10
DEC
PZC zonder Jan
van Damme. Dat
zal wennen zijn
2021
c Overlevenden Slag om de Schelde
2
COLUMN
Oscar Garschagen
Heb je Jan van Damme's column al ge
lezen? Weer wonderschoon wat hij
schrijft over de dingen die er echt toe
doen in plaats van al dat akelige rotnieuws."
Kom bij W. niet aan Jan van Damme die
deze week de laatste punt tikte onder een
indrukwekkende reeks columns, artikelen
en kronieken van het Zeeuwse leven. Maak
niet, zoals ik een keer deed bij het ontbijt,
een journalistengrapje (altijd licht ironisch
dus altijd flauw) dat Jans geglibber door dat
Brigdamse natuurgebiedje bij zijn huis weer
een inspirerende activiteit was geweest.
Geen woensdagochtend ging de afgelo
pen jaren bij ons voorbij zonder ontroering
over Jans mijmeringen over zijn kleinzoon
Wybren, dan wel de hoge luchten boven
West-Zeeuws-Vlaanderen of de zwart ge-
potdekselde schuren, druppels aan wilgen-
takken en de geur van geoogste tarwe.
Na een decennialang verblijf buiten Zee
land hebben wij de provincie weer leren
kennen door zijn columns en natuurlijk ook
zijn series als Buurt
schappen en De Boer
Voor ons op.
Voor ons is daar-
is de door de journalist/
historicus Jan van
journalist/ Damme de Geert
historicus Mak van Zeeland ge-
■_n van worden. Bundel die
Jan Van met onderkoelde
Damme de emotie geschreven
Geert Mak series en er ontstaan
Geert Mak net zulke prachtige
van Zeeland boeken als het her-
geworden drukte Hoe God ver
dween uit Jorwerd.
Het Zeeland van veertig, vijftig jaar gele
den en het Zeeland anno 2021 zijn verschil
lende werelden die door Jan met zijn prach
tige pen in kaart zijn gebracht. Toer door
Zeeuws-Vlaanderen of fiets rond het Veerse
Meer en zijn zinnen als 'niets ontziende
hoogbouw rafelt de horizon' schieten door
je hoofd. Dat de Belgische bouwwoede Cad-
zand opslokt doet inderdaad pijn aan de
ogen, net als de 'verroompottisering' van
heel Zeeland.
Zo gezegd
in deze
krant
Alsof het niet in 1944 maar
gisteren plaatsvond. Zo
indringend vertellen drie
overlevenden van de Slag om
de Schelde hun verhaal in het
tv-programma Ik mis je.
,,Toen brak de hel los", vertelt de
95-jarige Maaike de Wolf-Mol uit
Biggekerke. Op 17 september 1944
werd haar dorp zwaar geraakt door
Britse bommenwerpers, die Duits
geschut probeerden uit te schake
len. ,,De mensen renden allemaal
naar huis. Het was vreselijk.
We dachten: dit overleven we niet.
Die angst, dat is werkelijk doods
angst."
Zij is een van de drie Zeeuwen
die hun verhaal doen in een speci
ale uitzending van Ik mis je, het
rouwplatform van de EO. Presenta
tor Arjan Lock sprak met hen en
werd getroffen door de emotie
waarmee zij hun herinneringen
met hem deelden. ,,Het is niet te be
vatten wat deze mensen hebben
moeten doorstaan. En vooral dat je
de verschrikkingen van toen je hele
leven met je meedraagt."
De laatste getuigen
De makers van de uitzending heb
ben goed gekeken naar onder meer
de serie De laatste getuigen, die Fifi
Visser en Gijs Haak vorig jaar pro
duceerden voor Omroep Zeeland.
Twee van de drie hoofdpersonen
uit Ik mis je werkten ook daaraan
mee. Dat maakt de verhalen zeker
niet minder indringend.
Johan Provoost was dertien jaar,
toen Breskens op 11 september 1944
zwaar werd getroffen door gealli
eerde luchtaanvallen op terugtrek
kende Duitse troepen. De bommen
kwamen onder meer vlak bij zijn
ouderlijk huis terecht. ,,Je was ver
schrikkelijk bang", herinnert hij
zich.
Zijn jongere zusje Marietje over
leefde het niet. ,,Je mist haar altijd
nog, al word je honderd", zegt Pro-
voost tegen Arjan Lock. Zijn vader
moest het meisje naar de kleuter
school brengen, waar de omgeko
men Bressiaanders werden verza
meld.
,,Ik zie hem nog lopen. Mijn vader
was al geen grote man, maar toen
was hij nog kleiner."
Gefusilleerd
,,Als ik het heb over toen, schiet ik
altijd vol, ondanks dat het zo lang
geleden is", zegt Joke Brou-
wer-Niesthoven uit Middelburg in
de uitzending. Ze was nog maar
vier jaar, toen haar vader in de Wal-
cherse duinen werd gefusilleerd
vanwege een sabotage-actie. Hij
had op Dolle Dinsdag met anderen
de straat opengebroken. Een Duitse
patrouillewagen reed 's nachts in
het gat.
Brouwer is nog altijd onder de in
druk van de liefde tussen haar ou
ders, hoe kort hun huwelijk ook
mocht duren. ,,Ze waren gek op el
kaar. Mijn vader noemde haar een
lot uit de loterij."
Hij liet een ontroerende brief na.
'Hopelijk zullen jullie altijd je best
doen om je moeder de eerbied te
betuigen die zij verdient', schreef
hij aan zijn kinderen. 'Ik ben jong
van jullie heengegaan, maar dat
neemt niet weg dat ik altijd ziels-
veel van jullie moeder heb gehou
den.'
'Zij hadden geen kans'
Indrukwekkend zijn de woorden
van Maaike de Wolf-Mol, die na het
bombardement op Biggekerke en
later de inundatie van Walcheren
de kracht vond om het leven weer
op te pakken. ,,De slachtoffers kre
gen geen enkele kans. Dat leven
werd abrupt afgebroken. Wij krij -
gen die kansen wel. En al was het
alleen maar uit respect: we moeten
proberen niet in het verlies te blij -
ven hangen, maar dat wat er nog
wel is, zo positief mogelijk beleven.
Je leert waarderen dat je er nog
bent. Dat had ook anders kunnen
zijn."
Overleden
Johan Provoost overleed slechts een
week na de opnamen, in oktober
van dit jaar, precies op zijn
negentigste verjaardag. Zijn fami
lie, zo vermeldt de uitzending, is
dankbaar 'dat hij zijn verhaal over
zijn zusje nog heeft kunnen vertel
len'.
Toos Henk
VAM t>E FLAUWE 6RAP
KRUININGEN
GGD opent een
nieuwe teststraat
Mensen die denken dat ze het
coronavirus onder de leden
hebben, kunnen zich sinds gis
teren ook laten testen in Krui-
ningen. De GGD heeft daar een
teststraat geopend waar per dag
tweehonderd testen kunnen
worden afgenomen. De GGD
hoopt dat meer mensen uit Rei-
merswaal zich laten testen nu
dat zo dichtbij kan. De teststraat
zit op het vrachtwagenterrein
op de kruising van de Sluisweg
en de Blauwhoefseweg en is
elke werkdag geopend van 8.30
tot 16.30 uur.
overle
onmisbaar materiaal voor toekomstige his
torici. Het is waardevolle 'mondelinge ge
schiedschrijving' als hij boerin Mariët op
Tholen lyrisch laat vertellen over de schoon
heid van vers geploegde aarde. Of de jonge
zussen Hendrien, Willemijn en Nathalie in
Schoondijke over hun optimistische
vingsplannen. Dat Jans hart bij de
boeren ligt, die in de tang worden
genomen door regelgretige bestuurders
en stadse politici doet daar niets aan af.
Kortom, deze krant zonder Jan van
Damme, het zal tijd kosten om
daaraan te wennen.
VRIJDAG 10 DECEMBER 2021 GO
DUMPINGEN
Eén dag in de
week zijn we
inmiddels bezig
met het oprui
men van troep
- Karel
Leeftink,
boswachter
CZEELAND2
FORMULE 1
Thuis zie je
zo'n race na
tuurlijk beter,
maar het gaat
vooral om de
sfeer
- Fan Eric van
Westen uit
Yerseke zit
bij de laatste
race in Abu
Dhabi op de
tribune
CZEELAND8
'Die angst, dat is
echt doodsangst'
Rolf Bosboom
Middelburg
Joke Brouwer-Niesthoven, samen met EO-presentator Arjan
Lock, op de begraafplaats in Middelburg. foto eo
'Ik mis je'-special:
Slag om de Schelde,
zaterdag 11 december
om 19.15 uur bij de EO op NPO 2.
Paul Kusters
Internet: toosenhenk.nl
Jans zwanenzang is de serie De Boer Op,
HENK?
HIJ IS ziek, WIL ZICH LATEN TESTEN
MAAR KAN PAS MAANfcA© TERECHT
