Rijke Russen en ook
banken in de ban: 'Het
is allemaal nog te soft'
Spoedoverleg Navo
5
toriek, door de regering van het
buurland als 'fascisten' weg te
zetten; deze week kondigde hij
aan Oekraïne te willen 'denazifi-
ceren'. Weer een verzinsel, zegt
Michael Kemper. ,,Ja, er zijn
rechts-radicale groepen. Bij het
gewapende conflict in het oosten
waren extreemrechtse privémili-
ties actief. Maar bij verkiezingen
halen de rechts- radicalen nooit
meer dan 3 tot 5 procent van de
stemmen. En ze maken geen deel
uit van de regering, die juist ge
matigd is.''
Toen de Sovjet-Unie na de val
van de Muur afbrokkelde, koos
het Oekraïense volk in 1991 in
zeer ruime meerderheid voor
zelfstandigheid. Dat moet niet
worden gezien als een vlucht
richting het Westen, denkt Vic
toria Koblenko. ,,Dat is nooit het
doel geweest. Oekraïne is sinds
dien op zoek naar zichzelf, naar
een manier om de eigen identi
teit vorm te geven. En daar is het
nog steeds mee bezig.'' Koblenko
vergelijkt het Oekraïne van na
1991 met een opgroeiend kind dat
langzaam volwassen werd en nu
de 30 is gepasseerd. „Sommige
mensen van 30 zijn ook nog zoe
kend.''
Trotse natie
Maar met de jaren is het Oe
kraïense zelfbewustzijn wel ge
groeid, iets wat door het in 2014
geëscaleerde conflict in het oos
ten van het land nog een zetje
heeft gekregen. ,,Oekraïne is de
laatste acht jaar veel patriotti-
scher en minder pro-Russisch
geworden'', weet Kemper.
Reisorganisator Meendering zag
het aantal uitingen van Oekra-
iens nationalisme op straat de
laatste jaren toenemen. ,,Oe-
kraïne kwam op mij echt over als
een trotse natie, daar werd ook
zichtbaar in geïnvesteerd. Bill
boards met soldaten erop, vlag
gen, steeds meer mensen die Oe-
kraïens spreken in plaats van
Russisch. Al is dat niet het hele
beeld. In een hostel in Odessa
waar ik afgelopen zomer was,
stond de hele dag de Russische
staatstelevisie aan. En als je zoals
ik in het Russisch iemand aan
spreekt, vindt niemand dat een
probleem. De talen lijken ook
veel op elkaar.''
Experts kunnen een deel van
de gedachtegang van Poetin -
mocht Oekraïne ooit lid worden
van de Navo, dan komt het Wes
ten te dichtbij - nog wel volgen.
Maar Oost-Europakenner Camiel
Hamans ziet een veel diepere
angst. ,,Oekraïne heeft zich ont
wikkeld tot een democratisch
land. Weliswaar chaotisch en
corrupt, maar het is een demo
cratie waarin mensen in vrijheid
leven. Ik ben ervan overtuigd dat
Poetin bang is dat dit overslaat
naar zijn eigen land, wat hem de
kop zou kosten. Dat is het échte
argument voor wat er nu ge
beurt.''
Oekraïne is in die redenering
dus eigenlijk slachtoffer van zijn
eigen succes. Het land gaf in 1994
zelfs zijn kernwapens op, in ruil
voor garanties van onder meer
Rusland en de VS dat het land
soeverein zou blijven. Nu blijkt
wat die beloftes waard zijn ge
weest. Koblenko: ,,Het land
wordt aan zijn lot overgelaten.
Mijn hart bloedt. De Oekraïners
willen een eerlijke kans op een
zelfstandig bestaan. Maar dan
moeten ze die kans wel krijgen.''
Poetins banktegoed in de
Europese Unie wordt
bevroren, zijn rijkste vrienden
worden in de ban gedaan,
Russische handel wordt
kaltgestellt. Maar de
'ongekend harde' sancties
tegen Rusland zijn toch te
mager, zeggen critici.
In een salvo aan toespraken zegden
wereldleiders de afgelopen 72 uur
'maximale' en 'nooit vertoonde'
sancties toe tegen het Rusland van
Poetin. Op een eerste pakket van
woensdag, volgde gisteren een
tweede serie strafmaatregelen van
de EU, de VS en het Verenigd Ko
ninkrijk. De afdronk: Rusland moet
'langdurig' financieel geraakt wor
den om zo Poetin onder druk te zet
ten.
Daarom zijn de vijfgrootste Rus
sische banken in de ban gedaan, dat
wil zeggen: afgesloten van de finan
ciële markten. Liefst 70 procent van
de financiële markt moet worden
getroffen, hoopt de EU. Ook Poetins
eigen banktegoeden in de EU wor
den bevroren.
Van bijna zeshonderd Poetin-ge-
zinde zakenlui en parlementariërs
en dik vijftig bedrijven zijn even
eens tegoeden bevroren (ook op
hun Zwitserse rekeningen) en ze
zijn niet-welkom verklaard in de
EU. Een rijtje oligarchen, de Poe-
tin-getrouwen, staat op dezelfde
zwarte lijst. Net als de vicepremier
en hoge militairen, maar bijvoor
beeld ook de hoofdredacteur van
propagandakanaal Russia Today en
de leiding van een bedrijf dat als
'trollenfabriek' voor online aanval
len bekendstaat.
Op de financiële markten moeten
Russische banken, staatsbedrijven,
olieproducenten, spoorbedrijven
en bijvoorbeeld vliegtuigbouwers
geen kans meer krijgen geld te le
nen. De verkoop van chips en elek
tronica is ook gestaakt.
Razendsnel
Maar het driemanschap van VS, VK
en EU houdt nog wel een troefkaart
tegen de borst. Zo wil het voorals
nog Rusland niet verbannen uit het
financiële systeem Swift. Dat is een
systeem dat het voor banken moge
lijk maakt razendsnel vast te stellen
wie aan wie verkoopt. Dat moet an
ders handmatig en betekent dus
eindeloos bellen en mailen om
transacties te verifiëren. Rusland
daarvan afsnijden, zou het finan
ciële verkeer verlammen. Het wordt
zelfs de 'nucleaire optie' genoemd.
Toch sijpelden donderdagnacht
al berichten door dat de EU daar lie-
C Rusland wordt nog
niet verbannen uit het
betalingssysteem
Swift, omdat dit het
financiële verkeer
ernstig verlamt
ver nog van afziet, waardoor de VS
en het VK dat ook doen. Tot woede
en verdriet van Oekraïne. „Iedereen
die twijfelt of Rusland zou moeten
worden geweerd van Swift moet
begrijpen dat het bloed van on
schuldige Oekraïense mannen,
vrouwen en kinderen aan hun han
den kleeft'', zei de Oekraïense mi
nister van Buitenlandse Zaken.
In Nederland gaat een meerder
heid van partijen, van VVD tot
GroenLinks, maandag in debat met
het kabinet alsnog aandringen op
inzet van het middel. Probleem is
echter dat Rusland een andere
route voor betalingsverkeer gaat
zoeken, want China heeft een alter
natief voor Swift ontwikkeld. En
het Westen heeft ook nog miljar
den uitstaan in Rusland, die zijn
dan ook in één klap weg.
Maar het cruciale nadeel van een
verbanning van Swift is dat Rus
land in januari nog dreigde gasleve
ringen aan Europa stil te leggen.
Dat zou het van Russisch gas afhan
kelijke Europa hard raken. In 2019
zei de toenmalige Russische pre
mier Medvedev al dat het afkoppe
len van Rusland van Swift zou wor
den opgevat als 'een oorlogsverkla
ring aan Rusland'. De Amerikaanse
president Joe Biden zei eerder deze
week al dat de sanctiepakketten
verder reiken dan wat verbanning
van Swift zou doen. ,,Het gaat daar
ver aan voorbij.''
De EU en in het kielzog daarvan
de VS en het VK ontwikkelen niet
temin al een derde sanctiepakket,
om achter de hand te hebben, mo
gelijk met de verbanning van Swift
daar wél in opgenomen. De Euro
pese Centrale Bank gaat vast onder
zoeken wat 'de precieze gevolgen
voor de Eurolanden zouden zijn'.
Nevenschade
Toch is er veel twijfel, zeggen Brus
selse ambtenaren, omdat de
EU-landen de nevenschade daar
van voor hun eigen economie vre
zen. De VS en het VK hebben bij
voorbeeld minder handel met Rus
land dan EU-landen en zijn minder
afhankelijk van gas- en olieleverin
gen door Poetin. Ter illustratie:
in het sanctiepakket blijft de dia
manthandel gespaard (voor België),
net als de handel in dure merkkle
ding zoals Gucci (op last van Italië).
Ofwel: pragmatisme speelt ook een
rol.
GO ZATERDAG 26 FEBRUARI 2022
wil vóóruit
Tobias den Hartog
Den Haag
BRUSSEL AFP/ KENZO TRIBOUILLARD
Leiders van landen die lid
zijn van de Navo verschij
nen op een groot beeld
scherm in het hoofdkwar
tier van de verdragsorgani
satie in de Belgische hoofd
stad Brussel. Ze kwamen
gisteren opnieuw bijeen
voor spoedoverleg over de
met het uur veranderende
situatie in Oekraïne. Russi
sche troepen zijn delen van
de hoofdstad Kiev binnen
getrokken en volgens de
Oekraïense president Volo-
dimir Zelenski schieten ze
ook op burgers.
Tokio
Kopenhagen
