m s
Grote oversterfte in december, maar niet laatste week
10
CORONA
De omikronvariant van het coronavirus zou ons
uiteindelijk het ticket richting de uitgang van de
crisis kunnen opleveren, zegt Rudi Westendorp,
de hoogleraar ouderengeneeskunde die in
Denemarken woont en werkt. ,,De cijfers die ik
hier zie lijken echt gunstig."
Deze week reisde Rudi
Westendorp vanuit
Nederland naar De
nemarken, waar hij
hoogleraar ouderen-
geneeskunde is aan
de universiteit van Kopenhagen.
,,Ik vertrok in Nederland om een
uur of vijf, zes 's avonds, het was
doodstil op straat. Later op de
avond stapte ik in Kopenhagen uit
de metro, en daar was nog genoeg
leven in de brouwerij. De winkels
zijn open, de koffietentjes, de
cafés. Wel met coronapas en op
sommige plekken mondkapjes, en
's avonds na tien uur mag er geen
alcohol meer worden geschonken.
Maar toch, het was wel een opval
lend verschil."
Dat terwijl Denemarken en Ne
derland te maken hebben met de
zelfde, snel oprukkende variant
van het coronavirus: omikron. Bij
de Denen kreeg de nieuwe variant
zelfs al eerder voet aan de grond,
volgens Westendorp door een
superspread event. ,,Het aantal
besmettingen is de laatste tijd on
gekend hoog, op dit moment meer
dan twintigduizend per dag. Om
dat omikron zich zo snel ver
spreidt, maar ook omdat in Dene
marken per dag een half miljoen
coronatests worden afgenomen,
dat zijn wel véél meer testen dan
in Nederland. Meten is weten!"
,,Daar liggen nu zo'n zevenhon
derd a achthonderd coronapatiën
ten, aantallen die vergelijkbaar
zijn met de eerste golf. Om het
met Nederland te vergelijken moet
je dat aantal met drie vermenig
vuldigen. Op de ic liggen 75 men
sen met corona, van wie vijftig pa
tiënten aan de beademing liggen.
Dat zijn voor Denemarken al on
gekend hoge aantallen. Maar het
land is niet in paniek, alles draait
redelijk door. Niemand heeft het
gevoel dat het uit de hand loopt.
Het aantal besmettingen neemt
nu niet meer toe. De scholen zijn
deze week volgens plan weer
opengegaan. Er is bij ons wel over-
sterfte, maar die is onvergelijkbaar
met Nederland. Ik las dat Tweede
Kamerleden zich zorgen over ma
ken over de hoge oversterfte, dat
lijkt me ook terecht."
,,Ook in de verpleeghuizen zie je
een explosie van omikron. Het
aantal infecties benadert de getal
len van de piek in 2020 en 2021.
Maar ik zie wel iets opvallends ge
beuren. Begin december, toen de
deltavariant hier dominant was,
kregen er in de verpleeghuizen in
een week tijd 54 mensen corona
en overleden er zes. In de laatste
week, toen bijna alles al omikron
was, raakten 596 bewoners besmet
en overleden er twaalf. Vrijwel ie
dereen had eerder in het najaar al
een boosterprik gehad. Het aantal
besmettingen is in de loop van de
cember dus vertienvoudigd, maar
het aantal sterfgevallen slechts
verdubbeld. Dat zijn de sterkste
cijfers die ik tot nu toe heb gezien
voor de stelling dat omikron min
der ziekmakend is. Deze cijfers lij
ken heel gunstig. De statistieken
die ik uit de ziekenhuizen zie,
vind ik nog te voorbarig."
,,Ook dat hebben ze hier heel mooi
onderzocht. Bij niet-gevaccineer-
den is omikron niet veel besmette
lijker dan delta. Maar als je naar ge-
vaccineerden kijkt, is de nieuwe
variant 2,6 tot 3,7 keer zo infectu
eus. We hebben nu dus een vari
ant die zich onder de bescherming
van de vaccins weet uit te wur-
men. Maar de gemiddelde ernst
van het ziektebeeld neemt af. De
conclusie die hier wordt getrok
ken, en door de directeur van het
Deense RIVM wordt verspreid: dit
zou wel eens het begin van het
einde van de crisis kunnen zijn."
,,Nederland heeft volgens mij alle
reden om aan de huidige maatre
gelen vast te houden. Het meest
waarschijnlijke scenario is dat de
druk op de zorg bij jullie vanaf nu
ook flink gaat toenemen. En de
eerlijkheid gebiedt mij te zeggen
dat Nederland er voor aanvang van
deze golf veel slechter voorstond
dan Denemarken. Pas toen de si
tuatie in november grimmig werd,
is er consistent beleid met seri
euze maatregelen gekomen."
,,Die conclusie wordt volgens mij
algemeen wel getrokken, en die
kan ik volgen. Een grote brand
blussen kost nu eenmaal meer tijd
dan een kleine."
,,Misschien ja. Er werd gelachen
om dat rare Denemarken, toen
omikron hier zo snel om zich heen
sloeg. Maar zo slecht staan we er
niet voor. Omikron is heel be
smettelijk, dus voor de komende
weken is het credo: stoelriemen
vast, dit wordt een heftige vlucht.
Maar er mag - met name voor ou
deren - ook echt een hoopvolle
boodschap zijn. De cijfers die ik
hier zie lijken erop te wijzen dat
de storm in kracht aan het afne
men is."
Dat meldt het Centraal Bureau voor
Statistiek (CBS). Er stierven in de
decembermaand bijna 30 procent
meer Nederlanders dan onder nor
male omstandigheden zou zijn ge
beurd. In Zeeland (55 procent
meer), Limburg (43 procent) en
Flevoland (42 procent) was het ex
tra aantal overlijdens het grootst.
De berekende oversterfte is veel
hoger dan het aantal door het RIVM
geregistreerde coronadoden; dat
waren er in die periode 1355. Vol
gens het CBS is het aantal mensen
dat aan corona sterft standaard een
stuk hoger dan het aantal overlij-
dens dat door het RIVM gemeld
wordt. ,,Het RIVM baseert zich op
meldingen van sterfgevallen door
de GGD'', zegt CBS-onderzoeker
Ruben van Gaalen. „Daarbij gaat
het om mensen die een positieve
PCR-test bij de GGD hebben afge
legd én van wie het overlijden door
een arts aan de GGD wordt gemeld.
Maar dat melden is niet verplicht."
Het komt volgens Van Gaalen
dan ook regelmatig voor dat die
melding niet plaatsvindt. ,,Vervol-
gens kan een schouwarts bij het
vaststellen van de doodsoorzaak
concluderen dat corona een rol
heeft gespeeld bij het overlijden en
dat noteren in het rapport."
Uit die in Nederland verplichte
doodsoorzaakverklaringen conclu-
deert het CBS dat de werkelijke co-
ronasterfte in de meeste maanden
zo'n 80 procent hoger ligt dan de
RIVM-cijfers. ,,In december kan het
zelfs meer dan het dubbele zijn ge
weest", vermoedt Van Gaalen. De
reden: ,,Er worden veel meer zelf
testen gedaan. Ook is het percen
tage mensen dat bij de GGD posi
tief test de laatste tijd zo hoog, dat er
misschien veel meer corona rond
waart dan we denken."
Vaccinatiesceptici opperen regel
matig dat tot de overledenen (veel)
mensen zouden behoren die be
zweken zijn door hun coronaprik.
,,Daar is echt geen enkele aanwij
zing voor'', zegt Van Gaalen. ,,In
veel landen met een vergelijkbare
vaccinatiegraad is geen of veel la
gere oversterfte."
De CBS-onderzoeker wijst wel
op de late start van de boostercam
pagne. ,,België begon maanden eer
der. Daar zie je nauwelijks over-
sterfte." Een andere verklaring kan
volgens Van Gaalen zijn dat een
aantal Nederlanders door gemiste
of uitgestelde zorg eerder overleed.
Overigens overleden er volgens
het CBS in de laatste week van de
cember minder mensen dan in de
weken daarvoor. In die week was er
ook 'net geen oversterfte'. In de
laatste week van 2021 gold de lock-
down, ook was de boostercam
pagne toen op stoom gekomen.
- Chris van Mersbergen
VRIJDAG 7 JANUARI 2022 GO
'Denen zien omikron als
begin van einde van de crisis
Hoogleraar Rudi Westendorp: ,,Oversterfte in Denemarken onver
gelijkbaar met Nederland.'' foto branislav nenin
Chris van Mersbergen
Rotterdam/Kopenhagen
Hoe is het in de ziekenhuizen?
Wat ziet u in Denemarken bij de
ouderen gebeuren?
Tegenover de lagere ziekmakend
heid staat wel een veel snellere
verspreiding.
Intussen lijken we in Nederland
muurvast in een lockdown te zit
ten. Moeten wij ook niet veel posi
tiever zijn?
Dus omdat er te laat is ingegre
pen, zitten we in de penarie?
De Denen kunnen nu al voorzich
tig dromen van het begin van het
einde van de crisis?
DEN HAAG
Er zijn in december 4300 men
sen meer overleden dan in een
normale decembermaand mag
worden verwacht. De over-
sterfte was de hele maand hoog,
maar in de laatste week van
2021 daalde het aantal doden.
mi
Afgelopen december overleden
in Nederland 4300 mensen meer
dan in een normale december
maand
