:1
STOP KILLING
FREEDOM 1
IN POLAND'
coum tR.PKE Müfc NI V
11
c Mensenrechtenorganisatie hoopvoi over toekomst van de democratie
Het lijkt alsof de
democratie almaar
meer terrein verliest.
Maar dat is niet zo, stelt
Ken Roth van Human
Rights Watch: „Juist de
autocraten zijn op hun
retour."
ensen voor wie het
glas halfleeg is, hoe
ven niet lang om zich
heen te kijken voor
bevestiging: op veel
plekken in de wereld is het op dit
moment geen pretje. Mensenrech
tenorganisatie Human Rights Watch
(HRW) heeft in haar jaarlijkse World
Report, dat vandaag verschijnt, dan
ook geen moeite om een overzicht te
maken van alle ellende die we het af
gelopen jaar links en rechts voorbij
zagen komen. Het lijstj e brengt ons
via bloedige aanvallen op leden van
de oppositie in Rusland, China en
Belarus naar militaire staatsgrepen in
Myanmar, Soedan en Mali, plus dubi
euze machtsoverdrachten in Tunesië
en Tsjaad, uiteindelijk naar de hard
nekkige aanwezigheid van autocrati
sche leiders (heersers die jagen op zo
veel mogelijk persoonlijke macht) in
onder meer Hongarije, Polen, Brazi
lië en de Filipijnen.
Niks om vrolijk van te worden, dus.
Dat erkent ook Ken Roth, directeur
van HRW. Hij ziet echter een glas dat
halfvol is. ,,Ondanks alles ben ik een
optimist. Ik zie vooral leiders die in
de problemen zijn. En dat is geen
verrassing. Je kunt wel de hemel be
loven, maar als je die uiteindelijk niet
kunt leveren, gaan de mensen zich
tegen je keren. Zeker als ze zien dat je
er alleen maar zit om je eigen belan
gen te dienen in plaats van die van
het volk. Zo zien de Hongaren hoe
hun premier Orban Europese subsi
dies gebruikt om voetbalstadions te
bouwen. En de Egyptenaren zien
hun gezondheidszorg achteruitgaan,
terwijl president Sisi niet alleen het
leger gigantische winsten laat ma
ken, maar ook nog eens miljarden
uitgeeft aan de bouw van een nieuwe
hoofdstad."
Aantrekkingskracht
Kijk maar naar al die mensen die
overal ter wereld de straat op zijn
gegaan om te protesteren tegen het
bewind, zegt hij. ,,Dat is toch een
hoopvol teken? In steeds meer lan
den, van Cuba tot Hongkong tot Po
len, hebben mensen er genoeg van.
Ze nemen op de koop toe dat ze wor
den gearresteerd of zelfs doodgescho
ten. In Myanmar en Soedan is het le
vensgevaarlijk om te gaan demon-
streren, maar toch doen mensen het.
Het laat zien dat de aantrekkings
kracht van de democratie nog steeds
heel groot is."
Een ander signaal dat autocratische
leiders het steeds moeilijker krijgen,
is dat oppositiepartijen zich gaan ver
enigen. En dat ondanks hun vaak te
gengestelde belangen, zo signaleert
HRW. In Tsjechië verloor de omstre
den premier Andrej Babis vorig jaar
van een onwaarschijnlijke coalitie
van christendemocraten, liberalen en
eurosceptici. ,,En kijk wat er in Israël
is gebeurd met Benjamin Neta
nyahu'', zegt Roth. ,,Die verloor van
een nog vreemdere coalitie. Ook in
Hongarije en Turkije wordt het span
nend bij komende verkiezingen. Vik
tor Orban en Recep Tayyip Erdogan
zijn duidelijk in het defensief ge
drongen. Ze kunnen zomaar eens
verliezen.''
Autocraten zijn dan ook vaak heel
bang, schrijft Roth in een essay dat
het rapport begeleidt. „Uiteindelijk
hebben ze niet echt een positie om
jaloers op te worden.'' Ze moeten
steeds meer doen om aan de macht te
blijven. En door het almaar strakker
aanhalen van de teugels wordt de
'electorale poppenkast' steeds groter,
waardoor er vervolgens weer meer
onvrede komt, enzovoort.
Wegkijken
Ken Roth wijst tegelijkertijd ook op
een ander fenomeen. Volgens hem
hebben autocratische leiders zo veel
macht kunnen krijgen, en houden,
dankzij het wegkijken van hun meer
democratische collega's. ,,Het is na
tuurlijk niet de enige oorzaak. We
kunnen er inmiddels niet meer om
heen dat veel burgers zich in de steek
gelaten voelen, boos zijn op de elites
en hun stem daarom liever aan de
populisten geven. Wat dat betreft
hebben zeker de Westerse democra
tieën het niet goed gedaan. Maar wat
we nu zien, is dat er onder de demo
cratische leiders niemand is die echt
een vuist maakt."
Roth wijst erop dat de Ameri
kaanse president Joe Biden aan de
ene kant hoog opgeeft over het be
lang van mensenrechten, maar tege
lijkertijd gewoon wapens blijft ver
kopen aan bijvoorbeeld Egypte, Saoe-
di-Arabië, de Verenigde Arabische
Emiraten en Israël. Hetzelfde geldt
wat hem betreft voor Duitsland:
voormalig kanselier Angela Merkel
ging voorop in het veroordelen van
Chinese misdaden tegen de Oeigoe-
ren, maar promootte als EU-voorzit-
ter vervolgens wel een grote handels
deal met China. ,,En als we binnen
Europa kijken: waarom draalt de Eu
ropese Unie zo met het straffen van
Hongarije en Polen voor het uithol
len van de rechtsstaat? Het stoppen
van subsidies is echt een heel effec
tief instrument. Zolang dat niet ge
beurt, financiert de EU dus eigenlijk
simpelweg haar eigen ondergang."
Voorbeeld
Het succes en de aantrekkingskracht
van democratieën hangen samen met
het voorbeeld dat ze stellen, meent
Roth. ,,Natuurlijk is het ingewikkeld,
en gaan de dingen vaak langzaam.
Kijk maar naar Nederland, met al jul
lie verschillende partijen. Maar dat is
de prijs als je tirannie wilt vermijden.
Zaak is om te blijven hameren op het
belang van onafhankelijke recht
spraak, vrije media en het maat
schappelijk middenveld. In veel lan
den zijn politici echter alleen maar
bezig met zichzelf en de korte ter
mijn, en niet met grote problemen
als het klimaat, armoede, ongelijk
heid en de gevaren van moderne
technologie. Ze praten er wel over,
maar ze doen niks. Er is grote be
hoefte aan visionair leiderschap. Van
de kant van Rusland en China moe
ten we het niet hebben: die landen
kwamen niet eens opdagen bij de kli
maattop in Glasgow.''
GO DONDERDAG 13 JANUARI 2022
Machtsbeluste leiders
in opmars? Integendeel
Mark van Assen
New York
Protesten
tegen het
bewind in
(van boven
naar bene
den) Myan
mar, Soe
dan en Po
len.
FOTO'S AP, AFP
