Voorman
actiegroep
Herstel-NL
overlijdt aan
corona
13
f
JUBILEUM
SOVJET-UNIE IMPLODEERDE DERTIG JAAR GELEDEN
iL
Deze week dertig jaar geleden viel de Sovjet
Unie uiteen. In de drie decennia die volgden,
breidde Rusland zijn invloed in de voormalige
unie-republieken weer flink uit.
Op de grootste souve-
nirmarkt van Mos
kou zijn nog aller
hande authentieke
Sovjetprullaria te
krijgen: beeldjes van Lenin, Stalin
en KGB-oprichter Feliks Dzer-
zjinski, en Sovjetvlaggen van rood
fluweel. Veertiger Joeri probeert
op de markt speldjes van de com
munistische partij aan de man te
brengen. ,,Die brengen nu meer
op dan dertig jaar geleden; hoe
ouder de geschiedenis, hoe inte
ressanter'', verklaart hij de koop
lust van toeristen. Zelfwas Joeri
18 jaar toen de Sovjet-Unie op
hield te bestaan. Hij zat er niet
mee. „Welnee", zegt hij. ,,Ja, we
hadden toen gratis gezondheids
zorg en onderwijs, maar nu een
smartphone. Ik koester geen en
kele nostalgie voor die tijd.''
Vijftiger Andrej handelt in Sov-
jetgeld: roebels met de afbeelding
van Lenin. Niet alleen toeristen,
ook Russen kopen het. In zijn
kraam staat op een plank een bord
met een afbeelding van Poetin
van zo'n twintig jaar geleden, en
daarboven een ingelijst portret
van Stalin. Verkoopt dat ook nog?
,,Ja hoor'', zegt Andrej. „Mensen
hebben helden nodig.''
Deze week dertig jaar geleden
stortte de Sovjet-Unie in en gin
gen de vijftien Sovjetrepublieken
verder als individuele landen. Elf
ervan richtten het Gemenebest
van Onafhankelijke Staten op. In
2014 - na de Russische annexatie
van de Krim - verbrak Oekraïne
echter alle banden met dit losse
samenwerkingsverband. Dat land
besloot zich definitief op het
Westen te richten en verwijderde
rigoureus alle symboliek die nog
naar het Sovjetverleden verwees.
Zo verdwenen alle hamers en sik
kels uit de metrostations en
het straatbeeld, en moesten de
standbeelden van Lenin wijken.
Heimwee
In Rusland ligt dat anders. De va
der van het Sovjetcommunisme
staat daar in vrijwel het hele land
nog fier op zijn sokkel. Hier en
daar keert zelfs Stalin terug, zij
het alleen als buste. Russen ken
nen een sterkere heimwee naar de
Sovjet-Unie, lijkt het. President
Poetin noemde in 2005 het uit
eenvallen van de Unie van Socia
listische Sovjetrepublieken zelfs
'de grootste geopolitieke catas
trofe van de 20ste eeuw'. En vol
gens een onafhankelijke peiling
in 2018 bedroeg het percentage
'spijtoptanten' toen 66 procent.
Volgens de Russische politicus
en publicist Leonid Gozman is de
nalatenschap van de Sovjet-Unie
na dertig jaar nog steeds voelbaar,
en niet zo positief. ,,De leugens
van de autoriteiten en de grote af
stand tussen hun ideeën en het
reële leven bestaan nog altijd'',
zegt hij. Toch is volgens hem de
staat van Poetin een wezenlijk an
dere dan de Sovjet-Unie. ,,Rus-
land kent nog steeds een zekere
mate van vrijheid van meningsui
ting. Als ik in de Sovjet-Unie had
gezegd wat ik nu zeg, was ik al
lang gearresteerd geweest.''
'Gevaarlijker'
In internationaal opzicht is Rus
land wel gevaarlijker geworden,
vindt Gozman. ,,De Sovjet-Unie
was bang voor oorlog. De leiders
ervan hadden de Tweede Wereld
oorlog en de verschrikkingen er
van persoonlijk meegemaakt.''
Het leiderschap van het nieuwe
Rusland lijkt minder bang om de
strijd aan te gaan. Rusland heeft
de laatste drie decennia meer
maals militair ingegrepen in de
voormalige Sovjetrepublieken en
daarmee zijn invloed flink uitge
breid. Dat liep altijd via een vast
patroon: tijdens conflicten in
Moldavië, Georgië en Oekraïne
creëerde Moskou in die landen
Russische mandaatgebieden en
begon daar Russische paspoorten
uit te delen.
Daarnaast zijn Tadzjikistan en
Armenië voor hun veiligheid af
hankelijk van Moskou. Rusland
heeft, nadat de oorlog tussen Ar
menië en Azerbeidzjan in 2020
weer oplaaide, voor het eerst
sinds 1991 weer troepen op Azer-
beidzjaans grondgebied gelegerd.
Ronduit zorgwekkend voor het
Westen is de Russische invloed in
Belarus. De machthebber daar
van, Aleksandr Loekasjenko, is als
was in de handen van het Krem
lin, sinds hij de hulp van Moskou
moest inroepen om hem te hel
pen bij de volksopstand van 2020.
Loekasjenko werkt sindsdien vol
ledig mee aan het versterken van
de zogenoemde uniestaat tussen
beide landen. Critici vrezen dat
versterking van dit samenwer
kingsverband Belarus tot een re
gio van Rusland zal degraderen.
Doodskisten
De vraag rijst of Moskou dertig
jaar na dato uit is op herstel van
de Sovjet-Unie, en of dat wel mo
gelijk is. Gozman is beslist in zijn
antwoord: nee. Hij wijst daarvoor
naar de spanningen rond Oekra-
ine, waar Rusland volgens de VS
mogelijk een invasie voorbereidt.
,,Als het tot oorlog komt, zullen
de Russen hun leiders daarin niet
steunen. Ze betreuren het einde
van de Sovjet-Unie, maar willen
niet vechten voor het herstel er
van; want onze jongens zullen te
rugkeren in doodskisten.''
Bijna vier weken geleden maakte
Fransman via Twitter bekend co
rona te hebben. 'Corona positief.
Het werd ook een keer tijd', twit-
terde hij. Niet veel later werd Frans
man opgenomen in een ziekenhuis
in Amsterdam. Eergisteren over
leed hij daar als gevolg van de be
smetting, zo hebben bronnen be
vestigd tegenover deze krant.
Fransman was bewust ongevacci
neerd en uitte zich op sociale media
zeer kritisch over de werking en
wenselijkheid van vaccinatie.
Fransman was, naast lobbyist en
financieel toezichthouder, een ini
tiatiefnemer van Herstel-NL. Dat
presenteerde begin 2021 tegenover
de toenmalige lockdown een plan
om de samenleving te heropenen.
Herstel-NL werd opgericht nadat
Fransman in een artikel had gecon
cludeerd dat de maatregelen meer
schade berokkenden aan de samen
leving dan ze opleverden. Andere
economen sloten zich bij hem aan,
maar boegbeelden als oud-CPB-di-
recteur Coen Teulings en econoom
Barbara Baarsma keerden de orga
nisatie al snel weer de rug toe.
Begin dit jaar startte Herstel-NL
een fors bekritiseerde publieks
campagne met boodschappen op
reclamezuilen, sociale media en in
advertenties. Herstel-NL voerde la
ter in het jaar nog een campagne,
maar daarna werd het stil. Frans
man zette zijn strijd tegen de coro
namaatregelen en vaccins vooral
voort op Twitter.
'Baudet, doe iets
aan de wappies'
GO DONDERDAG 30 DECEMBER 2021
Weemoed naar het land
Een Russische soldaat pas
seert pro-Sovjetgraffiti in Mos
kou, kort na de coup van 1993
die het einde van de Sov
jet-Unie inluidde. foto epa
Een herdenking bij Stalins
graf bij het Kremlin. foto tass
Oude Sovjetposters. foto jb
Joost Bosman
Moskou
Econoom Robin Fransman, initi
atiefnemer van de actiegroep
Herstel-NL die zich tegen de
lockdown keerde, is dinsdag op
53-jarige leeftijd overleden aan
de gevolgen van corona. Meer
dere bronnen hebben zijn over
lijden bevestigd.
Ruben Koops en Jesper Roele
Amsterdam
AMSTERDAM
Eerste Kamerlid Theo Hiddema
van Forum voor Democratie
heeft gisteren opnieuw een op
roep gedaan aan partijleider
Thierry Baudet om de opmars
te stuiten van de 'eendimensio
nale wappies' binnen de partij.
Hij stoort zich vooral aan Ka
merleden die de coronacrisis
vergelijken met de Tweede
Wereldoorlog. ,,Als Baudet die
reinheidsapostelen met hun
WOII-obsessies niet de mond
wil snoeren, en er daardoor
weer verwijten komen van ver
grijp aan Joods leed, dan is bij
mij de pijp vol", aldus Hiddema
in een interview met NRC.
ih roroB
b' tllllrwiHHi 'Ki'H'mHE CCCP