15^72
18
Hoe een volksopstand begon
Het jaar 1572 vormde een kantelpunt in de vaderlandse
geschiedenis. Nederland werd geboren. Volgend jaar
wordt dat feit groots herdacht door het hele land.
1566
1 april 1572:
23 mei
1568
1555
6 april
1572
10 juni
1572
21 juni
1572
landsheer Filips II. Protestanten
wakkerden het vuur van een op
stand aan, veel katholieken sloten
zich aan. Het was deels een bur
geroorlog. Steden, families en
vrienden stonden geregeld lijn
recht tegenover elkaar. Tolerantie
bleek, ook voor opstandelingen,
geen vanzelfsprekendheid. Solda
ten van zowel Filips II als de op
standelingen trokken plunderend
en slopend door stad en platte
land. Steden werden in brand ge
stoken, de bevolking uitgemoord,
kerken vernield, katholieke gees
telijken mishandeld, verjaagd en
gedood. En toch groeide in alle el
lende iets moois. 1572 betekende
het kantelpunt in de vaderlandse
geschiedenis. Het was de geboorte
van Nederland.
Vrijheid
In de Goudse Waag vertellen
Wienen en zijn collega's Pieter
Verhoeve (Gouda) en Anton Sta
pelkamp (Aalten) over het project.
In 2022 wordt de Opstand van
1572, dan 450 jaar geleden, door
veel Nederlandse gemeenten
groots herdacht. De organisatoren
Het was op maandag 25 januari
2021 dat Jos Wienen, burgemees
ter van Haarlem, zich boog over
de voorbereidingen voor het her
denkingsjaar 1572. Precies op die
avond braken in zijn stad de
avondklokrellen uit.
Wienen had geen treffender
bruggetje kunnen verzinnen. Tij
dens de Opstand van 1572 onder
leiding van Willem van Oranje,
die op 1 april begon met de in
name van Den Briel door de Wa
tergeuzen, stond Nederland bol
van woede en barbarij. De Oran
jegezinde geuzen raakten slaags
met het gezag van de Spaanse
noemen zich grappend het 'geu-
zengroepje'.
De eerste stap voor het herden
kingsjaar werd jaren geleden ge
zet in Brielle. De gemeenteraad
nam het voorstel aan om de in
name van Den Briel door de Wa
tergeuzen op 1 april 2022 groots te
vieren. Daarna volgde Dordrecht
waar een netwerk van twaalf Hol
landse steden al enkele jaren sa
men de Eerste Vrije Statenverga
dering van 19 juli 1572 herdenkt.
Omdat er in 1572 in Nederland
veel meer is gebeurd besloten
Brielle en Dordrecht ook andere
gemeenten te betrekken. Inmid
dels zijn zo'n 40 gemeenten aan
gesloten bij het 'Samenwerkings
verband 1572-gemeenten', van
Aalten tot Zutphen en van Alk
maar tot Veere. Er komen lespak
ketten, lezingen, tentoonstellin
gen, een televisieserie en herden-
kingsweken door het hele land.
De burgemeesters merken in
hun dagelijks werk hoe de polari
satie toeneemt. Hoe in de corona
crisis de tegenstellingen met de
week lijken te vergroten. Juist
daarom vinden ze het belangrijk
dat we komend jaar die Opstand
van 1572 herdenken, het jaar dat er
een burgeroorlog uitbrak die een
keerpunt was in de Tachtigjarige
Oorlog, met Willem van Oranje
aan het hoofd van de opstandelin
gen.
Klaroenstoot
De thema's van toen zijn ook de
thema's van nu. 2022 moet het jaar
worden van de vier V's: op zoek
naar Vrijheid, Verdraagzaamheid,
Verbondenheid en Verscheiden
heid. ,,Die zijn ontzettend belang
rijk, maar nooit vanzelfsprekend'',
zegt Wienen. ,,De onverdraag
zaamheid in de polarisatie en de
heftigheid waarmee mensen el
kaar verbaal te lijf gaan, zijn een
belangrijke reden om nu aandacht
te vragen voor deze thema's. We
moeten elkaar de ruimte geven.''
Oranjes gedachtegoed vormt de
rode draad van het herdenkings
jaar. Wienen citeert diens histori
sche uitspraak tijdens de Oude-
jaarsrede van 31 december 1564: 'Ik
kan niet goedkeuren dat vorsten
over het geweten van hun onder
danen willen heersen en hun de
vrijheid van geloof en godsdienst
ontnemen'.
Wienen: ,,Dat is één van de
mooiste citaten uit onze geschie
denis. Een klaroenstoot van je
welste! Hij gebruikte hem tegen
de bazen van het land, maar het
mooiste vind ik dat hij hem óók
gebruikte tegen protestanten die
de katholieken onderdrukten."
ZATERDAG 27 NOVEMBER 2021 GO
Protestanten vernielen tijdens de Beelden
storm katholieke religieuze objecten. Filips I
stuurt de hertog van Alva.
De Watergeuzen nemen Den Briel in.
De volksopstand begint.
Eerste over
winning van
Lodewijk en
Adolf van
Nassau,
broers van
Willem van
Oranje, op
Spanje (Slag
bij Heiliger-
lee). Begin
van de Tach
tigjarige Oor
log.
Filips II wordt
landsheer
van de Ne
derlanden en
een jaar later
koning van
Spanje.
Vlissingen
komt in op
stand. Mid
delburg en
Goes blijven
Spanje trouw.
Zutphen
wordt door
de Geuzen
ingenomen.
Kerken en
kloosters
worden ver
woest, gees
telijken ver
kracht en
vermoord.
Gouda wordt
bezet door
de Geuzen.
Vier dagen
later volgt
Dordrecht.
Met Opstand van 1572
werd Nederland geboren
SASKIA VAN WESTHREENEN EN TONNY VAN DER MEE
Geboorte van Nederland
Van boven af: burge
meesters Pieter Ver
hoeve, Jos Wienen en
Anton Stapelkamp van
respectievelijk, Gouda,
Haarlem en Aalten.
