11
NEDERLANDSE DOET BEVOLKINGSONDERZOEK IN AFRIKA
In hoeverre speelt de afwijkende opbouw van
het afweersysteem van Afrikanen een rol bij de
relatief lage Covid-19-sterftecijfers daar? En
waarom gaan de rijke ouderen er vaker dood?
e is lastig bereikbaar,
want Maria Yazdan
bakhsh (62), hoogle
raar parasitologie/im
munologie van het
Leids Universitair Medisch Cen
trum, doet veldonderzoek in Tan
zania. Op het arme platteland
maakt haar team plannen om
bloedmonsters af te nemen, om te
zien of het afweersysteem van de
bewoners tegen het coronavirus
daadwerkelijk anders is dan elders
in de wereld.
Eerder deed de Leidse onder
zoeker vergelijkbaar onderzoek in
Indonesië. Toen bleek bijvoor
beeld dat mensen in de hoofdstad
Jakarta een ander afweersysteem
hebben dan zij die op het eiland
Flores woonden. ,,Dus hetzelfde
genetische materiaal heeft in lan
delijke gebieden een ander af
weersysteem. Mensen in Jakarta
lijken wat dat betreft meer op Lei-
denaren dan op de mensen op
Flores'', legt de hoogleraar uit aan
de telefoon.
Maria Yazdanbakhsh was dit
jaar winnaar van de jaarlijkse en
prestigieuze Spinoza- en Stevin-
premies. De 2,5 miljoen euro die
ze daarbij ter beschikking kreeg
voor onderzoek zet ze deels in
Tanzania in waar ze optrekt met
het Kilimanjaro Christian Medi
cal Centre (KCMC) in de stad
Moshi. Vast staat al dat vaccins
niet overal even effectief zijn. Zo
bleek een malariavaccin dat getest
was in Europa en daar 100 procent
van de mensen beschermde, in
Afrika veel minder werkzaam.
Hoe zit het dan met het co-
ronavaccin in Afrika? Een paar
jaar geleden werd nog voorspeld
dat door gebrekkige medische fa
ciliteiten Afrika de zwaarste tol
zou betalen. Maar de miljoenen
voorspelde coronadoden kwamen
er niet, ondanks dat relatief wei
nig mensen een coronavaccin kre
gen.
'Niet ziek'
In Tanzania is geen lockdown en
Yazdanbakhsh merkt weinig van
beperkende maatregelen vanwege
corona. ,,Het is niet te geloven.
Alsof er niets aan de hand is.
Mensen dragen geen mondkapjes,
bars zijn open, het wemelt van de
mensen op de markt. Dat het vi
rus hier verspreid wordt, begrijp
ik. Maar de mensen worden niet
ziek. Waarom? Een reden is dat ze
jonger zijn in Afrika. Er zijn rela
tief gezien weinig 60-plussers.
Sommige mensen zeggen dat het
minder erg lijkt in Afrika omdat
er minder wordt gerapporteerd.
Weet je, als er heel veel doden
waren dan zouden we dat zeker
hebben gemerkt. Dan lagen alle
ziekenhuizen vol.''
In Nigeria hebben collega's van
Yazdanbakhsh gekeken naar de
sterfte onder 65-plussers aan het
coronavirus. ,,Ze hebben alle fac
toren erbij gehaald. Toen bleek
dat als inwoners van een gebied
rijk zijn, de ouderen vaker dood
gaan aan het coronavirus dan
wanneer een plek arm is. Het
heeft dus waarschijnlijk ook iets
met welvaart te maken.''
Jonge bevolking
Menig Afrikaans land worstelt
met armoede, met rammelende
gezondheidssystemen en onhy
giënische omstandigheden. Maar
de relatief jonge bevolking in lan
den waar minder diabetes en
hart- en vaatziekten heersen heb
ben Afrika waarschijnlijk gehol
pen in de strijd tegen corona,
denkt Yazdanbakhsh. ,,We heb-
Virus wordt hier
verspreid, maar de
mensen worden niet
ziek. Waarom?
ben net allerlei monsters geno
men in Senegal. We gaan straks in
Leiden kijken hoe het afweersys
teem eruitziet nadat mensen Co-
vid-19 hebben gekregen. Als we
begrijpen waarom het anders is in
Afrika, kunnen we misschien be
tere manieren vinden om corona
in Europa milder te maken. On
derzoek in Nigeria laat zien dat in
gebieden met hogere inkomens
65-plussers doodgaan aan corona.
In armere gebieden gaan zij niet
dood. Misschien dat het afweer
systeem bij de laatste groep ster
ker is.''
Het afweersysteem van som
mige Afrikanen kan beter omgaan
met het virus omdat het ervaring
heeft met veel andere pathoge-
nen, virussen en parasieten,
denkt Yazdanbakhsh. Als je geen
schoon water hebt en weinig
middelen is het moeilijker om
sterieler te leven. ,,Je hebt meer
kans op infecties. Als je geen geld
hebt kun je geen muggennet be
talen en zul je vaker worden ge
stoken door muggen die je mala
ria kunnen geven. Ook dat kan je
afweer beïnvloeden."
Rijk
In Senegal is een aantal mensen
met AstraZeneca gevaccineerd.
Twee groepen; mensen die arm
zijn en mensen die rijk zijn. ,,We
onderzoeken nu hoe hun afweer
systeem reageert. Dat zijn we nu
aan het analyseren. Misschien dat
we over een halfjaar meer kunnen
zeggen over hoe groot de verschil
len tussen rijk en arm in Afrika
zijn. En hoe zich dat dan weer
verhoudt tot Europa.''
Dode kanoeten
hadden vogelgriep
Scheepswrakken
gelocaliseerd
GO VRIJDAG 24 DECEMBER 2021
Jonge en arme Afrikaan
lijkt dans te ontspringen
Bob van Huët
Rotterdam Moshi
- Maria Yazdanbakhsh, Leids
Universitair Medisch Centrum
WAGENINGEN
De honderden dode kanoeten
die eerder deze maand op
Schiermonnikoog en in
Oost-Groningen zijn gevon
den, hadden vogelgriep.
Langs de kustlijn zijn ook en
kele andere wilde vogels ge
vonden die besmet waren
met het virus. Vermoedelijk
gaat het om een zeer be
smettelijke variant, maar dat
wordt nog uitgezocht door
Wageningen Bioveterinary
Research, een instituut van
de Wageningen Universiteit
De kanoeten zijn waarschijn
lijk boven zee gestorven aan
de ziekte. Een deel van de
dode dieren is aangespoeld.
De Waddenzee is een belang
rijke pleisterplaats voor de
strandsteltlopers en andere
wilde vogels. In april spoelden
honderden dode brandgan-
zen aan op de Friese en Gro
ningse kust. Ook die ganzen
hadden vogelgriep.
DEN HAAG
In wateren over de hele we
reld liggen ruim 1600 Neder
landse scheepswrakken. Het
gaat om gezonken, gevonden
en soms nog altijd vermiste
schepen van de Verenigde
Oost-Indische Compagnie
(VOC), West-Indische Com
pagnie (WIC), de Admiralitei
ten, de Koninklijke Marine en
schepen uit de Eerste en
Tweede Wereldoorlog. Door
onderzoek onder leiding van
de Rijksdienst voor het Cultu
reel Erfgoed is er voor het
eerst een duidelijk beeld van
het aantal scheepswrakken
dat eigendom is van Neder
land. Dat is belangrijk om ille
gale berging tegen te gaan. In
2019 bleken twee Neder
landse onderzeeboten die in
1941 in Maleisië waren gezon
ken, door illegale berging zo
goed als verdwenen.
VERBETERING
FOTO ANP
In de krant van gisteren over
het MH17-proces is abusieve
lijk een verkeerde foto ge
plaatst bij de officieren van
justitie Thijs Berger en Manon
Ridderbeks. Hierboven de
juiste foto.
Op de geplaatste foto van
gisteren staan Sabine ten
Doesschate en Boudewijn
van Eijck, de advocaten van
verdachte Oleg Poelatov.
Excuses voor het ongemak.
Maria Yazdanbakhsh probeert in Tanzania uit te zoeken welke rol het afweersysteem speelt tegen corona. foto karlijn van der poort
