l
7
Kerkorgel Wissenkerke krijgt opknapbeurt van 164.000euro
Het Vollebregt-kerkorgel van
Wissenkerke verhuist tijdelijk
naar Soest. Ruim achthonderd
loden en houten orgelpijpen
worden daar weer opgeknapt om
het orgel uit 1862 weer piekfijn te
kunnen laten 'spreken'.
Het doet een beetje mis
troostig aan in de Op-
standingskerk in Wis
senkerke. Her en der ver
spreid liggen en staan
onderdelen van het 150 jaar oude or
gel. Stapels kisten met loden orgelpij
pen staan naast een hoop houten
exemplaren. Allemaal liggen ze klaar
voor het transport naar Soest. Daar
wordt voor een slordige 164.000 euro
alles weer in de oude staat hersteld.
Alleen de lege kast blijft in Wissen-
kerke achter. ,,Maar die krijgt ook een
verfbeurt, hoor."
Het was hard nodig, zegt Marion
Goedhart, voorzitter van de
kerkrentmeesters. ,,Het orgel werd
nog wel gebruikt, maar er kwam
steeds minder geluid uit. Het begon
langzamerhand echt een beetje in el
kaar te zakken. Je kunt wel zien hoe
nodig het is. Moet je zien hoe krom
en uitgezakt sommige pijpen er bij
staan."
In twee dagen tijd wordt het orgel
ontmanteld en in onderdelen naar
Soest gebracht. Bert van den Heuvel
en Maarten van Oostenbrugge, van
Elbertse orgelmakers, halen het orgel
stapsgewijs uit elkaar en zetten alles
klaar voor transport. ,,Alles wordt ge
nummerd en getekend. Dat is in twee
dagen wel gebeurd", aldus Van den
Heuvel. ,,Het opbouwen gaat minder
snel. Daar hebben we straks wel een
week of twee voor nodig."
Dat opbouwen gebeurt, als alles
volgens plan verloopt, eind oktober
of begin november van dit jaar. Zo
lang heeft de orgelbouwer nodig om
alles weer in orde te krijgen. ,,Het
houtwerk wordt ook nog afgebroken.
Dat wordt terug geschilderd in zijn
oorspronkelijke kleuren. Dan
moet-ie echt weer helemaal stralen",
zegt een blije Goedhart.
Behoorlijk wat schade
Maar voor het zover is kunnen ze bij
firma Elbertse in Soest flink aan de
bak. Want er staat nogal een
kromme, ingezakte of dichtgegroeide
pijp te wachten op herstel. Van den
Heuvel: ,,Er zit behoorlijk wat schade
aan, maar dat wordt allemaal her
steld. Alles wat krom is maken we
weer recht. Kijk, deze doet bijvoor
beeld helemaal niks meer. Die is het
zwijgen opgelegd, daar komt geen
geluid meer uit. Er zijn er een hele
boel die zwijgen. Dat hebben we wel
gezien."
Maar er staan ook een aantal pijpen
met 'doorgezakte voeten'. Die zou
den zo bij de podoloog terechtkun-
nen. ,,Het metaal is heel zacht, dat is
een legering van lood en tin. Zo'n
voet staat op een trechtertje en zakt
er in de loop der tijd door het ge
wicht soms helemaal in. Je kan het
orgel met regelmatig stemmen steeds
een beetje corrigeren. Dat is hier ook
wel gebeurd bij onderhoudsbeurten.
Maar als zo'n pijp stoffig en vuil
wordt en inzakt en dicht gaat zitten,
dan kan je hem niet meer stem
men. We gaan ze allemaal weer ma
ken zoals ze horen te zijn. Waar no
dig uitdeuken en eventueel een
nieuw stukje metaal erin als er een
breukvlak in zit."
Van den Heuvel laat een serie
'stomme pijpen' zien, die aan de ach
terkant een stuk metaal missen. ,,Dat
kan omdat ze voor de sier zijn, er
komt toch geen geluid uit. Daardoor
worden ze wat lichter en zakken ze
minder snel in. Maar bij sprekende
pijpen kan dat natuurlijk niet."
Het zwakke punt zit volgens hem
bij de opening in de pijp: ,,Bij som
mige grote pijpen zie je dat ze in el
kaar zakken en dat de opening hele
maal dicht gaat zitten. Dan doen ze
het gewoon niet meer. Dat is hier ook
wel gebeurd. Eerst verandert het ge
luid en uiteindelijk blijft er helemaal
geen geluid meer over."
Lijmnaden
Naast het grote aantal metalen pijpen
bestaat het kerkorgel ook nog uit een
aantal grote houten exemplaren. ,,Die
zijn voor de lage tonen. Daar kun je
gewoon op blazen", zegt Van den
Heuvel en voegt daarna de daad bij
het woord. Een lage toon klinkt door
de kerk. ,,Een heleboel lijmnaden zijn
opengesprongen. Die worden ook
hersteld. Aan de bovenkant zitten de
stemgrepen. Daar zit een schapenle
ren pakking in die de pijp luchtdicht
afsluit. Door die te verschuiven kun
je hem stemmen."
Het totale restauratieproject kost
164.000 euro. Een bedrag dat voor 70
procent wordt betaald door de pro
vincie. Goedhart hoopt dat er voor de
rest ook nog subsidie komt. ,,Voor die
overige 30 procent zijn we bezig bij
het rijk. Of dat toegewezen wordt
weten we pas eind februari. We vol
doen in ieder geval aan alle voor
waarden, dus ik ga er maar vanuit dat
het goed komt."
'Afgezaagde' David
Een apart verhaal bij het Vollebreg-
torgel is het beeld van David. ,,Die
staat bij ons nou voor op het orgel",
legt Marion Goedhart uit. ,,Maar het
orgel is in 1862 gebouwd voor het
oude kerkje dat destijds op deze plek
stond. Ze wilden David toen boven
op het orgel, maar daar was niet ge
noeg ruimte voor. Toen hebben ze
zijn benen er maar afgezaagd. Dan
kon hij er wel op." In 1970 werd de
huidige Opstandingskerk van de pro
testantse gemeente gebouwd ter ver
vanging van het oude gebouw. ,,En
hier kon David helemaal niet boven
op het orgel, want daar was nog min
der ruimte voor. Maar ergens in het
orgel hebben ze zijn benen terug ge
vonden en die hebben ze er weer on
der gezet. Sindsdien staat hij hier
voorop het orgel. Met twee leukop
last-strips bij de zaagsneden."
Deze doet niks
meer. Die is het
zwijgen
opgelegd
BE DONDERDAG 6 JANUARI 2022
Orgel heeft zwijgende pijpen
en doorgezakte voeten
Willem Adriaansens
Wissenkerke
Orgelbouwer Bert van den Heuvel
laat een houten orgelpijp klinken.
Marion Goedhart,
voorzitter van de
kerkrentmeesters van
de Opstandingskerk in
Wissenkerke, bij het
gedemonteerde Volle-
bregtorgel uit 1862.
,,We hebben zelfs de
offerte van de orgel
bouwer uit dat jaar."
FOTO'S MARCELLE DAVIDSE
- Bert van den Heuvel,
orgelbouwer
Ook voor Da-
vid-met-benen is er
straks weer plek.
