3
Met de ontknoping van de Formule 1 in zicht dringt de vraag
zich op: waar komt onze fascinatie voor snelle auto's
eigenlijk vandaan?
PSYCHOLOGIE
FASCINATIE VOOR SNELHEID KOMT VOORT UIT GEVOEL VAN VRIJHEID EN MACHT
Natuurlijk is rationeel
goed uit te leggen
waarom miljoenen
Nederlanders ko
mend weekend - en al
die andere weeken
den - Formule 1 kijken. Het is top
sport. Voor het eerst maakt een Ne
derlander kans op het wereldkampi
oenschap. Max Verstappen zelf is ook
een aansprekend verhaal: hij reed al
in raceauto's toen hij nog te jong was
voor een rijbewijs. Maar als je eerlijk
bent komt er nog wel iets bij, zegt
verkeerspsycholoog Gerard Tertoo-
len. ,,Die coureurs doen iets wat wij
allemaal wel zouden willen, maar
nooit mogen. Onbeperkt zo hard mo
gelijk rijden met je auto."
Tertoolen is evolutionair psycho
loog en dat betekent dat hij voor ver
klaringen van menselijk gedrag ver
terugkijkt. Wat hem betreft mag je
dus best beweren dat je auto zo'n
handig vervoermiddel is van A naar
B. Of dat je met je vrienden een slip
cursus gaat doen omdat het ooit van
pas komt. Maar diep van binnen heb
ben velen van ons gewoon een fasci
natie voor snelheid en voor krachtige
motoren. En die is terug te voeren op
hoe de mens zich evolutionair heeft
ontwikkeld. De snelsten waren de
beste jagers, de sterksten de beste
vechters. En die hadden de beste
overlevingskansen. ,,En nu worden
we juist beperkt."
Tertoolen, gepromoveerd, jaren
lang onderzoeker bij RIVM en TNO,
heeft nu een eigen adviesbureau. Hij
ziet het zo: het leven is een constante
strijd tussen onze diepere driften en
de regels die er nu eenmaal zijn om
alles in goede banen te leiden. ,,We
kunnen als mens veel meer dan we
mogen. En dat knelt." Snelheid, ook
als het in een achtbaan is of op een
motor, geeft even het gevoel dat die
vrijheid wordt herwonnen. En de
auto? ,,Die biedt de mogelijkheid om
alle beperkingen die ons worden op
gelegd, even goed van ons af te rij
den."
Anonimiteit
Denk maar even mee. Een auto geeft
het gevoel van anonimiteit. „Daarom
permitteren we ons daarin veel meer
dan in de rij voor de kassa. Zodra je
het gevoel hebt dat je niet persoon
lijk kunt worden aangesproken, ga je
de grenzen verleggen. Al valt die
anonimiteit natuurlijk knap tegen
als je eerst iemand afsnijdt en
daarna voor het rode stop
licht naast 'm staat."
Een auto geeft een ge
voel van macht. Met één
Iemand zit in
wat oogt als
een rijdende
doodskist
beweging van je voet ga je veel har
der dan je ooit zelf zou kunnen. We
zijn op ons werk misschien een on
derknuppel, over deze krachtige ma
chine zijn we de baas. Hij biedt
ruimte: ,,Je verovert stuk voor stuk
het asfalt, zo breid je je territorium
uit'', zegt Tertoolen. ,,Daarom kun je
ook zo geïrriteerd raken als iemand
voor je 'te langzaam' rijdt. Dan voel
je je belemmerd." En een auto beves
tigt je identiteit. ,,Valt het je niet op
dat als mensen op een parkeerterrein
met elkaar naar hun auto's lopen ze
zeggen: Daar sta ik?"
De rode draad is vrijheid, vertelt
Tertoolen. ,,Dat is natuurlijk heel be
trekkelijk, je moet maar net de file
kunnen ontwijken en kunnen par
keren, maar het voelt wel zo. En dat
voedt de auto-industrie ook voort
durend. Op de tv-reclames zie je al
tijd verlaten landschappen en lege
steden."
Dacia Duster
Schrijver Bart Chabot hoort er wel
van op. Hij kijkt al bijna vijftig jaar
Formule 1, maar de auto als manier
om uitdrukking te geven aan je iden
titeit? Hij gelooft er niet in. Chabot
rijdt een Dacia Duster. Maar dat op
zoeken van grenzen, ja dat ziet hij
ook als dé aantrekkingskracht van de
Formule 1. Hij begint over Icarus, de
man uit de Griekse mythologie die
wilde vliegen, daarom vleugels aan-
lijmde en dat, toen hij uiteinde
lijk te dicht bij de zon
kwam, met de dood
moest bekopen. „Dat is
waarom autoracen zo
fascineert. Iemand gaat zitten in wat
oogt als een rijdende doodskist - en
het lange tijd ook was - en dan zo
hard mogelijk rijden. En dat dan ook
nog in competitie met een tegen
stander. Dat is twee keer de grens
opzoeken."
Chabot zag als 18-jarige van dicht
bij hoe coureur Roger Williamson op
29 juli 1973 op het circuit van Zand-
voort in zijn auto verbrandde
,,Sindsdien weet ik dat de dood niet
iets is dat na een lang leven op ons
wacht, maar altijd in je directe nabij
heid is."
Chabots vrouw kijkt tegenwoordig
ook. ,,Omdat het niet alleen Max te
gen Lewis Hamilton is, maar ook
Max tegen de gevestigde orde." Haar
gaat het dus om een andere manier
van grenzen verleggen. ,,Het is David
tegen Goliath. Eerst vonden ze het
wel leuk, al die grootmachten, dat er
zo'n jong schoffie meedeed dat nog
aardig kon racen ook. Maar hij moet
wel zijn plek kennen. Alleen dit
schoffie laat zich niet in de hoek zet
ten en vecht door'', zegt Chabot.
,,Kijk, Mercedes (waarin concurrent
Lewis Hamilton rijdt) is toch een
kroonjuweel van de immense Duitse
auto-industrie. Red Bull is niet veel
meer dan een energiedrankje. En dan
komt Max ook nog uit een klein
landje."
Kan Verstappen dan eigenlijk wel
winnen? ,,Nou...." Chabot somt even
de dwalingen op die de wedstrijdlei
ding in zijn ogen heeft begaan. ,,Max
rijdt niet alleen tegen Hamilton zon
dag." Wat het natuurlijk alleen maar
spannender maakt.
GO VRIJDAG 10 DECEMBER 2021
Racen als oerinstinct:
snelsten waren beste jagers
Hans Nijenhuis
- Bart Chabot,
schrijver
