9
gevoelde vernedering van Poetin en andere
Russische kopstukken toen de daartoe uit
genodigde Navo wél kon opschuiven naar
het oosten. Voor de Amerikaanse president
Bush was dat trouwens ook altijd de be
doeling geweest.
In haar boek onthult Sarotte hoe Bill
Clinton een cruciale vergadering van de
Navo in 1997 min of meer verknalde,
omdat hij dreigende onthullingen van
zijn minnares Monica Lewinsky aan zijn
hoofd had. Clinton vond zijn eigen belang
belangrijker dan zorgvuldige geopolitieke
afwegingen die op dat moment werden
gevraagd. Zo kan het dus lopen rond grote
gebeurtenissen.
,,Poetin is aan het framen", zegt Peter
Wijninga, defensiespecialist van het Haags
Centrum voor Strategische Studies. ,,Baker
zei destijds dat hij zich niet kon voorstellen
dat de Navo verder zou uitbreiden naar het
Oosten. Dat kon toen ook niet, want de
Sovjet-Unie bestond nog. Maar een jaar
later was dat compleet anders toen de Sov
jet-Unie uit elkaar viel en Jeltsin aan de
macht kwam. Er ontstond daarbij meer
vrijheidsdrang in voormalige Sovjetstaten,
die reikhalzend naar het Westen begonnen
te kijken om onder het Russische juk uit te
komen. Pas in die situatie is de geleidelijke
uitbreiding van de EU en van de Navo ont
staan. Poetin wil dat nu terugdraaien."
Poetin kan in het huidige verhaal rond
Oekraïne niet vaak genoeg benadrukken
dat Russen en Oekraïners toch echt één
volk zijn. Dat past ook in het Kremlinjar-
gon: voormalige Warschaupact-staten (Po
len, het toenmalige Tsjecho-Slowakije en
Hongarije) zouden 'verweesd' zijn sinds
Moedertje Rusland niet langer over hen
waakt. Dat neemt niet weg dat er tussen
Russen en Oekraïners sinds generaties wel
degelijk heel nauwe culturele, economi
sche en politieke banden bestaan. Veel Oe-
kraïners hebben Russen in de familie en
andersom.
Ten tijde van de Sovjet-Unie viel daar wei
nig op af te dingen, maar inmiddels bestaat
die bureaucratische moloch niet meer en
mag Oekraïne - door democratische ver
kiezingen - zelf bepalen hoe innig het de
verstandhouding met de buren wil heb
ben.
Sinds het land in 2014 een pro-Russische
president de laan uit stuurde, richtten
steeds meer Oekraïners zich op het Wes
ten. Volgens een peiling wil 54 procent van
de Oekraïners dat het land de Navo om
armt. Tien jaar geleden - voordat Rusland
de Krim annexeerde - was dat nog maar
14 procent. Poetins verhalen over die ge
deelde liefde worden uitgelegd als mooie
praatjes om de boel gewoon in te lijven.
Ergste scenario is een
sterk en succesvol
Oekraïne, volledig in
het Westerse kamp
Emoties spelen altijd mee. Voor veel Rus
sen is Kiev het hart van het middeleeuwse
rijk waaruit Rusland groeide. Wereld
beroemde 'Russen', zoals de schrijvers
Gogol en Boelgakov waren eigenlijk
Oekraïners net als de revolutionair Lev
(Leon) Trotski en de latere partijleider
Leonid Brezjnev. De vader van de huidige
(bijna vermoorde) oppositieleider Aleksej
Navalny kwam uit de provincie Kiev.
Dreiging
Volgens Ruslanddeskundige Bob Deen
van Instituut Clingendael vormt het buur
land sinds de onafhankelijkheid een twee
voudige bedreiging voor de huidige macht
hebbers in Rusland. Want wat die niet
kunnen gebruiken is een militair sterk
Oekraïne binnen een Westers bondge
nootschap. Dat wordt als een veiligheids
dreiging gevoeld.
,,Maar ook een anderszins succesvol
Oekraïne, volgens een Westers democra
tisch model, is bedreigend, want dit is het
land dat het dichtst bij Rusland staat qua
cultuur. Als Russen zouden zien hoe goed
mensen het in een geslaagd welvarend
Oekraïne hebben, dus onder westerse
waarden, dan zou dat ook in Rusland wel
wat teweeg kunnen brengen."
De eerste voorkeur van Poetin is daarom
een Oekraïne dat volledig in Russische
invloedssfeer ligt zoals Belarus, aldus
Deen. Lukt dat niet dan graag een chao
tisch en niet-succesvol Oekraïne dat eigen
lijk nergens anders bij kan horen. ,,Het erg
ste scenario vanuit het Kremlin bezien is
een sterk en succesvol Oekraïne dat volle
dig in het Westerse kamp zit."
Oekraïne moet dus terugkeren in de
moederschoot. Dat niet iedereen in het
voormalige Oostblok heimwee heeft
naar oude tijden bleek wel uit de furieuze
reacties op een tweet van de Russische
ambassade in Groot-Brittannië. Daarin
stond dat 'Navo alleen maar een geopoli
tiek project was om gebieden in te lijven
die wezen waren geworden door het in
storten van het Warschaupact en de
Sovjet-Unie'.
De reactie van de Poolse Europarlemen
tariër Radek Sikorski was meer dan expli
ciet: 'Zeg Russische ambassade, snap dit nu
eens voor eens en voor altijd - en ik zeg het
in heel duidelijke woorden. We zijn geen
wees geworden van jullie, omdat je niet
onze papa was. Je was meer een seriever
krachter en daarom word je niet gemist. En
als je nog eens terugkomt krijg je een
schop voor je ballen'.
GO DINSDAG 25 JANUARI 2022
G Een Russische tank
tijdens een oefening in
de buurt van de grens
met Oekraïne. Westerse
landen vrezen voor
een inval. foto reuters
- Bob Deen, Instituut Clingendael
G In 1990: minis
ters James Baker
(rechts) en
Edoeard Sjevard-
nadze, en Sov
jet-leider Michail
Gorbatsjov en pre
sident George
Bush van de VS.
In 2022: ministers
Antony Blinken
(links) en Sergey
Lavrov.
FOTO'S GETTY IMAGES, AP
