Verloren, gestolen of gewoon weggegooid?
8
SPOREN IN DE DELTA
Losse vondsten zijn vaak een
'probleem' in de archeologie.
Maar ze vormen soms ook
vensters die uitzicht geven op
brede historische
achtergronden. Zoals een
bronzen riemhanger uit
Valkenisse, een in 1682
verdronken Zuid-Bevelands
dorp ten zuidoosten van
Waarde.
Het voorwerpje werd
door een amateurar-
cheoloog op de slik
ken buiten de eigen
lijke dorpskern ge
vonden. Het stelt een mansfiguur
voor, gehuld in een wambuis en
een 'hoze' (kousbroek). Het fi
guurtje staat op een leeuwenkop
en is 8,8 centimeter hoog. Achter
het hoofd is de bevestiging van
een afgebroken klem of haakje te
zien, om het over een riem of gor
del te kunnen schuiven. Het da
teert uit de late vijftiende eeuw en
behoorde tot de accessoires van
mannenkleding. In die tijd had
den mannenkostuums geen zak
ken en daarom werden een tas,
sleutels en geldbuidels met riem-
hangers aan de gordel bevestigd.
Het voorwerp is waarschijnlijk ge
maakt in Neurenberg of de Zuide
lijke Nederlanden. Toen het in de
jaren negentig werd gevonden,
was er nog maar één ander voor
beeld van een dergelijk hangertje
bekend. Het kwam uit de collectie
van de Middelburgs-Haagse archi
tect en kunsthistoricus J.A. Frede-
riks (1849-1931), ook bekend als
'Jan Antiek'.
Leida Goldschmitz beschreef
het bronzen mannetje uit Valke-
nisse voor een boekpublicatie in
2012 en kwam met een interes
sante suggestie. Misschien was het
mannetje gewoon weggegooid,
C Het was niet
allemaal pais en vree
in middeleeuws
Valkenisse
toen het haakje was afgebroken.
Maar het kon ook zijn dat het bij
een ruzie of een poging tot diefstal
van de gordel was gerukt. Het was
namelijk niet allemaal pais en vree
in middeleeuws Valkenisse, net
zomin als in de Zuid-Bevelandse
dorpen Rilland, Wemeldinge of in
Nieuwerkerk op Schouwen-Dui-
veland. Onderzoek door historicus
Corien Glaudemans heeft uitge
wezen dat het hier tot in de zes
tiende eeuw gewoonte was om na
doodslag op een verwant tot
bloedwraak over te gaan.
Ergens vóór 1440 woedde in
Valkenisse bijvoorbeeld een groot
conflict tussen enkele families,
waarbij flink werd gevochten. Er
vielen gewonden en zelfs uit Ant
werpen kwamen verwanten om
hun familieleden bij te staan. Ook
een groepsmoord omstreeks 1500
was aanleiding tot collectieve
wraakplannen.
Tot aan de ondergang in 1682
voerden dorpelingen processen te
gen elkaar. Soms om futiele rede
nen, zoals een scheldpartij. Of, in
1662, om het niet terug willen ge
ven van een gouden ring. Kenne
lijk was er weinig afleiding in Val-
kenisse, behalve het nauwlettend
in de gaten houden van je dorps
genoten.
WOENSDAG 2 FEBRUARI 2022 GO
Een bronzen man uit Valkenisse
Een tweewekelijkse rubriek
over Zeeuwse vondsten,
historische sporen en verhalen
Jan. J.B. Kuipers
Waarde
Bronzen riemhanger, gevonden in Valkenisse in de 15de eeuw.
FOTO AWN/ERFGOED ZEELAND.
W.
