en stoomcursus
Onder politici
Regeringspartijen weten na de
doorstart: het is erop of eronder
'We willen ons
meer verweren
tegen
popu
listen9
17
Elke week schrijft politiek verslaggever Hans van Soest over wat er speelt in Den Haag in Onder Politici. Deze
week: alwéér de laatste kans voor het politieke midden.
Forum voor Democratie
en andere partijen op de
flanken in de Tweede Ka
mer kunnen hun borst
natmaken. Tijdens de for
matie spraken de onderhandelaars
van VVD, D66, CDA en Christen
Unie met elkaar af dat ze alle kri
tiek vanuit de oppositie niet langer
onweersproken laten. ,,We willen
ons meer verweren tegen populis
ten'', zegt een van hen. „Wij heb
ben dit probleem zelf laten ont
staan, we moeten het ook zelf op
lossen.'' Wil premier Mark Rutte
nog wel eens zeggen dat partijen
'niet op elk stuk rood vlees moeten
reageren dat in de arena wordt ge
worpen', voortaan moeten Kamer
leden na provocaties feitelijke vra
gen stellen.
Een voorproefje was vlak voor
kerst te zien in een debat over
asielzoekers, waarin FvD-Kamer-
lid Freek Jansen zei dat Nederlan
ders straks een minderheid in ei
gen land zijn. Achtereenvolgens
liepen Kamerleden van CDA, CU
en D66 naar de interruptiemicro
foon om te vragen wat Jansens de
finitie was van een Nederlander,
waarna de FvD'er toch nuances
aanbracht. Een onderhandelaar:
,,We coachen onze Kamerleden
hoe de flankpartijen aan te pak
ken.''
Maar de partijen moeten dan
ook wat. Bij het aantreden van
het vorige kabinet in 2017 zei
CU-leider Gert-Jan Segers dat
die samenwerking van VVD, D66,
CDA en Christenunie 'de laatste
kans van het politieke midden'
was. Dat was na een recordforma
tie waarin er in het versplinterde
politieke landschap geen andere
werkbare meerderheidscoalitie
was te vinden. Nu is het landschap
nóg versplinterder en duurde de
formatie nóg langer. In de tussen
tijd zijn de peilingen beroerd voor
de vier. En in maart zijn al ge
meenteraadsverkiezingen.
De vier zijn veroordeeld om nog
een keer samen door te gaan en
weten dat veel kiezers na een jaar
lang ruziën hun vertrouwen ver
loren hebben in de middenpar
tijen. Volgens Rutte kan dat ver
trouwen alleen worden herwon
nen door de problemen in het
land op te lossen. Maar bijvoor
beeld de woningcrisis is taai. De
problemen in de jeugdzorg moe
ten met impopulaire ingrepen
worden opgelost. En de Belasting
dienst dreigt volledig vast te lopen
nu het niet alleen de toeslagenaf
faire amper kan afhandelen, maar
de rechter ook nog een streep
zette door de belasting op spaar
geld. Dat zal tot veel extra hoofd
brekens leiden.
VVD, D66, CDA en ChristenUnie
zien dan ook niet uit naar snelle,
nieuwe verkiezingen. Ondertus
sen kiest iedereen in de Haagse
arena de beste positie om hier zo
goed mogelijk uit te komen. De
keuze van CDA-leider Wopke
Hoekstra om minister van Buiten
landse Zaken te worden, deed bij
sommige CDA'ers de wenkbrau
wen fronsen. Buitenlandse Zaken
was in de tijd van Joseph Luns of
Max van der Stoel een post van
aanzien. Nu opereert een mi
nister van Buitenlandse Za
ken meer in de luwte. Be-
langrijke Europese overleggen
worden door de premier gedaan.
Maar D66-leider Sigrid Kaag be
wees in de afgelopen kabinetspe
riode dat je je partij ook een ver
kiezingsoverwinning kunt bezor
gen als je een paar jaar vooral met
dingen bezig bent die de kiezer
weinig ziet. Met alle binnenlandse
problemen biedt deze post ook de
kans om de komende jaren onbe
schadigd door te komen.
Hoekstra heeft zijn ambitie nog
niet opgegeven om Rutte uit het
Torentje te verdrijven, bezweren
de mensen om hem heen. En het
zelfde geldt voor Kaag. Ze koos
voor het ministerie van Financiën
omdat ze zo 'bij alle belangrijke
besluiten van het kabinet betrok
ken is', zei ze. Maar wat ook mee
speelt, is dat schatkistbeheerders
vaak populair blijken bij de kie
zers. Wel zo handig bij de vol
gende verkiezingen.
Wie ook al positie heeft ingeno
men, is Segers. Hij zei het wat sus
send, alsof het allemaal zo'n vaart
niet zal lopen, maar hij stelde wel
degelijk dat zijn ChristenUnie uit
het kabinet stapt als het uitvoe
ring geeft aan een nog door de
Tweede Kamer te behandelen
wet over hulp bij zelfdoding
aan mensen die levensmoe
zijn. Met al die interne
spanningen is het zaak je
als coalitie niet ook nog
eens te laten verzwakken
door vijftien opposi
tiepartijen op oor
logspad. Zij kun
nen komend jaar
tegengas ver
wachten. Na een
jaar van aftre
den, excuses en
zelfonderzoek
wordt de
schroom afge
worpen. De mid
denpartijen voelen
alle vier: het is nu de
dood of de gladiolen.
mannelijke bewindspersonen bij
de benoeming door de koning in
het paleis het formelere jacquet.
Maar voor buiten, op het bordes,
kleden ze zich om in een gewoon
donker pak. De reden daarvoor is
dat het jacquet in 1971 in de ban
ging. Toenmalig koningin Juliana
wilde niet op de foto 'met een stel
letje begrafenisondernemers'.
Krabbel
Het spannendste van de dag vindt
misschien wel kort daarna plaats,
op de ministeries, als er een for
mele overdracht van macht
plaatsvindt. De oude ministers
en de nieuwe zetten een krabbel
op de documenten, maar
vooral: ze praten nog even on
der vier ogen. „Daar horen ze
pas echt of er nog lijken in de
kast zitten", aldus een hoge
ambtenaar.
Daarna wisselen de minister
en staatssecretaris van het
zelfde ministerie soms nog ta
ken uit. In Rutte II ruilde minis
ter Asscher (Sociale Zaken,
PvdA) nog met partijgenoot
staatssecretaris Klijnsma. „Hij
wilde integratie van haar, zij kreeg
pensioenen van hem."
Na die gesprekken beginnen de
hoogste ambtenaren van het mi
nister, de secretaris-generaal, met
hun briefings. Heel soms gaat het
daar mis. Zo maakte Roel Bekker,
hoogste ambtenaar op Volksge
zondheid, mee dat LPF-minister
Eduard Bomhoff meteen de oor
log verklaarde. Bomhoff weigerde
met een bepaalde topambtenaar
samen te werken, omdat die kri
tiek had gehad op het regeerak
koord waarin te weinig geld werd
uitgetrokken voor de zorg. Bekker:
,,Ik zei, dan hebben we toch een
probleem." Zelfs premier Jan Peter
Balkenende belde Bekker voor op
heldering. Bekker ontdekte later
dat de LPF een 'hitlist' had van
ambtenaren waar de partij vanaf
wilde. ,,Ik stond bovenaan.'' Won
derwel werd het daarna nog wel
'werkbaar', aldus Bekker.
Want eigenlijk is er daarna ner
gens meer tijd voor, zegt een inge
wijde. ,,Het gaat van stafvergade
ring naar debat, van interview
naar vergadering. Alles is back to
back ingepland.'' Ofwel: ,,Ze zul
len kapot zijn aan het einde van de
eerste week.''
GO ZATERDAG 8 JANUARI 2022
al bekaf
FOTO ANP
FOTO'S GETTY, RIJKSOVER
HEID, SHUTTERSTOCK
