ZEELAND GEBOEKT
A1
Ballustrada staat nog in de literaire branding
Van nu af aan
voor Zeeland
tegen Spanje
7
Theo Raats verrast met de
omvangrijke bundel verhalen
Oudementen. Het alledaagse
Zeeland, maar toch weer niet.
ls een vis op het droge. Niet alles is wat
het lijkt in het proza van poëet Theo
k Raats (geb.1947). Hij schrijft in de in
Oudementen verzamelde verhalen, columns,
notities of hoe je de teksten ook wilt noemen,
vaak over zijn dagelijks bestaan. Over de och
tend bijvoorbeeld, hij woonde indertijd in
Middelburg, dat een vis voor de deur lag. Was
de kat weer bezig geweest? Maar de vis, ruim
een halve meter lang, leeft nog en wordt ge
red. Uitvoerig beschrijft Raats de avondlijke
actie om te proberen de vis heimelijk terug te
krijgen in de vijver van de buren. Operatie ge
slaagd, zo lijkt het tenminste tot de volgende
ochtend: 'Toen ik de voordeur opendeed zag ik
dat er een vis op de stoep lag.' Hij geeft graag
zo'n grillige draai aan zijn verhalen. Raats
blijft in zijn werk doorgaans dichtbij zijn
Zeeuwse huis, maar tegelijk stort hij zich in
het onbegrensde gebied van zijn verbeelding.
In 'De Breezandsche Courant', de afdeling
waarmee het boek besluit, bouwt hij zelfs een
geheel gefantaseerde wereld op. In de denk
beeldige krant vernemen we over 'de fictieve
Zeeuwse enclave Breezand'.
Een ministaatje dat bijna
voortdurend op voet van oor
log verkeert met de omrin
gende gemeente Veere.
Breezand beschikt over alles
wat een staat moet hebben, in
clusief Breezandsche Strijd
krachten en een Breezandsche
Geheime Dienst. Er is zelfs
een eigen godsdienst: men
aanbidt er de 'Grote Spruit'.
Alleen is op een dag het stop
licht gestopt dat het verkeer
hoort te regelen tussen Bree
zand en de rest van de wereld.
De geduldige lezer zal de maat
schappijkritiek en politieke satire uit deze
Breezandse berichten niet ontgaan.
Theo Raats heeft het trouwens niet nodig
om er een Zeeland bij te verzinnen, zijn Zeel
and vanaf jeugdjaren tot en met coronaperi-
Oudementen
ode is interessant genoeg. Hij heeft op vele
Zeeuwse adressen gewoond en doorkruist in
Oudementen de hele provincie.
In het titelverhaaltje fietst hij
met zijn kleinzoon door
West-Souburg. Er worden ap
partementen voor ouderen ge
bouwd, de jongen spreekt van
'oudementen'. Een taalvondst
die volgens zijn grootvader be
wijst dat hij 'een groot schrij
ver kan worden'.
Raats keert in zijn verhalen
vaak terug naar 's-Heerenhoek,
de plaats waar hij opgroeide
van kleine jongen tot minder
kleine jongen. Hij en zijn
vriendjes bouwden modelbo
tjes. Toen het tijdperk van de
middelbare school aanbrak, moest hij dat op
geven.
Hij nam afscheid van zijn bootje bij de Kaloot,
om het een paar maanden later drie geulen
verderop terug te vinden. Er is geen ontsnap-
Theo Raats
pen aan zijn kleine gebied. Als tienjarige liep
hij eens van huis weg, maar al na tien minuten
eindigde het avontuur.
Schoolreünie
Zoiets bespeur je ook bij deze verhalen, ze
blijven soms in grootse bedoelingen steken.
Maar daar staat geslaagd werk tegenover, on
der meer het verhaal over een schoolreünie
waar hij niemand herkent, Parre over een bij
zondere Bevelandse familie, of Tachtig kilo
hond over probleemdier Blotter. Of de
schets waarin hij ergens op Noord-Beveland
langs de kant van de weg stopt om een ge
dicht te voltooien. Geklop op het raam van de
auto onderbreekt de dichtersroes.
Het zijn twee agenten met de vraag: 'Goede
morgen. Mag ik vragen waar u mee bezig
bent?'
Betrapt op een gedicht. Als een vis in het wa
ter en een vis op het droge tegelijk.
Nog niet zo lang geleden
waren er volop literaire
tijdschriften. Elke dichter
droomde van een plaatsje in
De Tweede Ronde. Een
bijdrage aan Maatstafwas een
sieraad opje cv.
Een paar houden dapper vol, bij
voorbeeld het Literair Periodiek'
Ballustrada', begonnen in 1987, de
tijd van stencilapparaat en schrijf
machine, zoals Wim Hofman het
omschrijft in een van de bijdragen
aan de aflevering waarmee jaar
gang 35 besluit.
Vijfendertig jaar Ballustradaeen
moment uiteraard van terugblik-
ken en van van lofliederen op het
blad met Zeeuwse wortels en een
geheel Zeeuwse redactie, maar
met een brede kijk. Steeds meer
historie, maar ook steeds meer
geografie, er is plaats voor litera
tuur uit heel Nederland en Vlaan
deren.
Zeeuw op afstand
Initiatiefnemer André van der
Veeke zit na al die tijd nog steeds
in de redactie, Jan J.B. Kuipers is
aanwezig vanaf 1990 en Johan
Everaers vanaf 2010.
Ze kunnen op vele anderen reke
nen, zeker vanuit Dordrecht, niet
alleen de stad van de uitgever van
het blad, maar ook van vaste me-
dewerker Kees Klok, 'een soort
Zeeuw op afstand' naar hij in
dit jubileumnummer zegt.
'Leve het Zeeuwse tijdschrift Bal
lustrada!' juicht de Brugse bard
Hendrik Carette, en onder meer
Rogier de Jong, Job Degenaar, Ja-
bik Veenbaas en Emma Crebolder
jubelen met hem mee.
Stencilapparaat en schrijfma
chine zijn verhuisd naar verre zol
ders, maar Ballustrada staat nog al
tijd in de literaire branding.
B1A1L|L|U|S|T|R|A|
IÉ
M1DDEIJ3URSS
OVERGANG
De bedoeling was om een
overwinning van Willem van
Oranje te herdenken, maar het
werd vooral een overwinning
voor PC. Boutens. De kranten
stonden er vooraf al vol over, al
dan niet strategisch lekten
zelfs delen van de tekst uit, en
maanden laterverschenen er
nog steeds berichten over.
Terug naar 6 augustus 1924, de
zonnige zomermiddag dat duizen
den mensen zich op de Middel
burgse Markt hadden verzameld.
Er was zelfs een koninklijke loge,
ruim bezet, Hare Majesteit
zelf, Koningin Wilhelmina, haar
echtgenoot Prins Hendrik en hun
jonge puberdochter Prinses Juli
ana. Op het
podium of
hoe je het ook
wilt noemen
was het even
eens
druk. Koor en
orkest telden
400 personen,
verder waren er honderden geba
renspelers. En dat allemaal voor
een openluchtspel van Boutens,
Middelburgs overgang in 1574.
Driehonderdvijftig jaar eerder
had Willem van Oranje de stad
veroverd op de Spanjaarden, of zo
als Boutens het samenvatte: 'Laat
loopen den Spanjool,/ Als hij maar
nooit zijn zool/ Op Walch'rens
grond meer zet'. De dichter was al
jaren weg uit Middelburg, de laat
ste band met de stad waar hij ge
boren en getogen was, was een jaar
eerder verbroken toen zijn 85-ja-
rige moeder overleed. Maar nu was
hij terug. 'Middelburgs overgang'
betrof een woordloos gebarenspel,
maar wonderlijk genoeg was er
volop tekst. En wat voor tekst.
Boutens was allerminst iemand
om retorische trucs, hoogdravende
wendingen, triomfantelijk tette
ren te vermijden. De voorstelling
eindigde die zomerdag om precies
'5 minuten over 4 uur' met de
kreet: 'Van nu af aan/ Voor Zeel
and tegen Spanje!/ Nu en voort
aan/ Voor God en voor Oranje!'
De mening van de vorstin is niet
bekend, volgens de berichten on
derhield ze zich met de voorzitter
van het organisatiecomité, met de
dirigent en met de man die voor
Willem van Oranje had gespeeld.
Maar de echte hoofdrolspe
ler, Boutens dus, ontbrak op het
appel. Vreemd, heel vreemd, ter
wijl het achteraf allemaal om hem
lijkt te hebben gedraaid. De dich
ter van regels als: 'Wij maak
ten nimmer broedertwist:/ Hier
huisden ketter en papist/ In goe
den Zeeuwschen vrede.' Wordt
het, bijvoorbeeld in het herden
kingsjaar 2024, niet eens tijd voor
een royale herhaling?
GO MAANDAG 29 NOVEMBER 2021
Wekelijkse rubriek met boeken over Zeeland
en boeken van Zeeuwse schrijvers
Er lag een vis op de stoep
Mario Molegraaf
Kattendijke
Theo Raats in Kattendijke. foto johan van der heijden
Theo Raats: Oudementen-Verhalen. Uitgeve
rij Liverse, 334 pagina's, 17,95 euro.
VLISSINGEN
Ballustrada. Jaargang 35 nr.3/4 -
112 pagina's, 12,50 euro.
- Mario Molegraaf
Cover Ballustrada 35
KI.'IZANGÏMVAN F'CISOUTKNS
PRENTEND KftlTS I.ENSVELT
ZEEUWSE SCHRIJVERS
- Mario Molegraaf
