Het is bij ons pas
écht crisis als de
NCTV dat zegt
Extra Haags overleg na inval in Oekraïne
8
OORLOG OEKRAÏNE
RUSLAND
Kajsa Ollongren kan geschiedenis
gaan schrijven. Als de voortekenen niet
bedriegen, wordt ze de eerste minister
in dertig jaar die wél voldoende geld
naar het leger doorsluist. De oorlog in
Oekraïne is de grote aanjager.
N A H,
Het is oorlog in het oosten van Europa, maar het kabinet vindt
het nog niet nodig om de nationale crisisstructuur uit de kast te
halen. Dat gebeurt alleen bij een massale cyberaanval. Of een
militaire dreiging dicht bij huis.
Een woordvoerder van de Rijks
voorlichtingsdienst keek vorige
week verontschuldigend toen een
deel van het kabinet voor het eerst
samenkwam na de Russische inval
in Oekraïne. Het beraad liep uit,
zei ze, maar ze kon aan de aanwe
zigen niet vragen hoe lang het nog
zou duren: ,,Er zijn geen telefoons
in de zaal."
De Raad Veiligheid en Inlichtin
gen - een zogeheten onderraad
van de ministerraad - is namelijk
geheim. Er is geen agenda, en tele
foons, tablets en andere apparaten
zijn streng verboden. Zelfs waar
die telefoons blijven tijdens die
overleggen - in een tas op de gang,
in een geluidsdichte kluis? - daar
mogen woordvoerders van minis
ters geen uitspraken over doen.
Dat is omdat bij het speciale ka
binetsberaad ook de Nationaal Co
ordinator Terrorisme en Veilig
heid (NCTV) en 'de diensten' aan
schuiven en soms geheime inlich
tingen delen. Ook de commandant
der strijdkrachten, Onno Eichels-
heim, een topambtenaar van
Buitenlandse Zaken en de hoogste
ambtenaar van Algemene Zaken,
tevens Coördinator van de Inlich
tingen- en Veiligheidsdiensten,
zitten aan tafel.
Nieuw is dit overleg niet. De
Raad Veiligheid en Inlichtingen -
in Haags jargon: RVI - komt regu
lier eens per week bijeen in de Rol
zaal op het ministerie van Alge
mene Zaken. Premier Mark Rutte,
de ministers Dilan Yesilgöz van
Justitie en Veiligheid, Kajsa Ollon-
gren van Defensie, Wopke Hoek
stra van Buitenlandse Zaken en
Hanke Bruins Slot van Binnen
landse Zaken zijn daar ook bij.
Maar nu er oorlog is in Oekraïne
komt niet alleen de RVI maar ook
een speciaal Oekraïne-beraad, de
zogenoemde 'RVI Oek', zeer veel
vuldig samen. Daarin zitten méér
ministers, zoals de vicepremiers
en de ministers die gaan over In
frastructuur, Economische Zaken
en Klimaat en Energie.
Die laatste drie bewindslieden
zijn toegevoegd aan de RVI omdat
zij over vitale sectoren gaan. Denk
aan wegen, het spoor, de Rotter
damse haven, telefoonlijnen, in
ternetverbindingen, gas en drink
water.
C De nationale
crisisstructuur werd
wel ingezet bij de
laatste watersnood
Door al die met veel geheimzin
nigheid omgeven bijeenkomsten,
ademt politiek Den Haag ook in
deze weken een crisissfeer. Maar
de nationale crisisstructuur, zo zei
premier Rutte maandag in het de
bat over Oekraïne, is 'niet actief'.
Het bekendst is die crisisstructuur
van de coronapandemie, toen-ie
eind februari 2020 werd geacti
veerd.
,,De meerwaarde is dat de crisis
structuur over de diverse departe
menten heen wordt gelegd", legt
hoogleraar openbaar bestuur René
Torenvlied uit. ,,Dan fungeert het
als een soort spin in het web."
Andere voorbeelden waarbij de
nationale crisisstructuur werd in
gezet was de watersnood van deze
zomer, de tramaanslag in Utrecht
(2019), orkaan Irma die Sint-Maar
ten in 2017 teisterde en het neerha
len van MH17 (2014).
Maar de oorlog in Oekraïne is
nog geen aanleiding de nationale
crisisstructuur van stal te halen,
stelde Rutte in het debat. In het ge
val van een 'acutere situatie' kan
die structuur volgens hem 'wel
dienstig' zijn. ,,Omdat die zorgt
voor een snelle integrale besluit
vorming in geval van concrete
dreigingen."
Cyberaanval
Maar waar gaat het dan over? Vol
gens een woordvoerder van de
NCTV moet je bijvoorbeeld den
ken aan een situatie waardoor de
nationale veiligheid van ons land
in gevaar is. Een cyberaanval bij
voorbeeld, die het land plat kan
leggen. Of een militaire dreiging.
De Nationaal Coördinator Terro
rismebestrijding en Veiligheid,
Pieter-Jaap Aalbersberg, adviseert
de minister van Justitie over óf de
crisisstructuur nodig is. En alleen
de NCTV kan de crisisstructuur
activeren - altijd op verzoek van
een bewindspersoon.
Bij de machtsovername door de
taliban in Afghanistan, afgelopen
zomer, en de daarop volgende cha
otische evacuatie van Nederlan
ders en Afghanen uit het land,
werd de nationale crisisstructuur
ook niet ingesteld. Ook toen werd
er in kleine groepjes overlegd. Daar
kwam later veel kritiek op, omdat
elke bewindspersoon naar zijn of
haar eigen beleidsterrein keek, er
geen gevoel van urgentie was en er
tussen de departementen maar
moeizaam werd gecoördineerd.
INTERVIEW
MINISTER KAJSA OLLONGREN
aar het kabi-
net-Rutte IV
vorige week
nog fluks
raketten en
antitank-
wapens naar Oekraïne stuurde,
houdt D66-minister Ollongren de
kaken stijf op elkaar over ander
militair materieel dat ook naar het
land gaat. ,,Maar'', zegt ze, ,,dat be
tekent niet dat Nederland niks
meer levert.'' De Tweede Kamer
hoort het wel, het publiek niet
meer.
De nacht waarin de Russische
invasie van Oekraïne begon, werd
Ollongren tussen vier en vijf uur
wakker gebeld door 'een van de
generaals'. De manier waarop
Rusland Oekraïne bestookte,
noemt ze 'het zwartste scenario'.
,,Van drie kanten, als een soort
maan om het land heen."
Het transport van het extra
materieel uit Nederland werd door
de oorlog flink bemoeilijkt. De
defensieminister wil niet zeggen
of het wapentuig al is aangekomen
in het land. ,,Er is geleverd. Daar
stopt de mededeling." Sindsdien,
zegt de D66-bewindsvrouw, ont
wikkelt de oorlog, die nu al meer
dan een week duurt, zich. ,,Dan is
het niet dienstig om nadere mede
delingen te doen."
,,Nederland had toen al besloten
om bepaalde wapens te leveren.
Na de inval zeiden de Duitsers,
maar ook de Zweden, Finnen en
Noren - landen die normaal
gesproken nóóit wapens leveren -
dat ze nu wel wapens gingen
sturen. Dat was een wezenlijke
wijziging van Navo-landen en
andere bondgenoten. Het was
toen ook belangrijk om te laten
zien dat wij ook gehoor gaven aan
het Oekraïense verzoek. Als
signaal, aan Oekraïne, maar ook
aan Rusland. Dat doen we nu niet
meer. Maar we blijven steunen
waar dat kan."
,,Nee, dit is onze keus."
,,We zijn in staat een belangrijke
bijdrage te leveren, ook nu. Wat
we leveren, is goed. Tegelijkertijd
is de gereedheid onvoldoende. Dat
is een feit. Daar moeten we aan
bouwen. We investeren daarin,
maar dat kost tijd. Voor de wapen
leveranties betekent dat we alles
toetsen: wat is het effect op onze
eenheden?"
,,Als je minister van Defensie
wordt, moet je overal op voorbe
reid zijn. Als minister van Binnen
landse Zaken was ik verantwoor
delijk voor de inlichtingendienst
AIVD. Dat Rusland de laatste jaren
steeds meer een dreiging werd,
was mij bekend."
,,Dat was echt een historisch mo
ment, een Zeitenwende, zoals hij
zelf noemde. Hij liet zien wat de
aanval van Poetin betekent. Dat
het ook een aanval op het vrije
Westen is, op onze manier van le
ven, op de democratische rechts
staat. Dat Duitsland, als belang
rijkste land op het Europese
Dat Rusland de
laatste jaren steeds
meer een dreiging
werd, was mij bekend
continent, een been bijtrekt en
ook zegt dat ze de Navo-norm van
2 procent halen, ofwel 2 procent
van het bruto binnenlands pro
duct aan hun defensie gaan uitge
ven, dat is een hele grote stap. Ze
nemen die verantwoordelijkheid."
,,Wij hebben het anders gedaan. In
het coalitieakkoord hebben we al
afgesproken dat er 25 procent bij
de begroting komt, structureel 3
miljard euro. Dat is ook een grote
stap. En die hadden we al gezet."
,,Wij zeggen: gegeven wat er is ge
beurd, de Russische aanval, de
Duitse stap, gaan wij ook kijken
wat we aanvullend kunnen doen.
Dat er brede steun voor is, ook van
partijen die eerder echt heel an
ders in de wedstrijd zaten, is ook
ZATERDAG 5 MAART 2022 GO
.n 444444
Een ministerraad in de Rolzaal, die ook wordt gebruikt voor crisisberaad. foto bart maat
Hanneke Keultjes
Den Haag
Hanneke Keultjes
Den Haag
W
Toen u de andere wapenleverin
gen bekendmaakte, was de oor
log toch ook al bezig?
Is dat een Europese afspraak,
om te zorgen dat Rusland in het
duister tast?
Op een gegeven moment zal de
voorraadkast bij Defensie toch
leeg zijn?
U bent ineens minister in oor
logstijd.
Wat dacht u toen bondskanse
lier Olaf Scholz zei 100 miljard
euro in de Duitse defensie te
steken?
Heeft het kabinet ook overwo
gen zo'n stap te zetten, extra
geld vrijmaken voor het leger?
De Tweede Kamer zegt nu: het
is niet genoeg. Nederland moet
ook naar die 2 procent toe.
