'Dit is ons huis', hoor je vaak. 'En je verdedigt je huis'
15
'De mensen hier
weten wat oorlog
betekent en
hebben extreem
geweld gekend'
«53
De historicus
De vrijwilliger (2)
ze tegenkomen op een verder
lege weg: kogelgaten in het por
tier, de bestuurder is dood, door
het hoofd geschoten, 'waar
schijnlijk een spion'. Zo zijn er
meer verhalen. Stepan Sochany
uit Lviv vertelt over 'een Rus' die
een explosief wilde plaatsten in
de stad Brody. ,,Ze hebben hem
gearresteerd." En Andriy
Kuchansky overmeesterde zelf
een boze, gewapende man die
mensen wilde aanvallen in een
centrum waar hulpgoederen
worden verzameld. ,,Hij riep wat
in het Russisch. Maar misschien
was hij wel gewoon verward."
Bij de kazerne aan de Stryis-
ka-straat, vlak bij een billboard
waarop met grote letters staat ge
schreven 'RUSSISCH LEGER -
FUCK OFF!' staat een flinke
groep mannen die ook wil hel
pen. Het is niet duidelijk of ze
zijn opgeroepen of dat ze zelf
hiernaartoe zijn gekomen. Nie
mand wil praten. De enkeling die
dat wel wil, wordt gecorrigeerd
door een strenge soldaat. Ze staan
hier met alleen een weekendtas
of een rugzak. Hun gezichten
staan hard en strak, ze weten
waarvoor ze hier zijn en waar ze
naartoe gaan. Ergens naar het
oosten of zuiden, richting Kiev,
Zjytomir, Odessa, Charkov of een
andere frontlijn.
Ook mannen die geen vech
tersbazen zijn, tonen zich vastbe
raden. Ze weten dat ze vanwege
de algehele mobilisatie niet het
land uit mogen, maar er is hele
maal niemand die dat wil. Of ze
willen het misschien wel, zo ver
mogelijk weg met hun vrouw en
kinderen, maar niemand laat het
land in de steek. ,,Dit is ons huis",
hoor je vaak. ,,En je verdedigt je
huis. Tegen wie of wat dan ook."
Ook uit het buitenland, uit Polen,
Duitsland, Italië of Engeland, ko
men Oekraïense mannen terug
om te vechten. Velen van hen
hebben in dienst gezeten, som
migen zelfs nog in het leger van
de Sovjet-Unie, anderen hebben
nog nooit een wapen vastgehou
den. Dus zie je huisvaders, kan
toorklerken, vrachtwagenchauf
feurs, leraren, jonge mannen en
oude mannen zich klaarmaken
voor een strijd op leven en dood.
,,De mensen in dit gebied weten
wat oorlog betekent", zegt Sofia
Dyak (foto). Ze is historica en
leidt het Centrum voor Stedelijke
Geschiedenis van oostelijk Cen-
traal-Europa in Lviv. ,,Hier in Ga-
licië hebben we bezetting gekend
en extreem geweld, en we weten
hoe het is als er grenzen verande
ren." Neem alleen al deze stad,
die ooit (en verschillende keren)
in Polen lag en toen Lwów
heette, maar ook onder
Habsburgs bewind stond en toen
was omgedoopt tot Lemberg.
,,Ook de Tweede Wereldoorlog
is hier nog niemand vergeten",
zegt Dyak. De Duitsers bezetten
de stad van 1941 tot 1944 en hiel
den er verschrikkelijk huis. Het
grootste deel van de Joodse inwo
ners werd gedeporteerd en ver
moord door de
nazi's. Een de-
cennium eer
der was Oe
kraïne al kei
hard getroffen
door de collec-
tivisatiedrang
van kameraad
Jozef Stalin.
Die wilde dat
de boeren al
les wat ze verbouwden afstonden
aan de staat, en toen de boeren
dat niet wilden, werden ze niet
alleen massaal gedeporteerd,
maar werden ook alle graanoog
sten in beslag genomen. Door
deze gecreëerde hongersnood
(hier Holodomor genoemd, 'ver
moorden door uithongeren')
stierven miljoenen mensen.
Sofia Dyak had de kans om weg
te gaan, maar ze is gebleven. ,,Dit
is mijn thuis, ik ben hier geboren,
ik ga niet weg." Ze denkt ook na
over wat dat precies betekent. Ben
je een held als je blijft? Ben je laf
als je vertrekt? Wat is het juiste
ding om te doen? En geldt dat voor
iedereen? Ze heeft nog geen ant
woorden. De werkelijkheid is op
dit moment niet zo eenvoudig.
Inmiddels is een deel van haar
kantoor in het centrum van de
stad omgebouwd tot opvang
ruimte voor vluchtelingen. Zij en
haar medewerkers doen daar
naast hun best om zoveel moge
lijk van de huidige situatie te do
cumenteren, voor later, om van
te leren. ,,We spreken mensen,
tekenen hun verhalen op, maken
foto's. Al is dat laatste lastig, want
dat staat soms erg verdacht."
Opmerkelijk: ze hoopt dat het
Oekraïense leger fatsoenlijk om
gaat met Russische krijgsgevan
genen en gesneuvelden. ,,Die
jongens hebben ook ouders,
vrouwen en kinderen. Waarom
zou je zelf niet proberen de we
reld een beetje beter te maken?
We kunnen wel wat normen en
waarden gebruiken."
GO ZATERDAG 5 MAART 2022
1. Vrijwilligers in Lviv zijn in een
bibliotheek bezig camouflagenet-
ten te maken voor het Oekraïense
leger.
2. Medewerkers van de gemeente
halen brokstukken uit een gebom
bardeerd huis in Yasynuvata, in de
regio Donetsk.
3. Oudere inwoners van Sieviero-
donetsk (regio Loehansk) ver
schansen zich in een schuilkelder
tijdens hevige bombardementen.
4. Een gelovige bidt in de Peter en
Pauluskerk in Lviv.
5. Vrijwilligers sorteren voedsel dat
via donaties is binnengekomen,
terwijl president Volodimir Zelen-
ski op de televisie een verklaring
aflegt.
6. In een theater in Lviv, dat nu
dient als opvangplek voor vluchte
lingen, kijken mensen naar het
laatste nieuws.
FOTO'S AFP REUTERS, AP
