12
Ze is filosoof, sociale wetenschapper en
hoogleraar Sociale Weerbaarheid. Een
belangrijk thema, want veel mensen,
ouderen vooral, voelen zich alleen of
verkeren in een sociaal isolement.
INTERVIEW
Prof. dr. Anja Machielse uit
Breda werd 65 jaar gele
den geboren op een boer
derij in het buitengebied
van Standdaarbuiten. Ze
had een gelukkige jeugd in een warm
gezin, maar daar werd vermoedelijk
wel de kiem gelegd voor haar fascina
tie voor mensen die in een sociaal
isolement verkeren. Ze promoveerde
op dat onderwerp.
,,Waar houdt privé op en waar wordt
eenzaamheid een maatschappelijk
probleem, waar je als overheid iets
aan moet doen? En in hoeverre word
je als persoon beïnvloed door de sa
menleving waarin je opgroeit?"
Wat is het verschil tussen een
zaamheid en sociaal isolement?
„Eenzaamheid is een gevoel. Dat
heeft iedereen wel eens. Je voelt je
niet happy, onbegrepen, niet gezien
of gewaardeerd. Ofje ervaart een ge
mis, aan intimiteit of aan mensen om
j e heen. Sociaal isolement is echt iets
feitelijks. Je hebt geen netwerk, je
staat er alleen voor. Dat fascineert
me, hoe doé je dat dan?"
„Ongeveer 10 procent van de volwas
senen is sociaal geïsoleerd. Het aantal
eenzame mensen is veel groter. Bijna
de helft van de Nederlanders voelt
zich regelmatig eenzaam. Het pro
bleem ontstaat als dat gevoel van
eenzaamheid langer duurt. Als tob
ben en verdriet de overhand nemen.
Mensen kunnen er écht ziek van
worden. Eenzaamheid is een gezond
heidsprobleem. Dat is bewezen.''
Paspoort
Anja Machielse (65)
Hobby's Film, theater (toneel
vooral) en lezen
„Volgens de statistieken niet. Door
vergrijzing groeit wel het aantal ou
deren dat eenzaam is. De meeste ou
deren vinden het prettig om zelfstan
dig te wonen, niet afhankelijk te zijn
van het regime van een instelling.
Maar de samenleving is individualis-
tischer geworden en kinderen heb
ben minder tijd om voor hun ouders
te zorgen."
Wat moet gebeuren volgens u?
,,Het is belangrijk dat we niet alleen
oog hebben voor gezondheid, maar
ook voor de mentale kant van het le
ven. Eenzaamheid is nog steeds een
taboe waar mensen niet gemakkelijk
over praten. Het is niet erg dat je af en
toe tobt, maar dat moet niet te lang
duren."
„Contacten zijn belangrijk voor wie
je bent. Het is belangrijk dat je waar
dering en erkenning krijgt, gezien
wordt, betekenis hebt. Als je weinig
contacten hebt, gaan mensen denken
dat er iets mis met je is. Dat knaagt
aan je gevoel van eigenwaarde en
zelfrespect. En dat maakt ziek."
HOOGLERAAR ANJA MACHIELSE ZET ZICH IN TEGEN EENZAAMHEID IN DE SAMENLEVING
Gewoonde
vraag: 'Hoe
gaat het met
u?', is al
waardevol
,,Ik denk dat iedereen op zijn eigen
manier iets kan doen. Het kleinste
gebaar kan betekenis hebben. Wat
persoonlijke aandacht. Gewoon de
vraag: 'Hoe gaat het met u?', is al
waardevol."
,,Het is een landelijk project om een
zaamheid onder 75-plussers terug te
dringen door het organiseren van
ontmoetingen en door ouderen meer
actief te maken. Als je geen sociale rol
meer hebt en als dor hout wordt
weggezet, dat kun je gaan denken dat
je niet meer meetelt. Ouderen zijn
niet alleen kwetsbaar, ze kunnen nog
steeds heel betekenisvol zijn. Voor de
kleinkinderen, maar ook voor de
buurt of in het vrijwilligerswerk. Ge
zien en gekend zijn, daar gaat het
om."
,,Klopt. Maar die zijn vaak op ie
deréén gericht en dat werkt niet. Er
zijn ook ouderen die last hebben van
emotionele eenzaamheid, die alleen
een goed gesprek willen met iemand.
Daar is veel minder oog voor. Het zou
goed zijn alle activiteiten beter op el
kaar af te stemmen en te onderzoe-
ken 'wat doen we nog niét?' Er zijn
nog veel groepen die niet bereikt
worden, zoals migrantenouderen, de
mensen die een maatje zoeken of
mantelzorgers. Die kampen ook vaak
met eenzaamheid."
,,Het is ontzettend belangrijk om
voorzieningen te hebben, laagdrem
pelig, waar mensen elkaar kunnen
ontmoeten zonder dat daar allerlei
verplichtingen aan vasthangen. Ont
moetingsplekken, kleinschalig en in
de buurt. Niet alleen voor ouderen
overigens. Ook de bibliotheek en dat
bankje in het winkelcentrum, waar je
altijd diezelfde mensen ziet zitten,
zijn belangrijke voorzieningen die je
in stand moet houden. Mensen zijn
daar zichtbaar."
,,Blijf investeren in je netwerk en
denk niet, dat komt later wel. Reali
seer je dat sociale contacten heel be
langrijk zijn voor hoe je je voelt in het
leven. Relaties die je langer hebt zijn
vaak betekenisvoller dan vluchtige
contacten, al kunnen ook die belang
rijk zijn. Er wordt soms lacherig ge
daan over de kletskassa's in de super
markt. Onterecht. Er zijn mensen die
drie keer per dag een boodschap
doen omdat dat het enige praatje is
dat ze hebben."
DINSDAG 21 DECEMBER 2021 ZV
'Gezien
en gekend
zijn, daar
gaat 't om'
Hélène Schenk
Breda
Wat fascineerde u precies?
Het eerste onderzoek waar u aan
meewerkte, wees uit dat sociale
contacten veel belangrijker zijn
voor het welbevinden van mensen
dan een goede gezondheid.
,,Dat was onverwacht. Ook voor mij."
Hoe groot is het probleem?
Neemt eenzaamheid toe?
Geboren: Standdaarbuiten,
ging naar school in Ouden
bosch (Thomas More college)
Woont in: Breda
Burgerlijke staat: gehuwd,
geen kinderen
Werk: Hoogleraar aan de Uni
versiteit voor Humanistiek in
Utrecht, geeft lezingen en
schrijft artikelen. Lid van de
Raad van Toezicht van Avoord
en van de Wetenschappelijke
Adviescommissie 'Een tegen
Eenzaamheid' van het ministerie
van VWS
Want?
Anja Machielse is
gefascineerd door de
werking van sociaal
isolement. ,,Eenzaam-
heid is nog steeds een
taboe.'' foto joyce
VAN BELKOM/PIX4PROFS
- Anja Machielse
Wat kunnen we als samenleving
doen?
U bent lid van de Wetenschappe
lijke Adviescommissie 'Een tegen
Eenzaamheid', een project dat ook
in Etten-Leur loopt.
Er zijn heel veel initiatieven voor
tegen eenzaamheid.
U adviseert om wijkgebouwen
vooral open en toegankelijk te hou
den.
Uw advies aan ouderen?
