal dat
we inmiddels zijn gepasseerd? ,,Eh,
nee", zegt Jaap Tielbeke. ,,De ramp is
uitgesteld, maar niet afgewend.
Nieuwe technieken hebben enorm
geholpen. Maar zolang er niets ver
andert aan groei van bevolking en
materiële consumptie, lopen we uit
eindelijk toch tegen grenzen aan. Iets
andere grenzen dan ze toen dachten,
maar toch. De grens aan het aantal
broeikasgassen in de atmosfeer, de
biodiversiteit die terugloopt, in Ne
derland hebben we de stikstofcrisis.
Het rapport is nog steeds heel voor
uitziend", zegt hij. En de onderzoe
kers schreven niet 'over een paar jaar'
of 'over enkele decennia'. Er staat:
over honderd jaar. We zouden het in
2070 nog eens moeten lezen.
Wouter van Dieren richtte Milieu
defensie op en nam nog tal van initi
atieven. In 1990 werd hij uiteindelijk
zelf toegelaten tot de Club van
Rome. ,,Die gingen toen verjongen,
ik was 49." Van Dieren is er nog
steeds actief voor. Hij heeft straks
een afspraak op het ministerie van
Buitenlandse Zaken.
En Jaap Tielbeke, wat doet het met
een jonge dertiger dat hij nu weet
dat 'we waren gewaarschuwd' voor
veel van de problemen waar de we
reld nu mee kampt? Is hij zo somber
dat hij, zoals sommige generatiege
noten, twijfelt over het krijgen van
kinderen? ,,Daar maak ik me wel zor
gen over, inderdaad. De kans is groot
dat het leven een stuk chaotischer en
onaangenamer wordt voor wie het
eind van de eeuw gaat meemaken.
Maar als je besluit om die reden geen
kinderen op de wereld te zetten, dan
zeg je eigenlijk: het leven is straks
niet meer waard om geleefd te wor
den. Dat vind ik zo'n sombere ge
dachte, daar weiger ik aan toe te
geven."
GO ZATERDAG 12 MAART 2022
■WySSÏ
Protest tegen luchtvervuiling in 1970 in Amsterdam (boven) en uitlaatgassen uit
een file in Hamburg. foto's anp nationaal archief/collectie spaarnestad, Hollandse hoogte
-Wouter van Dieren
