8
De onthulling dat Anne Frank door notaris Arnold
van den Bergh zou zijn verraden, was wereldnieuws.
Tot de kritiek op het onderzoek losbarstte. Van het
boek komt hier voorlopig geen tweede druk.
k\
RECONSTRUCTIE
CONCLUSIE VAN GROOTS OPGEZET INTERNATIONAAL ONDERZOEK NAAR HET VERRAAD VAN DE
Hoe kon een groot, internatio
naal onderzoek zo ontsporen?
Elise Tak, achternicht van de
'verrader', schrok zich in elk
geval wezenloos, toen ze
maandag 17 januari de krantenkoppen zag.
Het stond er echt, zwart-op-wit: de Joodse
notaris Arnold van den Bergh zou volgens
nieuw onderzoek Anne Frank hebben ver
raden in augustus 1944.
Niet alleen op de voorpagina's van De
Volkskrant, NRC Handelsblad, Het Parool en
bij de NOS. Nadat de Amerikaanse zender
CBS er op zondagavond groot mee had uit
gepakt in het programma 60 minutes, na
men media in de hele wereld het nieuws
over. Van de Süddeutsche Zeitung tot The
Times of Israel.
Elise Tak kende Van den Bergh als 'ome
Nol'. Niet als verrader, maar als redder. ,,Ik
heb mijn bestaan aan hem te danken. Hij
zorgde dat mijn moeder, zijn nichtje, kon
ontsnappen. Mijn grootvader en groot
moeder zijn in Auschwitz vermoord.''
Niet alleen voor familie van de in 1950
overleden notaris was het nieuws een
mokerslag. Dat gold voor de hele Joodse
gemeenschap. Anne Frank verraden door
een 'Joodse notaris' kopte tabloid Daily
Mail in hoofdletters - dat ligt natuurlijk
uiterst gevoelig. Ook historici stonden
perplex. Anne Frank is hét icoon van de
Tweede Wereldoorlog. Hoe zij en haar
medeonderduikers in het Achterhuis zijn
ontdekt is al 77 jaar een groot mysterie,
waar al heel veel onderzoek naar is gedaan.
Tot nu toe stond niet eens vast dat de
onderduikers zijn verraden. Het kan ook
zijn dat ze per toeval zijn ontdekt tijdens
een politiecontrole bij het bedrijf dat in het
voorhuis was gevestigd. Maar nu lag er een
boek waarin met '85 procent zekerheid'
een geheel nieuwe verdachte werd
gepresenteerd. Het resultaat van zes jaar
onderzoek door een internationaal 'cold-
caseteam' met daarin onder meer een
gepensioneerd FBI-agent en data-analis
ten, opgezet door de Nederlandse film
maker Thijs Bayens en journalist Pieter van
Twisk.
Arnold van den Bergh zou in ruil voor
het redden van zijn eigen familie adressen
van onderduikers aan de nazi's hebben
uitgeleverd. Als lid van de omstreden
Joodse Raad zou hij over die adressen heb
ben kunnen beschikken.
Binnen enkele uren na die grote, schok
kende onthulling ontbrandde de kritiek.
Eerst voorzichtig, maar al snel in steeds
stevigere bewoordingen maakte de ene na
de andere deskundige gehakt van die con
clusies. Het bewijs - een afschrift van een
anoniem briefje waarin de Amsterdamse
notaris van verraad van de onderduikers in
het Achterhuis werd beschuldigd - is flin
terdun, stelden onder meer de Anne Frank
Stichting en het Niod, het Instituut voor
Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies.
Tunnelvisie
Historici betichten het coldcaseteam op
hun beurt van tunnelvisie. ,,In dit
onderzoek gaat zoveel fout. Op basis van
gammele argumentatie en flinterdun
bewijs wordt iemands reputatie postuum
ernstig beschadigd", zegt hoogleraar
Joodse Studies Bart Wallet.
,,De eerste helft van het boek is uiterst
kritisch op de bestaande theorieën over de
ontdekking van de onderduikers. Maar die
kritische houding is verdwenen zodra het
over Van den Bergh gaat. Op basis van het
anonieme briefje wordt hij schuldig
verklaard. Maar één anoniem briefje zegt
weinig. Vlak na de oorlog werd er veel
geroddeld, beschuldigingen van collabora
tie en verraad vlogen overal rond.''
Wallet deed zelf ook onderzoek naar Ar
nold van den Bergh, en dat leverde een
heel ander beeld op. ,,Ja, hij was lid van de
Joodse Raad die samenwerkte met de na
zi's. Maar die positie gebruikte Van den
Bergh om anderen te helpen. Bijvoorbeeld
aan baantjes die een 'sperre' opleverden,
een vrijstelling van deportatie. Niet alleen
zijn familie. Via zijn notariskantoor hielp
hij mensen aan valse papieren waarmee ze
'ontjoodst' konden worden. Hij staat
bekend als integer. Een groot contrast met
anderen die te boek staan als mogelijke
verrader(s) van Anne Frank, zoals de natio-
naalsocialist Tonny Ahlers en de Joodse
verraadster Ans van Dijk. Zij hadden al van
alles op hun kerfstok.''
Uitgeverij Ambo Anthos bood deze week
excuses aan voor het boek Het verraad van
Anne Frank en stelt herdrukken voorlopig
uit 'in afwachting van antwoorden van het
onderzoeksteam'. De Duitse uitgever be
sloot het boek voorlopig helemaal niet te
publiceren. Het Europees Joods Congres,
dat 2,5 miljoen Joden in Europa vertegen
woordigt, heeft de Amerikaanse uitgeverij
Harper Collins opgeroepen het Engels
talige boek uit de handel te halen.
Hoe kon een rammelend onderzoek over
een zeer beladen onderwerp zo'n groot po
dium krijgen? Initiatiefnemers Pieter van
Twisk en Thijs Bayens hebben van meet af
aan torenhoge verwachtingen geschapen,
zegt schrijver en historicus Sytze van der
Zee, die meerdere keren voor het project
'Klieren opgezet
na boosterprik'
Lange celstraffen
na 'vergismoord'
Vier boomhangers
in het Sterrebos
Spanje schrapt
mondkapjesplicht
Dat hebben ze
superslim aangepakt.
Op de Amerikaanse
manier
ZATERDAG 5 FEBRUARI 2022 GO
De 'verrader' van Anne Frank
Annemieke van Dongen
Amsterdam
Anne Frank en het bekritiseerde boek
over haar 'verrader'. foto's epa, anp
DEN BOSCH
Na de boostervaccinatie is re
latief vaker een bijwerking van
opgezette lymfeklieren gemeld
- soms ter grootte van een
golfbal - dan na de eerste en
tweede prik tegen het corona
virus. Uit de meldingen die het
bijwerkingencentrum Lareb
ontving, blijkt ook dat de reac
tie eerder na de prik ontstond,
en gemiddeld een halve dag
tot een dag langer aanhield.
Vergrote lymfeklieren in de
hals, oksel of rond het sleutel
been zijn een bekend effect na
een vaccinatie. De reactie ont
staat doordat immuuncellen in
de klieren actief worden.
AMSTERDAM
Het gerechtshof in Amsterdam
heeft in hoger beroep drie
mannen celstraffen tot bijna 23
jaar opgelegd voor de 'vergis
moord' op dj Djordy Latuma-
hina. De 31-jarige Amster
damse dj werd op 8 oktober
2016 doodgeschoten in een
parkeergarage in Amster
dam-West. Ook Latumahina's
vriendin werd door kogels ge
troffen en raakte blijvend ge
handicapt. Hun 2-jarige kind
bleef ongedeerd. De moord
bleek een vergissing, de da
ders hadden het voorzien op
een crimineel die een zelfde
auto reed als het slachtoffer.
BORN
Twee nieuwe actievoerders zijn er
donderdagnacht en gisteren in
geslaagd door te dringen tot het
zwaar bewaakte bos naast VDL
Nedcar in Born. De autofabriek
wil het bos kappen voor een
nieuwe productiehal. Deze week
demonstreerde het VDL-perso-
neel juist voor de kap vanwege de
werkgelegenheid. De vrouw en
een man zijn in een boom geklom
men. Daarmee houden nu vier
mensen het bos bezet. Dat heeft
een woordvoerder van de actie
groep Red het Sterrebos gisteren
laten weten. De andere twee be
zetters van dat bos bij VDL Ned-
car gaan ook dit weekend nog
Boomhanger in het Sterre
bos. FOTO ROB ENGELAAR
door met hun actie. Zij verkeren
'in goede gezondheid'. Bezetter
Ed zegt desnoods door te gaan
tot 23 februari, de laatste dag
waarop de Raad van State nog
uitspraak kan doen in een be
roepszaak tegen de boskap.
MADRID
Het is in Spanje vanaf donder
dag niet langer verplicht buiten
een mondkapje te dragen. De
maatregel werd eind december
ingevoerd om de opmars van
het omikronvirus af te remmen,
maar de laatste dagen zijn de
besmettingscijfers aan het
dalen. De regering van Pedro
Sanchez zal dinsdag tijdens de
ministerraad instemmen met
de afschaffing van de mond
kapjesplicht, zei minister van
Volksgezondheid Darias. De
regering heeft altijd gezegd dat
die zou komen te vervallen als
er geen noodzaak meer voor
is, aldus de bewindsvrouw.
- Sytze van der Zee, A
schrijver
