ZEELAND GEBOEKT
Catharinakerk is de blikvanger van Walcheren
Debat over
psalmen: 'Niet
beter dan mijn
oude schoen'
1
7
De Zeeuwse Petra d'Huy (geb.
1974) schrijft in Petra etcetera
openhartig en niet zonder
zelfspot over haar bipolaire
stoornis.
I ijn derde kindje is geboren,' zegt
Petra d'Huy in het nawoord van Pe
tra etcetera. Met het derde kindje,
de opvolger van twee daadwerkelijke kinde
ren, bedoelt ze dit boek, zo hoogstpersoonlijk
dat je je de vergelijking goed kunt voorstellen.
Ook bij deze derde bevalling, het schrijven
van het werk, heeft ze alles gegeven. Dat heeft
tot een vol, misschien overvol geheel geleid.
Ze is in het boek, ontboezeming en prakti
sche gids tegelijk, niet zuinig op haar woorden
en schuwt soms de herhaling niet. Met een
duidelijk doel: ze wil de rest van de wereld la
ten weten wat het inhoudt een bipolaire
stoornis te hebben. Ze is een vrouw, een echt
genote, een moeder, een werkneemster als ie
dere andere vrouw, echtgenote, moeder,
werkneemster, maar dan met de last van ma-
nische-depressiviteit. Al verschillende keren
in haar leven overspoelden haar golven van
euforie en vervolgens van paniek, van opwin
ding en inzinking.
De opbrengst van het boek heeft ze bestemd
voor de stichting 'Petra etcetera' die haar lot
genoten steunt. Maar ook het boek met de ge
lijknamige titel is bedoeld om anderen te hel
pen. Bijstand die mensen met een bipolaire
stoornis en tevens hun naasten goed kunnen
gebruiken, ook al is er veel meer duidelijk over
de aandoening dan in het verleden. Een heel
beroemd slachtoffer was George III, tussen
1760 en 1820 koning van Engeland.
Men nam lang aan dat het bij de 'ziekte van
de koning' ging om de stofwisselingsziekte
porfyrie, maar door het bestuderen van alle
documenten heeft men onlangs kunnen vast
stellen dat hij aanvallen had van manische-de-
pressiviteit. De medici van weleer maakten
het er alleen maar erger op. Het was de tijd
van de Verlichting, toch gebruikte men mid
deleeuwse methoden als blaartrekken, aderla-
ten en andere gruwelijk
heden.
Eigen arts
Petra d'Huy acht niet ie
der modern medicijn
een zegen. Door al haar
ervaringen als patiënt is
ze een beetje haar eigen
arts geworden. Ze kan
zelf bepalen - en daar
voor moet je over bewonderenswaardig veel
zelfkennis beschikken - wanneer ze haar me
dicatie een beetje moet aanpassen om erger te
voorkomen. Met dergelijke zelfsturing gaat ze
nóg een stapje verder: wanneer ze enorme zin
krijgt allerlei leuke dingen te ondernemen,
grijpt ze naar de noodrem. Ze schakelt dan
over op 'contra-gedrag', zoals ze het om
schrijft, een wandeling om tot rust te komen,
of gewoon op tijd naar bed. Zo maakt ze haar
stelregel 'herstellen doe je zelf waar. Intussen
probeert ze met haar optreden, met een web
site en met dit boek anderen eveneens die
kant op te duwen.
Ik heb een vriend die manisch-depressief is.
Ik herinner me de middag dat hij in zijn ka
mertje stond en wees naar een schoolbord ge
vuld met kreten en pijlen. Hij meende het we
reldraadsel te hebben opgelost. Dergelijke scè
nes komen ook voor in Petra etcetera. Op een
ochtend werd ze om 04.17 uur wakker, vól
briljante invallen, maar niet heus natuurlijk.
Petra d'Huy, in Zeeland opgegroeid, in Zeel
and getrouwd en later naar Zeeland terugge
keerd, vertelt haar geschiedenis openhartig,
met zelfspot en in zinnen waar pit in zit. Zin
nen als: 'Ik kreeg een kind en tegelijkertijd een
bipolaire stoornis'. Het verhaal van omgaan
met zo'n aandoening, die ineens vernietigend
kan toeslaan, is en blijft verontrustend. Het
verhaal van George III die geen koning over
zijn eigen leven kon zijn. En dit verhaal van
Petra d'Huy, geen koningin, maar wankelend
en wel toch koningin over haar bestaan ge
worden.
Wie Walcheren in één beeld
wil vangen, komt al snel
terecht bij het kerkje
van Zoutelande, gezien vanaf
de iets zuidelijker gelegen
duinen. Ooit is Ferdinand
Hart Nibbrig (1866-1915) op
die plek gaan staan voor zijn
meesterwerk Gezicht op het
dorp Zoutelande.
Altijd als ik in het Rijksmuseum
ben, snel ik naar de zaal waar
het schilderij hangt en waan ik
mij even op het Zoutelandse
duin. Rogier Koppejan heeft nu,
omdat de Catharinakerk in Zou
telande 750 jaar bestaat, een kijk
boek gemaakt, In Zoutelande staat
een kerk. Natuurlijk is er daarin
ruime aandacht voor Hart Nib
brig, die in Zoutelande een huis
liet bouwen, 'Santvlught', Duin
weg 24, vlakbij het door hem ge
kozen uitzichtpunt. Wat mij be
treft had deze kunstenaar nóg
meer aandacht verdiend, bijvoor
beeld vanwege de tekeningen die
hij in het dorp maakte, eveneens
in het bezit van het Rijksmu
seum.
Zijn zicht op Zoutelande,
waarop zee, hemel en land ver
smelten, heeft tal van navolgers
gekregen: velen kozen precies de
zelfde plaats als hij om het dorp
vast te leggen. Mondriaan op
teerde trouwens voor een heel
andere invalshoek voor zijn zicht
op de Catharinakerk. Ongetwij
feld is hij, nog voor Hart Nibbrig,
de beroemdste naam in dit boek.
Een aantrekkelijke schilderspa
rade vanaf Gerard Baksteen tot en
met Marinus Zwart, met in het
middelpunt de kerk die mis
schien juist door de bescheiden
uitstraling zo'n blikvanger is ge
worden.
Psalmen zijn een hoogtepunt
in de wereldpoëzie. Alleen niet
in de berijming door Petrus
Datheen, tussen 1566 en 1773
de officiële versie, en 250 jaar
na afschaffing nog steeds
gezongen. Vooral in Zeeuwse
kerken kan men geen afscheid
nemen van de teksten, alsof
Gods zegen rust op Datheens
dichterlijke ontsporingen.
Het lijken vaak rijmelarijen van
Sint en Piet. Of erger, want wie wil
bij zijn surprise een tekst krijgen
als: 'Dies, o God, van mij niet wij-
ket,/ Want mijn hart mij gans be-
zwijket'. Of neem deze regels uit
psalm 108: 'Edom acht ik met zijn
volck koen,/ Niet veel beter dan
mijn oude schoen'. De kerkzang
klonk hels. 'De gelovigen zongen
slepend langzaam en alle noten
duurden even lang,' schrijft Rietje
van Vliet in het literair-historische
tijdschrift Accolade.
Zeeland mag dan van ouds het
gebied zijn met voorvechters van
Datheen, ook vele bestrijders ko
men er vandaan. Op hen vestigt de
schrijfster van dit stuk O Koene
Pofhans van
ACCOLADE
Parnas! Het
psalmendebat
tussen Wal
cheren en Lei
den (1756
1760) onze
aandacht. In
1745 keerde
Andreas An-
driessen,
predikant te
Veere, zich voor het eerst tegen de
'laffe en zoutloos woordenlym'
van Datheen. Hij zou zijn kritiek
vaak herhalen en bij velen instem
ming vinden. Ook een Vlissingse
reder, Jean Guépin, roerde zich, in
een manuscript dat buiten hem
om in 1758 werd gedrukt. Het be
vat onder meer een ironische Lof
zang voor den uitmuntenden lier- en
harpzanger Petrus Dathenus.
Guépin gaf en passant de taal
kundigen ervan langs, en die lie
ten dat niet op zich zitten. Ook
Andriessen kreeg het te verduren
in beschouwingen vanuit Leiden.
Hij en Guépin zwegen vervolgens
niet. Dit poëziedebat, waarin later
ook Betje Wolff zich zou mengen,
is nog steeds niet helemaal uitge
woed. Een debat over psalmen die
'meer aanstoot dan stichting bo
den,' stelt Van Vliet. 'In alle gezel
schappen, zelfs van godvruchti-
gen, sprak men er dagelijks van,'
meldde een Zeeuwse kerkhistori
cus. Sociale media waren er niet,
maar in de achttiende eeuw verlie
pen polemieken even bits.
Accolade, 176 pag. De Maatschappij
der Nederlandse Letterkunde.
GO MAANDAG 3 JANUARI 2022
Wekelijkse rubriek met boeken over Zeeland
en boeken van Zeeuwse schrijvers
Wakker worden om vier uur
's nachts met briljante ideeën
Mario Molegraaf
Vlissingen
Petra d'Huy schreef een boek over haar bipolaire stoornis. foto: dirkjan gjeltema
Petra etcetera
Pel ra d'Huy
Petra d'Huy: Petra etcetera. Leven met een bi
polaire stoornis - 186 pag. €19,95 - Uitgeve
rij Tobi Vroegh
ZOUTELANDE
Omslag van In Zoutelande
staat een kerk
Rogier Koppejan: In Zoutelande
staat een kerk - 144 pag./ €17,50
- Protestantse Gemeente Zoute-
lande
- Mario Molegraaf
ZEEUWSE SCHRIJVERS
- Mario Molegraaf
