Afstand houden van
familie en vrienden
steeds lastiger
I
c Scherp testbeleid kan pas losser als corona
8
CORONA
Miljoenen Nederlanders zijn nog
altijd van goede wil, blijkt wel uit
het laatste onderzoek van het RIVM
over het draagvlak voor en het nale
ven van de gedragsregels. Vier op de
vijf ondervraagden steunt het idee
om 1,5 meter afstand te houden, om
thuis te blijven bij klachten (88 pro
cent), thuis te werken indien moge
lijk (76 procent), om drukke plek
ken te vermijden (86 procent) en
mondkapjes te dragen in binnen
ruimtes (79 procent) en het open
baar vervoer (82 procent).
Maar zich er daadwerkelijk aan
houden, is heel een ander verhaal.
Het 1,5 meter afstand houden zeg
gen veel minder mensen te doen
(drie op de vijf), evenals thuis blij -
ven bij klachten (de helft van de
mensen), thuis werken (69 pro
cent) en drukke plekken vermijden
(71 procent).
Alleen het dragen van een mond
kapje in de binnenruimtes en in het
openbaar vervoer (95 procent)
wordt wel goed nageleefd, maar dat
verbaast hoogleraar psychologie
Paul van Lange dan weer niet. Het is
het makkelijkst vol te houden van
alle gedragsregels. ,,Een mondkapje
voelt misschien onprettig. De bril
kan beslaan. Dat is allemaal niet
fijn, maar het is een concrete en
simpele handeling die je niet de
hele dag door hoeft te doen, maar
alleen als je naar de winkel gaat, of
naar openbare gebouwen.''
Vrienden
Dat andere maatregelen veel moei
lijker worden nageleefd, komt vol
gens Van Lange omdat die veel
meer te maken hebben met het
contact tussen mensen. Vooral
1,5 meter afstand houden is ontzet
tend moeilijk. Niet met vreemden,
dat gaat prima. Maar wel met fami
lie en vrienden. ,,Dat voelt zo onna
tuurlijk. Kijk maar eens hoe wij
onze gesprekken voeren. Niemand
gaat op 1,5 meter staan. Mensen zijn
sociale dieren, op zoek naar contact.
Helemaal als je met vrienden of fa
milie bent en het gezellig is. Mis
schien staat er een drankje op tafel,
dan val je vrij snel terug in gedrag
waarmee je bent opgegroeid.''
Angst speelt twee jaar na het uit
breken van de coronacrisis ook een
minder grote rol, waardoor mensen
de teugels laten vieren. ,,Toen stier
ven er mensen aan corona. Dat
kwam heel erg binnen. Die angst is
nu veel minder. Veel mensen heb
ben nu het gevoel dat het griepje is,
wat kan leiden tot een paar dagen
uitzieken in bed, maar dan is het
voorbij.''
Hoogleraar Gezondheidscom
municatie Bas van den Putte vindt
het een goed teken dat het draag
vlak voor de gedragsregels bijzon
der hoog is. Dat de regels minder
worden nageleefd, doet zich vol
gens hem vooral voor bij mensen
die elkaar goed kennen. ,,Mensen
vinden het dan niet zo nodig meer.
Dat is ook logisch. Het is moeilijker
afstand houden van iemand die je
dagelijks ziet. Die persoon ken je en
vertrouw je. Dat is heel menselijk.
En hoe jonger je bent, hoe moeilij
ker afstand houden is.''
Mensen zijn sociale
dieren, op zoek naar
contact. Helemaal als
je met familie bent
Mensen zijn volgens Van den Putte
ook niet bang meer voor het virus.
Toen omikron kwam, schrok ieder
een even. Maar nu die variant waar
schijnlijk meevalt, vermindert de
angst en wordt het veel moeilijker
voor mensen om zich aan de ge
dragsregels te houden.
Erop blijven hameren dat men
sen zich aan de 1,5 meter blijven
houden, is volgens Van den Putte
minder effectief. Volgens hem zou
het kabinet nu een andere strategie
kunnen inzetten. ,,Als we vaststel
len dat het naleven steeds minder
wordt, kun je wel stimuleren dat
sociale contacten zo veilig mogelijk
zijn, bijvoorbeeld door eerst een
zelftest te doen.''
Nog beter: stel gratis zelftesten
beschikbaar voor iedereen. ,,Daar-
mee help je het gedrag van mensen
te verbeteren."
Testen geldt al twee
jaar als cruciaal
middel in de strijd
tegen corona. Maar
hoe zinvol is massaal
testen bij de GGD
nog, als honderd
duizenden mensen
per week positief zijn,
bron- en contact-
onderzoek volledig
platligt en de thuistest
steeds meer is
ingeburgerd?
Testen, testen, testen. Op 17
maart 2020, tijdens de eerste fase
van de crisis, benoemde WHO-
baas Tedros Adhanom Ghebreye-
sus dit al als een van de kernpun
ten van de coronabestrijding. ,,Je
kunt een vuur niet bestrijden als
je geblinddoekt bent'', voegde de
Ethiopische directeur-generaal
eraan toe. Met andere woorden:
om een virus onder controle te
kunnen houden, moet je weten
wie er besmet zijn.
Nu, bijna twee jaar later, test
Nederland zich een ongeluk.
Bijna een miljoen mensen meld
den zich de afgelopen week in de
teststraat van de GGD. Daarbo
venop is er nog een onbekend
aantal Nederlanders dat zich be
perkt tot een thuistest, omdat ze
geen zin hebben in de wachttij
den die inmiddels bij de GGD
zijn ontstaan. Maar helpt al dat
testen ons nog om het virus on
der controle te houden? Of, om
in de woorden van Tedros te
spreken: hebben we genoeg zicht
op de coronabrand om hem ook
echt te blussen?
Overbelast
Daar kun je vraagtekens bij zet
ten. In deze tijden van omikron
grijpt corona als een wildeman
om zich heen. Vorige week test
ten ruim 400.000 Nederlanders
positief. Het daadwerkelijk aantal
besmettingen ligt vermoedelijk
nog hoger. De GGD's zijn zo
overbelast dat er van bron- en
contactonderzoek geen sprake
meer is. ,,Al onze energie gaat nu
naar het bemensen van het test
proces'', zegt een woordvoerder.
,,Het informeren van nauwe con
tacten moet nu echt door de be
smette persoon zelf gebeuren.''
De vraag is wat het voor men
sen met een positieve zelftest
nog toevoegt om naar de GGD te
gaan. Ze kunnen zich immers
ook aan de quarantaineregels
houden zonder bevestiging van
de GGD. De meeste mensen
worden niet zwaar ziek door de
omikronvariant, en hebben dus
verder ook geen medische bege
leiding nodig.
Nieuwe varianten
En toch is het van groot belang
dat mensen nog steeds een offi
ciële test doen, zegt Susan van
den Hof. Zij is hoofd van het Cen
trum voor Epidemiologie en Sur
veillance van Infectieziekten bij
het RIVM. ,,Juist op dit moment,
nu het aantal besmettingen toe
neemt en er toch versoepeld
wordt, willen we zicht houden op
wat er gebeurt en weten waar de
besmettingen plaatsvinden.''
Dat er nu nog steeds zoveel ge
test wordt, heeft een aantal dui
delijke voordelen, stelt Van den
Hof. ,,Testen helpt om zicht te
houden op nieuwe varianten.
Testen bij de GGD zijn gevoeliger
dan thuistesten, en kunnen be
smettingen daardoor eerder en
vaker opmerken. Zeker bij kwets
bare mensen is dat belangrijk.
Ook geeft het inzicht in het effect
van vaccinaties. We kunnen daar
mee volgen hoe goed die vacci
naties beschermen tegen besmet
ting en tegen ziekenhuisop
name.''
Daarnaast zijn er nog de prakti-
sche voordelen. ,,Je kunt zeggen:
laat iedereen zelf thuis sneltesten
doen. Maar die zijn niet gratis.
Een GGD-test is dat wel, dat
maakt het voor sommigen laag
drempelig. Bovendien heb je nog
steeds een positieve PCR-test no
dig om een officieel herstelbewijs
te krijgen.''
Testen helpt om
zicht te houden op
effect vaccinaties en
op nieuwe varianten
Anderen vragen zich desondanks
af hoelang de huidige manier van
werken nog houdbaar is. De
GGD's zitten aan hun maxi
mumcapaciteit, en hebben nu de
hulp nodig van de Testen voor
Toegang-locaties om het allemaal
nog te kunnen bolwerken. Bij die
commerciële partijen krijgen
mensen een antigeentest, verge
lijkbaar met de test die ze thuis
kunnen doen. Draagt dit alles nog
wel iets bij, nu we richting de
honderdduizend positieve geval-
DONDERDAG 27 JANUARI 2022 GO
G Drukte in
de binnenstad
van Utrecht
nu de winkels
weer open zijn.
FOTO ROBIN UTRECHT
Nederland gaat weer een beetje
open, maar premier Mark Rutte
drukte ons dinsdagavond op het
hart om vooral de basisgedrags
regels te blijven respecteren.
Gaan we dat ook doen? Vooral
afstand blijven houden gaat ons
steeds moeilijker af, zeggen
experts.
Raymond Boere
Den Haag
- Paul van Lange, hoogleraar
'Straks niet bij elk
Sander van Mersbergen
Utrecht
- Susan van den Hof, RIVM
