O
SPORT
Jan Noske,
Van
Anrooij
weer naar
WK
Winst voor
De Nooijer
Sportief en sociaal. Dat zijn twee woorden
die Jan Noske typeren. Hij heeft alle hoeken
van de provincie gezien: geboren in Axel,
opgegroeid in Middelburg en werkzaam in
Noordwelle en Tholen. Als enige Zeeuwse
schaatser zag hij op 4 januari 1909 in de
eerste Elfstedentocht ooit óók alle hoeken
van Friesland. Nou ja, bijna alle hoeken...
Het is een foto waar je
naar blijft kijken. Een
man of dertig poseert
voor een groepsfoto.
Het is een oude foto,
korrelig en zwart-wit.
Meer zwart dan wit.
Vier mannen zitten achter een eigen ta
feltje. Zij zullen wel belangrijk zijn.
Achter hen staat een mannetje of 25,
netjes in het gelid, bijna allemaal ge
tooid met pet of een ander hoofddeksel.
Ze houden iets in de hand en dragen
iets langwerpigs op de linkerborst. En
de snor is blijkbaar in de mode. Wie
zijn dit, waar zijn ze en wat verbindt
hen?
Het is zaterdag 2 januari 1909. Heel
vroeg in de ochtend. In Hotel Amicitia
in Leeuwarden is de dag al tot leven ge
komen. Het is koud, maar niet zo koud
als de voorgaande weken. In de maand
december vroor praktisch heel Fries
land dicht, waardoor de koude droom
van sportpionier Pim Mulier vaste
vorm kreeg: een schaatstocht langs de
elf Friese steden. Liefhebbers reden
deze tocht al vele jaren op de bonne
fooi, maar Mulier wilde er een georga
niseerde wedstrijd van maken.
In de Friesche IJsbond vond hij deze
Hij beloofde
het volgende
jaar terug te
zullen komen
met nog
meerdere
Zeeuwen
winter een gewillige partner. De inschrij
vingen voor Muliers visioen stroomden
binnen. Uit Tjerkgaast, Tzummarum, Leeu
warden, Warga, Franeker, Groningen, Joure,
Roordahuizum, Munnikeburen, Tholen.
Huh.Tholen? Jazeker, in het brede veld
van noordelijke schaatsers dook ook een rij
der uit Tholen op. Ene A. Noske. Nummer
30 op de startlijst. Als enige zuiderling
meldde hij zich op 2 januari in Hotel Amici-
tia.
Daar ontving de president van de Friesche
Ijsbond, Simon Hylkema, in alle vroegte het
gemêleerde peloton. Directeur, ingenieur,
boer of student; op het ijs telden klassen en
standen niet. Hier gold het recht van de
sterkste. Tenminste, als je durfde. De dooi
was immers ingetreden en Hylkema legde
de deelnemers voor of ze het avontuur durf
den aangaan. Meer dan de helft van de 45
rijders haakte vóór de start al af. De 22 reste
rende durfals vlokten samen voor de foto.
Onder hen Jan Noske.
Wie was Jan Noske?
Jan Noske werd in februari 1870 geboren in
Axel. Hij was de zoon van een kandi
daat-notaris die voor zijn werk verhuisde
naar Middelburg, naar een herenhuis aan de
Rouaanse Kaai. Daar groeide Jan op in een
sportief milieu. Als tiener was hij bij zwem
wedstrijden in het kanaal succesvol en later
toonde hij zich (samen met broer Bram) een
begenadigd cricketer, was hij fervent zeiler
én - als de winter het toeliet - een verdien
stelijk schaatser.
De winter van 1890/1891 liet het toe. Jan
Noske kroonde zich tot winterkoning bij de
wedstrijden van IJsclub Walcheren. In de
cember won hij een sprintwedstrijd over
150 meter. Daarvoor had hij 22 seconden en
een beetje nodig. Twee weken later won hij
een wedstrijd over een halve Engelse Mijl.
Dat leverde hem een zilveren medaille op.
Geografisch gezien was Jan Noske in Fries-
land een vreemde eend in de bijt, maar
sportief gezien zeker niet.
De vraag is echter hoe Jan Noske afwist
van de naderende Elfstedentocht in het
hoge noorden. De vervoers- en communica
tielijnen draaiden destijds op z'n elfender-
tigst, terwijl enige haast wel geboden was.
De inschrijving ging immers open op 28 de
cember en sloot drie dagen later al. De
meest logische verklaring loopt via zijn
vrouw Gizelina. Zij kwam uit Appingedam
(Groningen) en haar broer woonde in Heer
enveen, dus dicht bij het Friese vuur. Zat
daar de link?
Een ander nog onopgehelderd feit is dat
Jan Nokse in de Friese annalen steevast A.
Noske wordt genoemd. Zijn voorletters wa
ren immers J.D. (Johannes Daniel). Zijn
broer Bram had echter wel A.A. als voorlet
ters. Was dat een mix-up? ,,De inschrijving
gebeurde in 1909 deels telefonisch'', vertelt
Ron Couwenhoven, één van Nederlands be
kendste schaatschroniqueurs. ,,Ik vermoed
dat J.D. zijn broer heeft laten bellen.''
Anders is volgens hem niet te verklaren
hoe de naam foutief op de deelnemerslijst
kwam. Er is immers nul komma nul twijfel
over de deelname van Jan. Op de karakteris
tieke groepsfoto staat hij direct achter presi
dent Simon Hylkema van de Friese IJsbond,
die pontificaal achter het derde tafeltje van
links zit. De rijzige gestalte van Jan Noske -
met snor, platte pet en een rood-wit-blauw
lint op zijn linkerborst gespeld - is klaar
voor de start. It giet oan.
De tocht van Jan Noske
Met dank aan Couwenhoven, diverse bla
den die over de tocht berichtten en het
standaardwerk van Johannes Lolkama (De
Tocht der Tochten) is de Friese tour van Jan
Noske in grote lijnen te reconstrueren. ,,Met
de simpele woorden 'Nu dan heren, een
goede reis' begon op 2 januari 1909 om 5.20
uur de eerste Elfstedentocht. Een startschot
ZATERDAG 8 JANUARI 2022 GO
VLISSINGEN
Shirin van An
rooij uit Ka-
pelle is voor
de vierde maal
geselecteerd
voor het WK
veldrijden.
Voor het eve
nement, eind
januari in het
Amerikaanse
Fayetville, se
lecteerde
bondscoach
Gerben de
Knegt drie be
loftes: Van An-
rooij, Puck Pie-
terse en Fem
van Empel.
VLISSINGEN
Jeremy de
Nooijer boekte
een belang
rijke overwin
ning met zijn
club Al-Sha-
mal. In het
competitieduel
met hekken
sluiter Al-
Sailiya trok de
ploeg van de
middenvelder
uit Vlissingen
met 0-2 aan
het langste
eind. Voor
nummer acht
Al-Shamal was
het de derde
zege in de
Qatar Stars
League.
'Nu dan heren,
een goede reis'
Rudy Boogert
Vlissingen
- Leeuwarder Courant
in 1909
F De gemeenteraad
van Tholen in het be
gin van de vorige
eeuw met Jan Noske,
tweede van rechts. ar
chief GEMEENTE THOLEN
In Tholen liet Jan Noske een statige villa in art deco-stijl bouwen die de naam van
zijn vrouw droeg: Villa Gizelina. archief gemeente tholen
Tholen
a
o
"5>
o
cc
