Fenomenaal acteur
was inspiratie voor
zwarte collega's
25
NECROLOGIE
SIDNEY POITIER 1927 - 2022
Fouten
Na een jaar liet Jansz de Volksmu
ziekschool achter zich. ,,Ik ging het
zelf uitzoeken, leerde alleen nooit
hoe ik mijn vingers moest neerzet
ten. Als het even kon, deed ik het net
als bij typen met twee vingers. Jaren
lang studeerde ik uren per dag, maar
Chopin spelen lukte hooguit met wat
fouten. In de popmuziek vind ik die
erbij horen, er komt zelfs vaak iets
goeds uit voort, maar als je een klas
sieke componist vertolkt, vind ik een
fout onvergeeflijk."
Hoe frustrerend ook: Jansz vol
hardde, ook in de jaren van CCC Inc.
en Doe Maar. ,,Daar volstond mijn
zelf ontwikkelde stijl. Pas een jaar of
twintig geleden leerde ik hoe ik klas
sieke piano moet spelen. Een be
vriende pianiste legde me het in een
uur of twee goed uit. Het was een
flinke klus, maar uiteindelijk heb ik
acht stukken van Chopin uit mijn
hoofd geleerd met de juiste vinger
zetting.''
Het resultaat op Chopin en andere
stukken is volgens Jansz niet perfect,
,,maar ik ben er ontzettend trots op.
Ik hoop dat deze muziek Radio 4 be
reikt, zodat meer mensen het horen.''
Jansz legt zijn handen op tafel: ,,Ik
heb het net op tijd gedaan, want ik
heb last van koetsiersziekte. Je vin
gers gaan er krom van staan. Ik kan
mijn rechterhand niet meer helemaal
spreiden om een octaaf aan te slaan.
Het is te opereren, maar zolang ik
nog toetsen kan spelen in mijn
bandje, vind ik het prima.''
Het is moeilijk om de
beste en belangrijkste
filmrol van Sidney Poi-
tier, die gisteren op
94-jarige leeftijd over
leed, aan te wijzen. Het
aanbod uit zijn 55 films is
overweldigend. Is het
zijn aandeel in Guess
Who's Coming To Dinner
(1967), In the Heat of the
Night (1967) of Lilies of
the Field (1963), dat hem
een Oscar opleverde?
In alle films bepaalde
de huidskleur van Poitier
in meer dan één opzicht
het karakter van zijn rol.
In Guess Who's Coming to
Dinner belandt hij als
vriend van de dochter
des huizes in een blank
welgesteld gezin. De va
der (Spencer Tracy) ziet
een huwelijk niet zitten,
ook al speelt Poitier een
dokter die in aanmerking
komt voor de Nobelprijs.
Poitier werd in 1927 tij
dens een doorreis van
zijn ouders geboren in
Miami, maar hij groeide
op op de Bahama's in een
arm boerengezin. Op zijn
15de vertrok hij naar
Miami, waar hij voor het
eerst van zijn leven met
racisme werd geconfron
teerd. Ook had hij te
maken met armoedige
leefomstandigheden.
Toen hij naar New York
vertrok sliep hij vaak in
bushokjes. Na enkele
valse starts belandde hij
in het theater, waar zijn
passie voor acteren zich
verder ontwikkelde. Uit
eindelijk kwam hij
terecht in speelfilms,
waar hij al snel opviel
met personages die afwe
ken van het clichébeeld
van zwarte Amerikanen,
die meestal als entertai
ners en misdadigers wer
den opgevoerd.
Poitier speelde vaak
beschaafde rollen, wat
hem af en toe op kritiek
kwam te staan van de
zwarte gemeenschap, die
hem verweet niet te kie
zen voor militante ver
tolkingen. Terecht is
deze kritiek geenszins.
Vrijwel alle filmfiguren
die hij vertolkte, worden
met racisme in hun leven
en werk geconfronteerd.
Zijn meest militante rol
is vermoedelijk toch die
van inspecteur Tibbs,
een rol die hij in meer
dere films speelde. De
wijze waarop Tibbs in In
The Heat Of The Night in
woede uitbarst als zijn
expertise in twijfel wordt
getrokken, laat niets aan
duidelijkheid te wensen
over.
Feit is dat Poitier mis
schien door zijn rollen-
keuze bij het blanke
Amerikaanse publiek
hoog in aanzien stond.
Maar het staat als een
paal boven water dat hij
een fenomenaal acteur
was die altijd wist te
overtuigen. Het leverde
hem waardering op, dra
gende rollen en talloze
onderscheidingen.
Voor veel zwarte
acteurs die na hem in
Hollywood gingen wer
ken, was hij een groot
voorbeeld. Hedendaagse
sterren als Denzel
Washington zijn in
menig opzicht schat
plichtig aan hem.
Belle Hélène: geen spijt
één jaar slecht les gehad op de Volks
muziekschool in Amsterdam. Van
een sigaren rokende man met lange
vingernagels, die tikten op de toetsen
als hij iets voorspeelde. Dat leidde me
zo af dat de rest me ontging. Het wa
ren goedkope lessen, omdat we daar
geen geld voor hadden. Mijn vader
had op afbetaling een oude Duitse
piano gekocht van het merk Schmidt.
Die kostte 1500 gulden, volgens mij
betaalde hij jarenlang elke maand
25 gulden af. Het was allerminst een
subtiel instrument, elke aanslag was
hard. Ik hoor soms dat ik een fluwe
len aanslag heb, die heb ik aan die
piano overgehouden. Ik moest echt
mijn best doen voor nuances in
volume.''
GO ZATERDAG 8 JANUARI 2022
Sydney Poitier bij de uitreiking van een ere-
Oscar in 2002. foto reuters
Voor veel gekleurde ac
teurs in Hollywood was
Sidney Poitier genera
ties lang hun voorbeeld.
Hij was de eerste die
in belangrijke Ameri
kaanse films hoofdrol
len bemachtigde, res
pect afdwong en een
Oscar voor Beste Ac
teur won.
Ab Zagt
Ik ben
nooit
tevreden
Ernst Jansz componeerde voor Doe Maar
het lied Belle Hélène, waarvan de tekst in de
huidige tijdsgeest met andere ogen bekeken
wordt. Kan het nu nog, een liefdesliedje over
een meisje dat 'minstens zeventien' is? ,,Toen
ik het schreef, vonden sommige mensen het
al niet kunnen. Dat kon me toen geen bal
schelen en nu nog niet. Uiteraard is het
terecht dat dingen uit de geschiedenis na een
ontwikkeling met nieuwe ogen worden beke
ken. Neem hoe we nu aankijken tegen het
kolonialisme. Mensen mogen de tekst van
Belle Hélène bekijken zoals ze willen, maar ik
zou het nu nog precies zo schrijven. Ik be
schreef iets dat ik had meegemaakt en dat
indruk op me had gemaakt.''
Dat het lied in het Nederlands is, speelt ook
een rol. ,,Toen we met Doe Maar in het Neder
lands gingen zingen, was die taal nog not
done in de popmuziek. Zong je over liefde,
verdriet of wat dan ook, dan moest je eerst
een hoop vooroordelen slechten. Dus ook bij
dit nummer. Bij een Engelstalig liedje was er
niets aan de hand geweest. Sweet seventeen.
Dat was niets bijzonders."
over mijn
zangstem'
