Peking klaar?
Spelen maar!
4
OLYMPISCHE SPELEN
BEIJING 2023-
Vandaag gaat het Olympische vuur aan in Peking. Voor Rebiya Kadeer, de
Moeder der Oeigoeren, is het wachten op een wonder. ,,Hoe kun je succesvol
zijn op de Spelen en doen alsof er niets aan de hand is?
Hoe groot de kans
is dat het ge
beurt: dat deze
Winterspelen
het begin van de
bevrijding van
de Oeigoeren in
luiden, omdat de
hele wereld kijkt naar China? Volgens
de voorvechter van rechten voor Oei-
goeren zijn wonderen de wereld niet
uit. ,,Wij blijven bidden, hopen en
dromen. We geven nooit op.''
We spreken Kadeer (75) via een
WhatsApp-videoverbinding. Gehuld
in traditionele witte kledij, een witte
oesjanka met oorflappen op haar
hoofd, spreekt ze vanuit Washington,
waar ze in ballingschap leeft sinds
2005.
Voor Oeigoeren is Kadeer dé leider
die hun toekomst bepaalt. Ze wordt
gezien als de Dalai Lama van de Oei-
goeren. Al jaren probeert ze internati
onale steun te mobiliseren voor het
leed van miljoenen Oeigoeren, een
moslimminderheid, die tegen hun wil
worden vastgehouden in strafkampen
in de West-Chinese regio Xinjiang.
Dat nu uitgerekend in China de
Olympische Winterspelen worden
georganiseerd, voelt als een een 'dolk
in de rug' voor Oeigoeren. ,,Hoe kan
dit plaatsvinden in een land dat geno
cide pleegt? Terwijl ons volk zoveel
pijn lijdt, terwijl er zo veel bloed en zo
veel tranen vloeien. Ik kan er niet bij
met m'n hoofd'', zegt Kadeer.
Volgens mensenrechtenorganisa
ties heeft China de afgelopen jaren
meer dan een miljoen Oeigoeren in
concentratiekampen geplaatst. Het
hele volk wordt onderdrukt door de
Chinese overheid, die de Oeigoerse
cultuur zou willen uitwissen. Vrou
wen worden seksueel misbruikt, hen
wordt abortus verplicht en ze worden
gedwongen gesteriliseerd.
De moederfiguur van 20 miljoen
Oeigoeren vergelijkt de Spelen van
2022 met die van 1936 in Berlijn, die
onder het bewind van Adolf Hitler
plaatsvonden. ,,Hij zag een kans om
propaganda te voeren voor zijn
nazi-agenda, zijn superioriteit tonen
aan de wereld. Het was een schaamte-
lijk beeld voor de mensheid. Die ver
gelijking moeten we durven te maken
met nu'', zegt ze. Sinds de Tweede
Wereldoorlog zijn nooit zoveel men
sen in strafkampen vastgehouden, ge
marteld, gehersenspoeld en verkracht.
,,China doet precies hetzelfde.''
Ze vindt nog altijd dat er meer aan
dacht moet komen voor de Oeigoerse
kwestie. Wel is ze hoopvoller dan een
paar jaar terug, waarin niemand zich
het lot van de Oeigoeren voor de geest
kon halen, vertelt ze. „Naarmate er
meer rapporten verschenen die de on
derdrukking van Oeigoeren blootleg
gen, kon de wereld er niet omheen.''
China veroordeelde Kadeer tot acht
jaar gevangenisstraf vanwege het
openbaren van overheidsdocumen
ten. Onder druk van de toenmalige
Amerikaanse president George Bush
kwam ze vervroegd vrij. Niet veel later
werd ze genomineerd voor de Nobel
prijs voor de Vrede.
'Stille boycot'
,,Toen ik in de gevangenis zat, had ik
heel hoge verwachtingen van de
mensheid. Iedere dag leefde ik met de
hoop dat ze me morgen zouden ko
men bevrijden'', vertelt Kadeer vurig.
,,Vandaag droomt het Oeigoerse volk
van hetzelfde. Ze zien de Olympische
Spelen als een kans om bevrijd te wor
den. Die verwachting is heel hoog.''
Diverse landen, waaronder de Ver
enigde Staten, Canada, Australië en
Nieuw-Zeeland, besloten eerder al
geen officiële delegatie te sturen naar
de spelen in Peking. Zij boycotten het
land openlijk. Nederland voegde zich
niet in dat rijtje. Het land stuurt als
nog geen officiële delegatie naar
China, maar gebruikt daarvoor het
pandemie-excuus. Dat ziet Kadeer als
een 'stille boycot'.
,,Die houding waarderen we, maar het
is niet voldoende. Landen gebruiken
die smoes uit angst voor het verstoren
van handelsrelaties, sommige uit
angst voor onderdrukking en bedrei
ging vanuit China. Maar niets is be
langrijker dan de waardigheid van een
mens. Handelsrelaties niet en de Win
terspelen niet. Alleen harde sancties
tegen China zouden ons helpen.''
De regio Xinjiang wordt momenteel
tot verbazing van Kadeer door China
gelanceerd als wintersportbestem
ming. Het 'sprookjesland' moet als
trekpleister dienen voor bezoekers
van de Spelen. ,,Het is een theater
show die ze opvoeren'', zegt ze, en
noemt het 'tragikomisch'. ,,Daar trapt
niemand in.''
Statement
The New York Times stelde vorige week
groots in de krant dat olympische
sporters moeten weglopen van de
Spelen, als protest. Dat sporters alsnog
afreizen naar de Winterspelen is te
leurstellend, zegt Kadeer. ,,Hoe kun je
succesvol zijn op de Spelen, je vreugde
openlijk vieren, en doen alsof er niets
aan de hand is?''
Ze wenst op z'n minst dat sporters
vandaag een statement uitbrengen, op
welke manier dan ook. ,,Puur om aan
de wereld te tonen dat Oeigoeren on
derdeel zijn van deze samenleving én
dat zij het recht hebben op een waar
dig bestaan.''
Het lot van de Oeigoeren raakt ook
aan het leven van Kadeer. Tientallen
familieleden van haar zijn spoorloos.
,,Ik heb sommige van mijn kinderen
en kleinkinderen al tien jaar niet ge
sproken. Dat geldt voor heel veel ge
zinnen. Ik zou niet weten welke woor
den ik hieraan moet wijden, anders
dan dat het me ontzettend pijn doet.''
De Tweede Kamer nam vorig jaar
een motie aan waarin de onderdruk
king van de Oeigoeren bestempeld is
als genocide. Door de jaren heen heeft
Nederland honderden Oeigoerse
vluchtelingen asiel verleend. ,,Een
houding waar we Nederland nog altijd
dankbaar voor zijn, maar we zijn er
nog lang niet.''
,,De genocide op ons moet worden
gezien als een genocide op de hele we
reld'', zegt Kadeer. ,,Landen moeten
gezamenlijk de verantwoordelijkheid
nemen en harde stappen onderne
men. Wat ons vandaag overkomt,
wordt straks misschien een ramp voor
de hele wereld. China is een bedrei
ging voor iedereen.''
VRIJDAG 4 FEBRUARI 2022 GO
Moeder der Oeigoeren:
'Ons volk droomt ervan
om tijdens de Spelen
bevrijd te worden'
Ook de Speed Skating Oval wordt hermetisch afgesloten
van de buitenwereld in het geslotenlussysteem. foto pim ras
Iffet Subasi
Washington/Rotterdam
Mensenrechtenactivist Rebiya Ka
deer. FOTO ULLSTEIN BILD VIA GETTY IMAGES
Om 13.00 uur Nederlandse tijd vindt de openingsceremonie
plaats van de 24ste editie van de Olympische Winterspelen.
2900 atleten die 90 landen vertegenwoodigen, strijden
op 13 locaties in 15 disciplines en in totaal 109 evenementen
om de medailles. De eerste wedstrijden zijn overigens
al gespeeld. Vanwege het overvolle programma zijn
deelnemers aan het schansspringen, curling, ijshockey en
diverse ski-disciplines al in actie gekomen.
Mediabussen houden de journalisten bin
nen de gesloten lus. Na aankomst bij het
hotel wordt het hek weer hermetisch afge
sloten. foto pim ras fotografie
