l
Roep om nieuwe bestuurscultuur is een ding, de uitvoering is ingewikkelder
15
Onder het mom van een 'nieuwe
bestuurscultuur' beëindigden de partijen
van Rutte IV het te machtig geworden
coalitieoverleg op maandag. Maar wat nu?
'Er komen meer achterkamertjes.'
et was, zegt een inge
wijde spottend, een
'vreemd overleg'. Op
maandagochtend, rond
elven, kwam de
'bedrijfsleiding' van het vorige
kabinet elke week samen op de werk
kamer van vicepremier Hugo de
Jonge. Ministers schoven aan, net als
fractieleiders, de vicepremiers, de
minister-president.
Niet in de Tweede Kamer, niet in
de ministerraad, maar daar, op maan
dag in een achterkamer, werd het ka
binetsbeleid van Rutte III in feite uit
gezet. „Gekscherend gesteld: daar
waren ze de wereld even aan het re
gelen", aldus een betrokkene. Een
gewoonte overigens, die al in Ruttes
tweede kabinet usance werd.
Maar dat overleg is met het aantre
den van het kabinet-Rutte IV verle
den tijd. Na het 'Pieter Omtzigt
functie elders'-debacle in de forma
tie, moet dualisme de boventoon
voeren. Meer afstand tussen kabinet
en coalitiepartijen (lees: tussen mi
nisters en fractieleiders) en meer
macht naar de Tweede Kamer (lees:
niet al het beleid door coalitiepartijen
laten dichtsmeren).
Maar wat nu? Alles moet immers
transparanter in Den Haag. VVD,
D66, CDA en Christenunie zijn nog
'zoekende', zeggen betrokkenen. Dat
er een 'Chinese Muur' moet komen
tussen ministers en fractieleiders, is
besloten. Maar hoe overleg je wel als
ministers en Tweede Kamer plotse
ling worden geconfronteerd met iets
waar een besluit over nodig is?
Icoontje
Een eerste testproef was twee weken
geleden over iets kleins. Bij de co
ronapersconferentie stonden premier
Mark Rutte en de nieuwe coronami
nister Ernst Kuipers achter een ka
theder met een icoontje om vaccine
ren te promoten. Een plaatje van een
spuit. Maar er werd eerst even
afgestemd, omdat de Tweede Kamer
recent nog kritiek had op die plaatjes:
welke kies je, etcetera.
Bij gebrek aan het maandagoverleg,
liep dat nu anders. ,,Dat ging per app,
sms, Zoom, telefoon: alles liep door
elkaar. Bij wijze van spreken ging het
ook nog per fax. Daaruit bleek wel
dat een beetje plek voor afstemming
wel handig is'', zegt een betrokkene.
Toch is het idee: het maandagoch-
tendoverleg was té machtig gewor
den. ,,Ik had nooit buikpijn van hoe
een ministerraad zou verlopen, wel
als ik een moeilijk coalitieoverleg
verwachtte."
Het leverde bovendien chagrijn op,
als daar de knopen werden doorge
hakt. ,,Dan mocht de minister opdra
ven om te horen wat hij moest gaan
uitvoeren." Er waren, zegt een be
trokkene, A-categorie ministers die
er op maandag bij waren, en een
B-categorie die afwezig was. Zo
klaagde justitieminister Ferd Grap-
perhaus tegen premier Rutte: ,,We
krijgen dictaten uit dat maan
dagoverleg van jullie. Zo kan ik mijn
werk niet goed doen.'' En ook de op
positie had niets meer te vertellen:
wat ze ook mocht morren, het was al
in steen gebeiteld. Meest 'lelijke'
voorbeeld is volgens ingewijden het
besluit - voordat corona uitbrak -
om het vuurwerk aan banden te leg
gen. Fractieleiders bedisselden het
onderling, de minister en Kamerle
den kregen het besluit 'medegedeeld'
en moesten dat maar verdedigen in
een debat.
Maar hoe moet het dan wel? Want,
schetst een ingewijde, bij een gebrek
aan afspraken spelen oppositiepar-
We krijgen dictaten
uit dat maandagoverleg
van jullie. Zo kan ik mijn
werk niet doen
tijen de partijen van de coalitie tegen
elkaar uit. ,,Dan wordt het iedere
week een kooigevecht", aldus een be
trokkene. ,,Met het risico op ongeluk
ken", zegt een prominent Kamerlid
uit de coalitie.
Het idee is nu ('maar er is nog geen
vorm gekozen!') dat het kabinet in ei
gen kring overlegt, net als zijn dualis
tische tegenstander, de coalitiepar
tijen, dat ook gaan doen met elkaar.
Concreet betekent dit dat op dins
dagen een 'Torentjesoverleg' op het
ministerie van Rutte blijft bestaan.
Bij dit 'broodjesoverleg', het is een
lunch, schuiven de vicepremiers aan
bij de premier. Maar daarnaast komt
er voor het maandagoverleg mis
schien wel méér achterkamertjes-af
stemming terug, schetst een inge
wijde. Tussen fractievoorzitters van
voor hen", zegt een betrokkene. Een
ander: ,,Paradoxaal genoeg denk ik
dat we meer achterkamertjes-over
leggen gaan krijgen."
Meer achterkamertjes: is dat dan de
afdronk van de roep om een nieuwe
bestuurscultuur? ,,Zolang je een
duidelijke scheiding houdt tussen
kabinet en Tweede Kamerleden,
blijft het dualistisch."
Eigen kring
Vraag is of dat zo is. Op donderdag
avonden kruipen VVD, D66, CDA,
en Christenunie in eigen kring bij
een, tijdens hun Bewindspersonen
Overleg. Daar zit alles door elkaar:
minister, fractieleiders, andere Ka
merleden. Het zijn de partijtop-over-
legjes, alle vier gaan ze daarmee door.
Toch is de hoop dat discussies tussen
partijen zich verplaatsen naar de Ka
mer. De coalitiepartijen hebben daar
dan meer de handen vrij. „Bijvoor
beeld om voor plannen meerderhe
den te zoeken met oppositiepar
tijen", zegt een fractiebestuurder.
Het betekent ook dat kabinetsbe
sluiten weer in de ministerraad ge
nomen moeten worden. Die vergade
ring hamerde Rutte doorgaans graag
af op vrijdagmiddag twee uur. ,,Maar
ik denk dat iedereen er nu op kan re
kenen dat ze op vrijdagen niet meer
thuis eten."
de coalitiepartijen bijvoorbeeld. Al
dan niet fysiek. En tussen de 'chief
whips' van de fracties - de Kamerle
den die afstemmen welke moties wel
en niet worden gesteund. En tussen
ministers die steun voor hun rege
ringsplannen moeten vergaren bij de
Tweede Kamer, inclusief de opposi
tiepartijen. En tussen Kamerleden
van coalitiepartijen die dezelfde por
tefeuille doen. „Fractieleiders gaan
dat allemaal niet meer dichtregelen
GO DINSDAG 25 JANUARI 2022
Achterkamertjespolitiek wordt
misschien nog wel heftiger
Jan Hoedeman
Tobias den Hartog
Den Haag
- Ferd Grapperhaus,
oud-minister van Justitie
FOTO ANP
Een politiek
onderonsje van
Jan Paternotte
(D66), Sophie
Hermans (VVD),
Pieter Heerma
(CDA) en Gert-
Jan Segers (CU)
in de wandel
gangen van
de Tweede
Kamer. foto anp
G Op dinsda
gen blijft het
'Torentjes
overleg' op het
ministerie van
premier Mark
Rutte wel ge
woon bestaan.
