13
bij 'little rocket man' Kim Jong-un.
Belarus zwengelde een vluchte-
lingencrisis aan en prompt kreeg
president Aleksandr Loekasjenko
een telefoontje van de toenmalige
Duitse bondskanselier Angela Mer
kel. Dat was hem nog nooit overko
men.
De vraag is hier niet zozeer wat
het heeft opgeleverd (in beide ge
noemde gevallen niet zo veel), maar
wel dat er serieuze gesprekken op
leidersniveau kwamen. En dat bete
kent dat je meetelt. Ook voor Poetin
geldt dat hij zich in deze crisis luid
en duidelijk heeft gepositioneerd als
absolute leider van de wereldmacht
die Rusland volgens hem nog steeds
is. Na de val van de Sovjet-Unie, vol
gens Poetin 'de grootste geopolitieke
catastrofe van de twintigste eeuw', is
Rusland weer terug op zijn plek aan
de top. Er wordt weer geluisterd.
Stuk somberder
Dat is Poetins succes op de korte ter
mijn. Mocht hij overgaan tot een
totale invasie van Oekraïne, en zijn
toespraak van maandag voorspelt
weinig goeds, dan gaat de wereld er
anders uitzien voor hem. Voor de
lange termijn worden de vooruit
zichten dan een stuk somberder, zo
menen veel waarnemers. Wat gaat er
bijvoorbeeld gebeuren als het Wes
ten serieus werk maakt van de be
loofde strenge sancties? Is de Russi
sche economie daartegen bestand,
ook al is ze ingericht als een zoge
naamd handelsfort (zo onafhanke
lijk mogelijk)? De Europese Unie
zorgt voor bijna een kwart van de
handel, is dat gemis op te vangen? Of
als Duitsland de omstreden gaspijp-
lijn Nord Stream 2 (onder de Balti-
sche Zee van Rusland naar Duits
land) definitief niet in gebruik
neemt? Dat scheelt ook enorm veel
geld. En kunnen de grote Russische
banken nog wel functioneren als ze
niet meer mogen handelen via Ame
rikaanse financiële instellingen?
Knipmessen
Als al die inkomsten wegvallen, is er
dan nog wel voldoende geld om de
Russische bevolking tevreden te
houden? Zelfs een absolute leider als
Poetin kan uiteindelijk niet zonder
draagvlak. En het kan nog extra las
tig voor hem worden als de oligar
chen worden aangepakt: de mensen
die door hem rijk en machtig zijn
gemaakt en als knipmessen voor
hem buigen. Pak hun luxueuze hui
zen in Londen af, bevries hun mil
jardentegoeden, weiger hun kinde
ren toegang tot dure Westerse oplei
dingen, en dan kun je wachten op
een interne revolte.
Sommigen menen dat Poetin zich
dan nog altijd kan wenden tot China
en zijn 'kameraad' Xi Jinping. Maar
in die verhouding is hij niet de bo
venliggende partij. En dat zal niet
fijn voelen voor de leider van het
machtige Rusland.
De tv-toespraak van Vladimir Poetin maandagavond zal worden herinnerd als het
moment dat de Russiche president twee gebieden die zich van Oekraïne hebben
afgescheiden als zelfstandige staten erkende. Maar wat zei Poetin nu écht?
De toespraak was óók his
torisch omdat Poetin
zijn volk een mee
slepend college gaf over
de geschiedenis van
Oekraïne, een selectieve
eigen versie. En die komt erop neer
dat Oekraïne eigenlijk geen bestaans
recht heeft. Nooit gehad heeft ook.
De toespraak, waarvan een Engelse
vertaling is terug te lezen op de site
van het Kremlin, sluit naadloos aan
op een gevoel dat al dertig jaar bij
veel Russen leeft: het uiteenvallen
van de Sovjet-Unie was een vergis
sing. Het leidde tot verlies van grond
gebied, van mensen en van internati
onaal respect. Poetin heeft het zelf al
eerder 'de grootste geopolitieke cata
strofe van de twintigste eeuw' ge
noemd. Hij lijkt die geschiedenis
stapje voor stapje terug te willen
draaien. In bijna alle voormalige
Sovjetrepublieken zijn inmiddels
weer Russische troepen. In Rusland
zien ze dat anders: juist de Navo is
sinds het uiteenvallen van de Sovjet
Unie sterk in Russische richting uit
gebreid. Zelfs voormalige delen van
de Sovjet-Unie, zoals de Baltische
Staten, zijn er nu onderdeel van.
Poetin begon vriendelijk. Hij
onderstreepte dat Oekraïne niet zo
maar een buurland is. ,,Het is een on
losmakelijk deel van onze eigen ge
schiedenis, cultuur en ruimte. Het
zijn onze kameraden, onze dierba
ren, familieleden, via een bloedband
met ons verbonden. Sinds mensen-
heugenis hebben de mensen in het
zuidwesten van wat historisch gezien
Rusland is, zichzelf Russen en ortho
dox-christenen genoemd.''
Oekraïne en Rusland delen inder
daad een lange geschiedenis, die te
ruggaat tot het middeleeuwse rijk
rond Kiev. Beide landen zien die
stad, die veel ouder is dan Moskou,
als geboorteplaats van hun taal en
cultuur. Er wonen ook veel Russen
in Oekraïne, vooral in het oosten.
Maar de laatste duizend jaar is
Oekraïne, of een deel daarvan, onder
deel geweest van verschillende rij
ken. En sinds de tsaren heeft Oe-
kraïens nationalisme de heersers in
Petersburg en Moskou al geïrriteerd.
Kortom, Rusland en Oekraïne heb
ben een gedeelde én elk een eigen
geschiedenis. Net als Hongarije en
Oostenrijk of Nederland en België
die hebben.
Machinaties
Het moderne Oekraïne is vervolgens,
zei Poetin, ,,geheel en volledig ge
schapen door Rusland.'' Hij vertelde
tot in detail hoe het na de revolutie
van 1917 op 'slordige wijze' een eigen
staat binnen de Sovjet-Unie werd.
„Natuurlijk kunnen we het verleden
niet veranderen.'' Maar politieke ma
chinaties ,,kunnen of mogen nooit
gebruikt worden als de grondbegin
selen van soevereiniteit.''
Bij het uiteenvallen van de Sovjet
Unie in 1991 zijn de Oekraïense auto
riteiten begonnen hun soevereiniteit
ANALYSE
Het zijn
onze
dierbaren,
familie,
via een
bloedband
met ons
verbonden
te bouwen op het ontkennen van al
les wat ons bindt, zei Poetin. ,,Daar
werden ze bij geholpen door externe
krachten, die daar een netwerk van
non-gouvernementele organisaties
voor gebruikten.'' Ook de protesten
op het Maidanplein, die in 2014 leid
den tot democratische verkiezingen,
waren extern gedirigeerd. ,,De Ame
rikaanse ambassade voorzag de de
monstranten van 1 miljoen dollar per
dag.'' Poetin concludeerde: ,,De sta
biele tradities van een echte staat
heeft Oekraïne nooit gekend.''
De president ging hier voorbij aan
het feit dat Oekraïne zich in 1991 ont
worstelde aan de greep van Moskou,
het werd niet 'weggegeven'. Bij een
vrij referendum stemde een overgro
te meerderheid van het volk vóór on
afhankelijkheid. En bewijs dat hulp
organisaties werken voor westerse
regeringen of dat de Amerikanen
geld uitdeelden - een al langer rond
gaande complottheorie - is er niet.
En nu zijn er dan plannen om
Oekraïne Navo-lid te maken, ver
volgde de president. ,,Misschien niet
morgen, maar dan overmorgen.'' ,,Ik
vraag er in het bijzonder aandacht
voor dat het gevaar van een plotse
linge aanval op ons enorm toe
neemt.'' De Navo-landen zeggen
juist dat er geen plan is om Oekraïne
toe te laten. Alleen willen ze het land
niet het recht ontnemen om een lid
maatschap aan te vragen. Daarover
gaat allereerst een soevereine staat
zelf, vinden ze, niet zijn buurman.
GO WOENSDAG 23 FEBRUARI 2022
President Poetin overlegt
met zijn veiligheidsraad, terwijl
Oekraïne voorraden aanvult in
het dorp Svitlodarsk in Donetsk.
FOTO'S AFP, REUTERS, AP, GETTY
De les: 'het bestaansrecht
van Oekraïne bestaat niet'
Hans Nijenhuis
Moskou/Rotterdam
- President
Vladimir Poetin
van Rusland
Een vrouw kijkt naar de televisietoespraak van Vladimir Poetin. foto epa