klimaatonderzoek
Wat zegt de wetenschap y vaii Nederland
De weg vinden zonder kaart of
Google Maps, dat kun je trainen
Eureka! Dierproef is niet de beste weg
Man denkt het
beter te kunnen,
terwijl vrouw zich
onderschat
'Bizar dat wij zo jong at op het
meest afgelegen continent zijn
geweest voor onderzoek'
terij beter isoleren, misschien wel
verwarmen of we gebruiken an
dere technologie. Alle componen
ten gaan we keer op keer verbete
ren."
Er is al een 3D-ontwerp van het
voertuig. ,,Maar, zegt Hulscher,
,,dat zal zeker veranderen. Die
schets is nu een jaar oud en we
hebben vastgesteld dat sommige
aspecten onhandigjzijn." Het zal
nog jaren duren voordat de rover
over de Zuidpool rijdt. ,,Als we al
les op technisch gebied hebben ge
perfectioneerd moeten we vervol
gens op Antarctica laten zien dat
het voertuig prima functioneert.
Dan moeten we wel hebben vol
daan aan alle strenge regelgeving
die in het Verdrag van Antarctica
is vastgelegd. Vergeet ook niet dat
ons team elk jaar verandert. Er
gaan mensen weg, er komen er
bij'', zegt projectleider Hulscher.
Papiertje
Staat het tweetal straks nog bij de
eerste proefrit? ,,We willen allebei
graag betrokken blijven bij dit pro
ject. Maar we hebben ook nog
onze studie. Op een gegeven mo
ment moeten we ons papiertje ha
len. Misschien kunnen we blijven
meewerken in een adviserende rol
of als lid van een subteam, maar
niet in de leidende functies die we
nu hebben. Ik kan het in elk geval
moeilijk loslaten'', voegt Hulscher
eraan toe.
Mannens denkt er net zo over:
,,Het begint je eigen project te
worden.'' Zijn ze nu ook besmet
met het 'Zuidpoolvirus', die chro
nische dwang om terug te keren?
,,Ik ben al aan het rondvragen of ik
enkele maanden op een onder-
zoeksstation kan werken. Ik wil
zeker terug'', zegt Mannens.
De een weet op vakantie moeiteloos de weg te vinden in een doolhof van kleine steegjes. De ander kan na
drie keer een route gelopen te hebben nog steeds niet zonder plattegrond of smartphone. Hoe komt dat?
,,Als we ergens naartoe gaan of er
gens binnenkomen, maken we in
ons hoofd een mentale platte
grond'', legt neuropsycholoog
Ineke van der Ham (Universiteit
Leiden) uit. ,,Dat is zeker geen
bouwkundige tekening, maar het
is jouw weergave van hoe deze
omgeving eruit ziet." Hoe gede
tailleerd en nauwkeurig zo'n plat
tegrond is, kan per persoon sterk
verschillen. ,,De hippocampus is
een hersengebied dat hier een be
langrijke rol in speelt. Het bevat
cellen die zich bezighouden met
ruimtelijke informatie. Specifieke
groepjes cellen gaan aan het werk
als je een bepaalde kant op gaat.
Deze cellen helpen ons de omge
ving goed te begrijpen, zodat we in
staat zijn om in ons hoofd zo'n
plattegrond te maken.''
Om te laten zien hoe belangrijk
dit hersengebied is, noemt Van der
Ham het voorbeeld van taxichauf
feurs in Londen. ,,Als je in Londen
taxichauffeur wilt worden, moet
je alle wegen, straten en steegjes in
de stad uit je hoofd kennen. En dat
zijn er nogal wat: ruim 26.000!
Deze taxichauffeurs hebben alle
maal drie jaar geblokt om al die
wegen te kennen. En wat hebben
onderzoekers ontdekt? De hippo
campus is bij deze mensen groter
dan bij mensen die géén chauffeur
zijn. Je kunt de hippocampus dus
ook trainen. Het omgekeerde geldt
ook: zodra taxichauffeurs met
pensioen gaan, krimpt de hippo
campus weer iets.''
Van der Ham krijgt vaak de
vraag of mannen nou beter zijn in
navigeren dan vrouwen. Om daar
het antwoord op te vinden deed ze
onderzoek onder ruim tiendui
zend Nederlanders. Het resultaat:
mannen en vrouwen doen nauwe
lijks voor elkaar onder. ,,Toch zien
we ook verschillen", zegt de
neuropsycholoog. ,,Mannen den
ken namelijk dat ze het beter kun
nen, terwijl vrouwen zichzelf juist
onderschatten. Een ander verschil
is de strategie die mannen en
vrouwen meestal gebruiken om de
weg te vinden. Mannen gebruiken
vaker abstracte informatie als 'na
100 meter rechtsaf en dan een
scherpe bocht'. Vrouwen richten
zich meer op herkenningspunten,
zoals: 'linksaf bij de bibliotheek en
dan rechts bij de hoge flat'.''
Voor iedereen geldt dat navige
ren lastiger wordt naarmate de
leeftijd omhooggaat. Van der Ham:
,,De hippocampus krimpt duide
lijk na je 50ste en daarmee ook ons
vermogen om mentale plattegron
den te maken. Toch scoren
50-plussers niet op alle vlakken
slechter. Als het gaat om inschat
ten welke locaties dichter bij el
kaar liggen, doen zij het juist het
beste. We weten het niet zeker,
maar mogelijk komt het doordat
zij vroeger nog met een kaart, stra
tengids, of geprinte routeplanner
in de auto hebben gezeten. Mis
schien beschermt dat toch een
beetje tegen veroudering.'' Een
goede reden om jezelf uit te blij -
ven dagen en eens een keer niet
met Google Maps of tomtom op
reis te gaan.
Wetenschappers
vertellen over hun
eurekamoment. Dit
keer Cyrille Krul (51),
lector Innovative
Testing in Life
Sciences
Chemistry bij
Hogeschool Utrecht.
,,Toen ik studeerde, had ik
het idee dat ik ooit arts
wilde worden. Uiteinde
lijk wilde ik niet zozeer
zieke mensen beter ma
ken, maar begrijpen
waarom mensen eigenlijk
ziek worden. Zaken als
schade aan het dna en het
ontstaan van kanker vond
ik heel interessant.
Het was ergens eind ja
ren 90, ik was aan het pro
moveren bij diergenees
kunde in Utrecht en deed
onderzoek naar de inter
actie tussen voedingsmid
delen. Ik keek specifiek
naar de bescherming van
thee tegen het ontstaan
van dna-schade. Daar ge
bruikte ik methoden voor
in reageerbuizen en uit-
eindelijk een muizenstu
die om het te bewijzen.
Dat was niet alleen heel
complex, maar eigenlijk
onmogelijk. Muizen drin
ken namelijk geen thee.
Daarom voegde ik suiker
toe, moest ik controle
groepen in het leven roe
pen en op het laatst vroeg
ik me oprecht af welke re
sultaten nu waar waren.
In mijn optie niet het
dierexperiment.
Toen het journal waarin
we het onderzoek wilden
publiceren met het ver
zoek kwam extra dier
proeven te doen, zag ik
het licht: ik besefte dat de
dierproef niet de gouden
standaard is. Dat werd de
rode draad in mijn hele
carrière. Wetenschappe
lijk gezien kan ik uitleg
gen dat de fysiologie in de
darm van de muis anders
is dan bij de mens en dus
kun je nooit bewijs leve
ren met een dierexperi
ment. We moeten naar
andere modellen toe die
dichter bij de mens staan
en die je beter naar de
mens kunt vertalen. De
beslissing om dat te doen
was een opluchting, maar
zeker in die tijd had ik erg
het gevoel dat ik tegen de
stroom in aan het zwem
men was. En ja, ik denk
dat we ooit naar een dier-
proefvrije samenleving
gaan. Vraag me alleen niet
precies wanneer.''
- Jim Jansen
GO ZATERDAG 5 FEBRUARI 2022
Oscar Mannens (20)
Ewout Hulscher (23)
FOTO SHUTTERSTOCK MARIDAV
DOOR MERLE RUIJGROK
®Kijk op de site bij
/wetenschap
Wetenschap wordt gemaakt in samenwerking met NewStientïSt en met U
