Joyce Pijnenburg, verliefd op de filosofie
6
Filosofie, dat is toch iets van bedaarde mannen met
witte baarden? Nee hoor. Kijk naar Joyce Pijnenburg.
De Middelburgse filosofe houdt net zo veel van de
studeerkamer als van de straat. In haar werk draait
het om de geschiedenis van denken over verlangen.
,,Het vak wordt veel te weinig serieus genomen."
'Wonderlijk hoe je in een
andere wereld kan zijn
door een boek open te
slaan'
Vijftien was ze en ze wandelde door
Domburg in een kort, rood jurkje.
,,Ik vond het zo mooi", zegt Joyce
Pijnenburg. ,,Diep donkerrood. Het
kwam tot boven mijn knieën en
was heel strak. Ik kwam een klant tegen van
mijn ouders, die een kledingwinkel hadden in
Domburg. Het was een man van een jaar of
vijftig. Hij stapte net uit zijn Porsche. 'Goh,
Joyce', zei hij. 'Wat zie jij er mooi uit.' Ik ant
woordde: 'Nou bedankt meneer', en toen zei
hij: 'Dat doe je zeker voor de jongens?' Ik was
compleet verbijsterd door die vraag. Alsof mijn
leven alleen in het teken stond van jongens en
ik niet meer was dan dat. Waarom zou ik me
niet sensueel mogen kleden? Waarom wordt
daar zo op gereageerd? Vanaf dat moment kon
ik niet anders dan me afvragen of ik het soms
deed om die reden. Die vraag wilde ik helemaal
niet stellen. Ik wilde gewoon aandoen wat ik
mooi vond."
Ze vertelt de anekdote om te illustreren hoe ze
tijdens haar puberteit geconfronteerd werd
met maatschappelijke normen die ze niet
snapte. Die ze wilde doorgronden. Van die ge
beurtenis loopt een directe lijn naar het boek
dat ze onlangs publiceerde: Pen, bed en habijt,
door en over drie vrouwen - een schrijfster, een
sekswerker en een non - die zich eeuwen gele
den al keerden tegen het hardnekkige idee dat
mannen rationeel zijn en vrouwen sensueel.
Voor cultureel centrum De nieuwe liefde in
Amsterdam maakte Pijnenburg een aantal jaar
geleden een programma over vrouwelijke filo
sofen met de titel Vrouwenlogica. ,,Dat koos ik
als geuzennaam. Als mannen het hebben over
vrouwenlogica dan bedoelen ze eigenlijk: dat is
geen logica, want vrouwen en logica, dat gaat
niet samen. In onze Westerse cultuur waren de
mannen de denkers, ze zijn creatief, geestelijk
en hoog verheven boven vrouwen. Die waren
passief, emotioneel, lichamelijk en inferieur.
Doordat filosofen als Aristoteles en de oude
kerkvaders dat schreven, zelf bang voor hun li
chamelijkheid en chaos, is het als een dogma in
onze cultuur terecht gekomen. Vrouwen heb-
ben dat natuurlijk altijd geweten, alleen waren
ze vaak niet in de positie om daarover hun
mond open te doen. Als ze erover schreven, zo
als Christine de Pizan, Tullia d'Aragona en Sor
Juana Inés de la Cruz, de vrouwen in mijn
boek, zie je vaak dat ze tegen dat idee rebelleer
den. Want als je als vrouw zelf een beetje leert
denken en schrijven, valt al snel op dat er zo'n
grote olifant in de kamer van de theologie en
de filosofie staat. Het is een compleet irratio
nele aanname. En juist die mannelijke filosofen
werden redelijk gevonden. In Boek van de stad
der vrouwen schrijft De Pizan dan ook dat veel
van wat filosofie wordt genoemd eigenlijk fi-
lofolie is, liefde voor waanzin in plaats van
liefde voor wijsheid."
,,Een tijdlang hadden mijn ouders ook een kle
dingzaak in Rotterdam, op de Mariniersweg.
Dat is vlak bij de grootste bibliotheek van Ne
derland. Mijn vader ging haast elke dag naar
Rotterdam en als kind ging ik vaak mee. Dan
liep ik daar rond en trok ik boeken uit de schap
pen. Ik maakte stapels en ik ging ze een voor
een doorbladeren, kijken of ik iets interessants
tegenkwam. Ik liet me graag door een boek
meeslepen. Wonderlijk hoe je in een andere
wereld kan zijn door een boek open te slaan.
Daar wilde ik ook regelmatig zijn, in een an-
ZATERDAG 27 NOVEMBER 2021 GO
'Het gaat in
het leven
om vragen
en niet om
antwoorden'
ERNST JAN ROZENDAAL
Hoe ben je zelf met filosofie in aanraking ge
komen?
Joyce Pijnenburg:
,,We hebben welis
waar geen zekerhe
den, maar we kun
nen verkennen wat
het leven is, welke
keuzes er zijn, welke
gevoelens en welke
waarnemingen."
FOTO BOAZ TIMMERMANS
