'vooral naar de witte jassen binnen het OMT gaan luisteren'
steden hard op, terwijl het in de rest
van het land betrekkelijk rustig was.
Amsterdam en Rotterdam startten
beide een proef met mondkapjes
plicht in drukke gebieden.
Het kabinet vond die proef niet in
lijn met het landelijke beleid. Het
RIVM meende toen nog dat mond
kapjes ertoe konden leiden dat de 1,5
metermaatregel niet meer zou wor
den nageleefd. Bruls was ook tegen
stander van de proef, en kreeg steun
van de burgemeesters van Gronin
gen en Tilburg, blijkt uit vrijgegeven
documenten na een Wob-verzoek.
Grapperhaus
'Voortreffelijk!' appte toenmalig
minister van Justitie en Veiligheid
Ferd Grapperhaus naar Bruls toen die
zich kritisch uitliet over mondkapjes
in radioprogramma Spraakmakers.
Bruls reageerde op Aboutaleb die in
Nieuwsuur juist wel voor een plicht
pleitte. Terugkijkend vindt Bruls die
mondkapjesdiscussie een diepte
punt. ,,Zeker bij een crisis is het heel
pijnlijk als een burger ziet dat we met
elkaar aan het ruziën zijn. Want zo
lijkt dat dan.''
,,Een andere splijtzwam was de
discussie tussen burgemeesters die
handhaving centraal stelden, versus
degenen die aandacht vroegen voor
de maatschappelijke gevolgen van de
coronamaatregelen", vertelt Henri
Lenferink, de langst zittende
burgemeester van Nederland. De
burgemeester van Leiden is vaste
plaatsvervanger van Bruls in het
Veiligheidsberaad.
Het was ook 'een beetje Ajax-Fey-
enoord', aldus Lenferink. Aboutaleb
van Rotterdam was voor een strenge
aanpak, zonder uitzonderingen.
Halsema van Amsterdam daarente
gen, maakte zich zorgen over de
sociale gevolgen van de maatregelen,
Waar we in
het begin
medebepaler
waren van het
beleid, zijn we
nu vooral
adviseur
zoals eenzaamheid en leerachter-
standen. ,,De meest luide stem in de
Ajax-stroming was Pieter Broertjes.''
Lenferink noemt diens bijdrage 'een
beetje folklore'. De Hilversumse
burgemeester greep iedere gelegen
heid aan om op te merken dat het wat
hem betreft wel een onsje minder
kon met die maatregelen.
,,Ik kom uit de journalistiek dus ik
ben niet bang om mijn mening te la
ten horen", reageert Pieter Broertjes
met een lach. ,,Als zijinstromer heb
ik de laatste twee jaar ervaren dat
veel burgemeesters van origine
vooral handhavers zijn"
Toch wist ook Broertjes niet te
voorkomen dat de vergaderingen
soms verzandden in discussies op
detailniveau. Op enig moment moest
bijvoorbeeld de horeca op sportpar
ken dicht. De burgemeesters bogen
zich over de vraag of een publiek toe
gankelijk restaurant op de golfbaan
open mocht blijven. Een andere
vraag: als terrassen gesloten zijn, mag
een strandtent dan wel koffie-to-go
serveren op de strandbedjes?
Het ergerde burgemeesters dat ze
het over die 'wetsjuristerij' moesten
hebben, vertelt Lenferink. Zo kwa
men ze voor hun gevoel onvoldoende
toe aan belangrijker gespreksonder
werpen: de maatregelen die nodig
waren om de pandemie te stoppen
en de boodschap die ze het kabinet
wilden meegeven.
Een periode van meer eenheid was
vorige winter. Bij de invoering van
de avondklok op 23 januari 2021 heeft
bestuurlijk Nederland laten zien hoe
je een crisis bestrijdt, zegt Bruls trots.
,,Met een koel hoofd, betrokkenheid,
snel optreden en vooral: elkaars hand
vasthouden.'' Die eensgezindheid
werkte; de aanvankelijke rellen
zwakten al snel af. Wat restte, waren
lange en stille nachten.
Maar naarmate de crisis voortduurde,
ontstond bij sommige burgemeesters
een gevoel van onmacht. De tweede
golf ging over in de derde en de
vierde. Bijna wekelijks waren er pro
testen tegen de coronamaatregelen.
Bovendien veranderde de bevoegd
heid van het Veiligheidsberaad in
december 2020. Tot dan speelde het
Veiligheidsberaad een belangrijke rol
bij het opstellen van de noodverorde
ningen voor de coronamaatregelen.
Maar door de tijdelijke coronawet,
die de ministers de bevoegdheid
geeft om zelfstandig crisismaatrege
len te nemen, kreeg het beraad veel
minder te zeggen. ,,Waar we in het
begin medebepaler waren van het
beleid, zijn we nu vooral adviseur",
zegt Paul Depla, burgemeester van
Breda.
Medische experts
Met de oplopende besmettingscijfers
richtten premier Mark Rutte en mi
nister Hugo de Jonge hun ogen
steeds strakker op de medische ex
perts van het Outbreak Management
Team (OMT). Tot onvrede van de
burgemeesters. ,,Wij vonden al vrij
vroeg dat het OMT een te promi
nente plaats had'', zegt Bruls. De
'witte jassen' van het OMT hebben
slechts oog voor de medische crisis,
vinden de burgemeesters, terwijl zij
zelf lokaal vooral de sociale en eco
nomische gevolgen ervaren. Het ka
binet moet daarom ook andere raad
gevers betrekken, vinden zij.
Het Veiligheidsberaad vindt het
zelf ook moeilijk om over zijn eigen
schaduw heen te stappen. ,,Het bleek
lastig om los te komen van de waan
van de dag en naar de langetermijn-
scenario's te kijken", stelde de In
spectie Justitie en Veiligheid afgelo
pen najaar in een evaluatie van de co
rona-aanpak. ,,De korte termijn
vraagt iedere keer gigantisch veel
aandacht", beaamt Bruls. ,,Wij krij
gen de beslissingen van het kabinet
vaak heel kort van te voren te horen."
Terwijl de burger vaak meer be
hoefte heeft aan een medestander
dan aan een handhaver. Bruls: ,,Je
wordt door inwoners nog het hardste
afgerekend op je burgervaderrol: een
arm leggen, duiding geven aan het
verdriet en er zijn voor de mensen.''
Momenteel verschuift het zwaarte
punt naar de Vereniging van Neder
landse Gemeenten (VNG). Zo stuur
den het Veiligheidsberaad en de
VNG afgelopen december een brief
naar het kabinet waarin ze opriepen
tot een langetermijnstrategie. Want
naarmate de crisis voortduurt, lijkt
'een zekere moedeloosheid te ont
staan'. ,,Het gesprek over de sociale
en economische gevolgen van de co
ronacrisis gaat nu in breder verband
verder, zodat wij als Veiligheidsbe-
raad meer ruimte krijgen om te doen
waarvoor we zijn opgericht", meent
Bruls.
Laten de burgemeesters daarmee
geen kans liggen? Depla vindt van
niet. Volgens hem moet het Veilig-
heidsberaad een stapje terug doen.
,,Het risico is dat het Veiligheidsbe-
raad de crisis monopoliseert. Je moet
niet op het Veiligheidsberaad blijven
terugvallen alleen omdat dat nu een
maal bekend is bij het grote publiek.'
GO MAANDAG 24 JANUARI 2022
Het Veiligheidsbe-
raad is trots op de
wijze waarop de
avondklok op 23 janu
ari 2021 werd inge
voerd. ,,Bestuurlijk
Nederland heeft toen
laten zien hoe je een
crisis bestrijdt'' zegt
voorzitter Bruls.'' De
rellen die onder meer
in Eindhoven uitbra
ken, zwakten snel af.
FOTO DAVE HENDRIKS
- Paul Depla,
burgemeester Breda
Irene van den Berg en Daan Mar
selis zijn lid van The Investigative
Desk, een collectief van onderzoeks
journalisten dat zijn werk financiert uit
donaties, subsidies, cofinanciering en
honoraria. Geldgevers hebben geen
zeggenschap over de onderzoeken.
Dit specifieke project is deels gefinan
cierd met een subsidie van SIDN
Fonds en Stichting Democratie en
Media.
