9
niets gedaan, tot zijn frustratie. ,,Er
wordt nog steeds alleen gepraat
over Covid, maar het is hoog tijd
om verder te kijken, willen we
op de volgende pandemie beter
voorbereid zijn. Waarom was
Nederland zo laat met testen, zo
laat met vaccineren, zo laat met
het invoeren van mondkapjes
en zo laat met boosteren? Daar
moeten we van leren.''
We moeten ook lessen trekken
uit de sociale en economische ge
volgen van de coronapandemie,
zegt hoogleraar sociologie Pearl
Dykstra. ,,De ongelijkheid is toe
genomen. Mensen die niet thuis
konden werken, werden sneller
ziek. De buschauffeurs, de koe
riers, de arbeidsmigranten. Niet
de witte boorden. In welke mate
iemands leven negatief is beïn-
vloed door corona, hangt erg
samen met inkomen, opleidings
niveau, leeftijd en migratieachter
grond. Die ongelijkheid leidt tot
veel ongenoegen.''
Dykstra is een van de kartrek-
kers van het Pandemic Disaster
Preparedness Center (PDPC), dat
vorig jaar is opgezet door Erasmus
Universiteit en de TU Delft om ge
richter onderzoek te doen naar
toekomstige virusuitbraken en
rampen. De hoogleraar pleit er
voor dat bij een volgende pande-
mie van meet af aan een veel bre
der OMT wordt opgetuigd. Nu be
staat de belangrijkste pandemie-
adviesraad van het kabinet vooral
uit experts met medische achter
grond. Volgens Dykstra horen er
ook communicatiedeskundigen,
ingenieurs en pedagogen in. ,,Mis-
informatie is een belangrijk thema
waar we iets mee moeten, net als
ventilatie en leerachterstanden.
Bij de eerste lockdown hadden we
nog geen idee van de effecten. We
dachten dat de sociale isolatie
vooral voor ouderen erg zou zijn.
Nu weten we dat vooral jongeren
hard zijn getroffen.''
Veehouderijen
Om de kans op een nieuwe pan-
demie te verkleinen, moeten we
kritisch naar de veehouderijen
kijken, stelt Bekedam. Pluimvee
stallen in waterrijke gebieden
zouden moeten worden gesloten
of verplaatst, is een van de aan
bevelingen in zijn rapport. De
natte Nederlandse polders en
plassen zijn immers een populaire
bestemming voor trekvogels, die
Kijk naar
veranderingen in
ecosystemen. Bij
veel virusuitbraken
heb je achteraf
dingen zien
veranderen
virussen bij zich dragen. In volge
pakte stallen kunnen virussen snel
rondgaan en muteren.
De hoogpathogene (zeer ziek
makende) vogelgriep die nu rond
gaat, wordt snel opgemerkt door
dat geïnfecteerde dieren binnen
een paar dagen sterven. Besmette
pluimveebedrijven worden met
een geruimd. Dat gebeurt niet met
varkensstallen waar griep heerst.
Voor het ontstaan van voor men
sen gevaarlijke ziekten is de var
kenshouderij daarom een min
stens zo groot risico, waarschuwt
Bekedam. ,,Varkensgriep is on
schuldiger, dieren worden er
alleen een beetje snotterig van.
Besmettingen hoeven ook niet
te worden gerapporteerd. Maar
inmiddels weet de hele wereld
hoe snel varianten van een virus
kunnen ontstaan. Daarom zou
ook in varkensstallen regelmatig
moeten worden getest.'' Om de
viruslast in stallen omlaag te
krijgen, is het volgens de com-
missie-Bekedam verstandig om
varkens en kippen te vaccineren.
Daarnaast pleiten de deskundigen
ervoor om boeren en huisartsen
bewuster te maken van de risico's.
,,Aan een patiënt met luchtweg
klachten of een hersenontsteking
moet gevraagd worden wat zijn
beroep is. Als het een varkensboer
betreft, moeten direct de alarm
bellen afgaan.''
De kans dat de volgende pande-
mie uit het buitenland komt, is
volgens deskundigen echter groter
dan dat die in Nederland ontstaat.
Vooral plaatsen waar mensen in
contact komen met wilde zoog
dieren zoals vleermuizen, schub-
dieren en apen vormen een risico.
Denk aan de beruchte markten in
China. Als reislustig volk en inter
nationaal georiënteerd land lopen
wij vervolgens grote kans om ziek
tekiemen snel te importeren via
bijvoorbeeld Schiphol of de Rot
terdamse haven. ,,We moeten we
reldwijd slim, risicogericht gaan
controleren'', zegt Koopmans, die
ook betrokken is bij het pande-
mieonderzoekscentrum PDPC.
,,Structureel monitoren welke vi
russen rondgaan op bijvoorbeeld
markten in Azië. En kijken naar
veranderingen in ecosystemen. Bij
veel virusuitbraken heb je achteraf
dingen zien veranderen. Zo was er
in 2019 een enorme dierziekte-uit
braak in China waarbij veel var
kens zijn geruimd. De prijs van
Het duurde twee jaar
voor Q-koorts werd
ontdekt, pas na acht
weken kwamen de
Nivel-peilstations
erachter dat Covid in
het land was
varkensvlees is daardoor enorm
gestegen in de tweede helft van
het jaar (vlak voor Covid-19 uit
brak, red.). Mensen willen toch
vlees eten. Zijn ze daarom overge
stapt op wilde dieren?''
Ook klimaatverandering en zee
spiegelstijging zorgen volgens
Koopmans voor nieuwe pande-
mierisico's. Niet alleen doordat
ziekteverspreidende muggen (ma
laria, knokkelkoorts, zika) opruk
ken naar onze contreien. Ook de
verontrustend snelle verspreiding
van de vogelgriep hangt daar
waarschijnlijk mee samen, zegt
Koopmans. „Waarschijnlijk is dat
virus via de noordelijke route naar
Amerika gegaan. We vermoeden
dat door opwarming de mix van
vogels aan het veranderen is, en
daarmee de mix van virussen. We
hadden met Europese onderzoe
kers een expeditie gepland naar
Groenland om ganzen te bemon
steren. Maar die is op de lange
baan geschoven vanwege corona.''
Gezonde bevolking
Uit welke hoek de volgende pan-
demie ook komt, een gezonde be
volking is er beter tegen bestand.
,,We hebben gezien wie vaker in
het ziekenhuis kwamen met Co-
vid: mensen met overgewicht en
aandoeningen als diabetes", zegt
GGD-voorzitter Rouvoet. Daarom
moet volgens hem snel meer geld
worden uitgetrokken voor preven
tie. ,,Het gaat nu vooral over extra
ziekenhuispersoneel. Maar dit is
ook het moment om vol in te zet
ten op bewegen, gezond eten en
het verkleinen van de grote ver
schillen die er zijn qua gezonde
levensverwachting.''
Ook willen de GGD's extra geld
om hun personeel bij te scholen,
zodat bij de volgende pandemie
iedereen - van de jeugdverpleeg-
kundigen bij de consultatiebu
reaus tot de secretaresses - snel
kan helpen met testen en vacci
neren. Ook moet het aantal infec
tieartsen worden verdubbeld en
hebben de regionale gezondheids
diensten meer dataspecialisten
nodig, zegt Rouvoet. ,,We zijn een
centrale speler geworden in de
bestrijding van deze pandemie.
De boodschap kan niet zijn: be
dankt, fantastisch gedaan, bij de
volgende pandemie mogen jullie
weer gaan improviseren. We moe
ten nu vasthouden wat we hebben
opgebouwd.''
GO MAANDAG 14 FEBRUARI 2022
- Marion Koopmans,
viroloog
- Henk Bekedam,
kabinetsadviseur
