'Geen oorlogsmisdaden, maar verzinsels van Abdoel'
11
INTERVIEW
VERDRIET EN DE DOOD WORDEN VERBANNEN, ZIET SIRE-DIRECTEUR LUCY VAN DER HELM
Sterven, dat doen we
tegenwoordig stilletjes
in ziekenhuizen en
verpleeghuizen. Maar
rondom de dood is het
wel héél stil geworden.
Sire-directeur Lucy
van der Helm weet uit
eigen ervaring welk
effect dat heeft.
In het dorpje Wateringen,
waar Sire-directeur Lucy van
der Helm opgroeide, stond de
kist vroeger in de woonka
mer. Kinderen speelden om
de dode, die letterlijk nog midden
in de samenleving stond, of beter
gezegd: lag. De buurt wist ervan.
En nu? Wie sterft, doet dat vaak in
een ziekenhuis, of een verzor
gingshuis. Experts zien hoe ver
driet en verlies zijn verbannen
naar de intieme kring.
Zo werd er in de loop der jaren
steeds meer gezwegen over de
dood. Soms tot op het allerlaatst,
tot spijt en verdriet overblijven,
over een afscheid dat beter had
kunnen verlopen als er wel was
gepraat. Van der Helm draagt zulk
verdriet ook mee. ,,Toen mijn va
der drie jaar geleden naar het zie
kenhuis ging, zou hij écht niet
doodgaan." Toen eindigde zijn le
ven toch. ,,Ik heb daar heel veel last
van gehad. Ik heb het niet afgeslo
ten." Dan denkt ze: ik had hem dit
nog willen vragen, dat nog willen
zeggen. Zo maakt ze deel uit van
de 54 procent van de Nederlanders
die volgens onderzoek van Sire
niet genoeg heeft gesproken over
de dood met iemand die kwam te
overlijden.
Onverwacht
Hierdoor voelt ze extra het belang
van de campagne die vandaag
wordt gelanceerd: De dood, praat
erover, niet eroverheen. ,,We heb
ben het thema niet zelf verzon
nen, het werd ons van buitenaf
aangereikt, zoals vaker gebeurt. Na
het bericht van het Landelijk Ex
pertisecentrum Sterven zat ik me
teen op het puntje van mijn stoel."
Door corona waren er even twij
fels: ligt het niet té gevoelig om
midden in een pandemie het ge
sprek over de dood aan te zwenge
len? ,,Maar dat maakt alleen maar
extra duidelijk dat sterfelijkheid
op de loer ligt. Onverwacht ook,
waardoor je geen afscheid kunt
nemen van een dierbare."
Toen mijn vader drie
jaar geleden naar het
ziekenhuis ging, zou
hij écht niet doodgaan
Juist dan kan het fijn zijn om over
de dood te praten. Het zorgt voor
minder angst, helpt bij het ver
driet. ,,Als je kunt zeggen: ga maar,
het is goed, dan is het ultieme toch
bereikt?" Toch heeft maar een en
keling alles gezegd wat hij wilde
zeggen tegen zijn dierbaren als hij
nu zou sterven, of het nu gaat om
gevoelens of praktische zaken. 70
procent van de mensen heeft geen
testament.
Al dat zwijgen begint al tegen
over kinderen. Tijdens het onder
zoek werd met te weinig ouders
gesproken om echt harde conclu
sies te kunnen trekken, maar het
overgrote merendeel van de vaders
en moeders doet er het zwijgen
toe. ,,Dat is echt shocking." Kinde
ren krijgen te horen dat oma
'slaapt', of 'een sterretje is'. ,,Ze
worden weggehouden bij de dood.
Wat ze zich er vervolgens bij voor
stellen, is erger dan de realiteit.
Dan denken ze bijvoorbeeld: als ik
ga slapen, word ik ook nooit meer
wakker. Je kan niet vroeg genoeg
beginnen wél te praten."
'Mooie leeftijd'
In plaats daarvan wordt ook nog
eens over verdriet van rouwenden
heen gepraat. Bewust of onbe
wust, met opmerkingen zoals:
'ach, op zich wel een mooie leef
tijd' of: 'Kunnen we het over wat
gezelligers hebben?' Zo wordt het
gesprek ook achteraf vermeden.
Van der Helm doet het al anders,
met haar lieve moeder van 86, die
nog wel leeft. Ze praten over de
dood, en maken zo deel uit van 28
procent van de Nederlanders die
het initiatief voor zo'n gesprek
neemt. Soms grapt Van der Helm:
,,Heb je die Excel-lijst nou nog niet
aangepast? We moeten wel weten
wie we straks een kaartje moeten
sturen." Ze kan het iedereen advi
seren. Vanaf vandaag doen drie re
clamespots dat ook.
Justitie spreekt van 'ernstige oor
logsmisdrijven' die gepleegd zijn in
Suriname, maar ook in Nederland
kunnen worden berecht. Abdoel L.
zou een commando zijn geweest in
het Surinaamse leger tijdens de
Binnenlandse Oorlog in de jaren 80
van de vorige eeuw.
In de strijd tegen het Junglecom-
mando van Ronnie Brunswijk
voerde dat leger bloederige 'zuive
ringsacties' uit in de Surinaamse
binnenlanden. L. zou daarbij bur-
gers hebben vermoord, onder wie
een kind. Het is de eerste keer dat
iemand voor misdaden tijdens de
Binnenlandse Oorlog, ruim dertig
jaar geleden, voor de rechter moet
verschijnen.
Verklaring
Het Openbaar Ministerie noemt
onder meer een incident in juni
1987 bij de Victoria Palmolie Plan
tage. ,,Daarbij kwamen vier men
sen om het leven." Ook zou L. aan
wezig zijn geweest bij acties in het
Brokopondogebied in 1987. En er is
een verklaring over de dood van een
kind 'op de weg naar Pokigrom'.
Justitie pakte Abdoel L. afgelopen
najaar op in Amsterdam, sindsdien
zit hij vast. Gisteren moest hij voor
de eerste keer voor de rechtbank in
Den Haag komen. Daarbij bleek dat
het onderzoek begon door een ver
klaring van de Amsterdammer zelf.
Hij meldde zich vijfjaar geleden bij
de Immigratie- en Naturalisatie
dienst (IND) omdat hij zijn vrouw
vanuit Suriname naar Nederland
wilde halen. Daarbij stelde hij aan
PTSS te lijden omdat hij in het Suri
naamse leger had gevochten en
daarbij burgers en kinderen had ge
dood.
Justitie begon een onderzoek en
vond onder meer foto's waarop L. in
een uniform poseert in het Broko-
pondogebied. Het OM doet verder
onderzoek, daarbij wordt nog beke-
ken of onderzoek in Suriname kan
worden gedaan.
Drugsverslaafde
Volgens Gerald Roethof, advocaat
van de Amsterdammer, was L. geen
commando, maar hospik. Ook was
hij niet betrokken bij oorlogsmis
drijven. ,,Het zijn verzinsels van
een drugsverslaafde." L. gebruikt al
jarenlang harddrugs en heeft onder
behandeling gestaan bij de GGZ
vanwege zijn PTSS. ,,Tegen familie
heeft hij ook wel eens verteld dat hij
aan de kant van Brunswijk heeft ge
vochten." Abdoel L. blijft voorlopig
vastzitten. De zaak gaat over drie
maanden verder.
GO DINSDAG 8 FEBRUARI 2022
'Vroeger speelden thuis
de kinderen om de kist'
Carla van der Wal
Amsterdam
Lucy van der Helm: „Sterfelijkheid ligt op de loer. Onverwacht ook.'' foto dingena mol
Lucy van der Helm,
directeur Sire
DEN HAAG
De 55-jarige Surinaamse Am
sterdammer Abdoel L. zou oor
logsmisdaden hebben gepleegd
tijdens de Binnenlandse Oorlog
in Suriname, stelt het Neder
landse Openbaar Ministerie. Vol
gens advocaat Roethof is zijn
cliënt een drugsverslaafde die
'verzinsels vertelt'.
Abdoel L. zou lijden aan een
stresssyndroom. illustratie anp
- Cyril Rosman
