Wat betekenen letters V
en Z op Russische tanks?
SAWAPEE
5
Kiev. FOTO
BRUNOPRESS
De ondergrondse ruimtes zijn ver
borgen en in de loop der tijd ver
waarloosd of gesloopt. Sommige
hebben een andere functie: als
clubhuis, daklozenopvang of als
oefenruimte voor bandjes.
Op de dag dat Rusland buurland
Oekraïne aanviel, spraken deskun
digen over behoud van deze ruim
tes. ,,Het is bizar dat we praten over
een monumentale status voor de
schuilkelders, terwijl de oorlog die
periode weer actueel maakt'', zegt
Rémon de Man van de stichting
Cultureel Erfgoed Koude Oorlog.
Met de verwoestende atoom
bommen op Hiroshima en Naga
saki op het netvlies gebrand groei
de na de Tweede Wereldoorlog de
angst voor de communisten en
een mogelijke aanval met kernwa
pens door de Sovjet-Unie. De
dienst Bescherming Bevolking
(BB) werd belast met de aanleg
van schuilkelders. Die kwamen op
drukke knooppunten en waren
bedoeld voor passanten op straat
die bij een luchtalarm snel een
schuilplek moesten zoeken. De
ondergrondse ruimtes hadden
dikke betonnen muren tegen de
straling en een luchtfilteringssys-
teem tegen radioactieve stoffen.
Rotterdam had onder meer op
de metrostations BB-ruimten
waar soms wel 15.000 mensen
konden schuilen, ingericht met
veldbedden, wastafels en toiletten.
Amsterdam maakte een plan voor
achthonderd schuilplaatsen voor
80.000 mensen. Maar eind jaren
70 waren er slechts veertig ge
bouwd.
Tegelijk werden achttien bun
kers gebouwd voor de ministers en
hun staf, en voor belangrijke dien
sten als Rijkswaterstaat, de PTT en
het KNMI. De meeste 'noodzetels'
waren in en rond Den Haag, de an
dere in verschillende provincies,
voor topambtenaren.
,,Het zou slechts tien minuten
duren voor een kernraket Neder
land bereikte'', zegt bunkerspecia
list Kees van Leeuwen, die er vorig
jaar een rapport over schreef voor
de Rijksdienst voor het Cultureel
Erfgoed. ,,Die tijd was voor de re
gering te kort om naar het buiten
land te vluchten. Daarom moesten
er plekken komen waar overheids
instanties ondergronds konden
schuilen bij een atoomaanval.''
Zuurstof
De bunkers werden ingericht met
meubilair, vergaderruimtes, kanti
nes, bedden, keukens, werkplek
ken, communicatiemiddelen,
voedselpakketten en tanks voor
zuurstof en brandstof. Het meubi
lair werd vastgeschroefd aan de
vloer, zodat het niet ging schuiven
bij een explosie.
In de noodzetels konden hon
derd mensen maximaal twee we
ken wonen en werken. „Uitgangs
punt was dat twee weken na een
aanval de dodelijke radioactieve
stoffen weg zouden zijn of de oor-
log was beslist. Er was niet veel
comfort, je zat hutjemutje.''
Veel van deze regeringsbunkers
zijn nog intact, compleet met het
meubilair en de voedselpakketten
van toen. De meeste noodzetels,
die officieel nog staatsgeheim zijn,
worden niet gebruikt. Er vonden
soms wel oefeningen plaats en op
enkele crisismomenten zetelden
ministers en hun staf in een bun
ker, zoals Defensie tijdens de val
van Srebrenica en Financiën tij
dens de nacht van de millennium
wisseling.
,,De bunkers in de provincies
zijn meestal gesloopt of in slechte
staat'', zegt Van Leeuwen. ,,Die
van de ministeries zijn nooit leeg
gehaald. Er liggen nog potloden,
boekjes voor telefoonnummers,
draaischijftelefoons en donker
bruine stoelen.''
Nu zijn ze niet nuttig meer, zegt
van Leeuwen. ,,Kernwapens zijn
zo krachtig dat je daar niet te
genop kunt bouwen. Bij een
atoombom zoals in Hiroshima had
de regeringsbunker slechts 50 pro
cent kans om te overleven.''
Ook naar de schuilkelders voor
passanten is decennialang niet
meer omgekeken. Volgens een lijst
van de Vredesbeweging telde Ne
derland in 1983 zo'n tweehonderd
tot driehonderd schuilkelders. ,,De
dreiging nam af en de schuilkel
ders werden vaak gebouwd in
combinatie met de bouw van een
parkeergarage of flat'', zegt Rémon
de Man. ,,Tot in de jaren 80 zijn
nog schuilkelders opgeleverd. Die
liggen er nog het beste bij.''
Hoeveel er nu nog zijn, is niet
bekend. Zelfs na 25 jaar onderzoek
stuit de stichting nog steeds op
onbekende of verloren gewaande
kelders. ,,Alles moet nagekeken of
vernieuwd worden'', zegt De Man.
Dat gaat miljarden kosten. Som
mige deuren kunnen niet meer
dicht of zijn niet bestand tegen de
luchtdruk van een explosie. ,,In
een oorlog met conventionele wa
pens zijn de schuilkelders prima te
gebruiken. Maar als er een grote
bom valt, vullen de ruimtes zich
met roet en stof.''
Westerse experts zijn het er niet
over eens en op sociale media
circuleren verschillende, soms
wilde verklaringen: het zouden
windrichtingen zijn, het zou een
provocatie zijn aan het adres van
de Oekraïense president Volodi-
mir Zelenski en de letter Z zou
gereserveerd zijn voor voertui
gen voor de aanval op Charkov.
Duitse experts denken dat de let
ters voor de Engelse transcripties
staan van de beginletters van
Russische voorzetsels van twee
slogans. Z komt dan van 'Za po-
byedu' ('Voor de overwinning').
Volgens Russische bronnen bete
kent dat ook dat een militaire
missie is voltooid. De V is voor
Russische militairen een stempel
voor de kreet 'In waarheid ligt
macht'. Andere symbolen, zoals
een driehoek met lijnen of cirkel
met stippen, zouden gebruikt
worden om aan te geven waar
voertuigen naartoe gaan.
- Bob van Huët
Familiereis
Costa Rica
iel
€2.299
Leeftijdscategorieën
Familiereis
Mexico
16l
€2.399
12+ en 16+ - bekijk
Familiereis
Griekenland
8
€1.299
sawadee.nl/familie22
GO ZATERDAG 5 MAART 2022
Yevghen Zbormyrsky wordt getroost als zijn huis afbrandt. In Irpin gingen meer wo
ningen in vlammen op na Russische aanvallen. fotos
G Tussen de
ellende is er
ook geluk.
Deze ou
ders noem
den hun
dochter
Victory. Ze
werd gebo
ren in de
schuilkelder
van een zie
kenhuis in
Schuilkelders
verouderd en
verwaarloosd
Een stalen deur, een boven
grondse luchtuitlaat of oude
tafels die als moderne panelen
aan het plafond van een Amster
dams metrostation zijn gehan
gen. Op tal van plekken zijn de
sporen zichtbaar van de honder
den schuilkelders en bijna twin
tig overheidsbunkers die Neder
land in de jaren 60 en 70
bouwde.
Tonny van der Mee
Amsterdam
Schuilkelders in Middelburg
(boven) en Rotterdam. fotos
FOS FOTOGRAFIE, RÉMON DE MAN
ROTTERDAM
Ze zijn overal zichtbaar in deze
'speciale militaire operaties':
Russische tanks en gepant
serde voertuigen met 'V' en 'Z'
erop geschilderd. Wat beteke
nen die letters eigenlijk?
dagen
vanaf
dagen
vanaf
dagen
vanaf
