13 Sint-Elisabethsvloed had lange nasleep INTERVIEW WETENSCHAPPER VINDT DAT ONVOLDOENDE IS GELEERD VAN DE SINT-ELISABETHSVLOED De Sint-Elisabethsvloed zorgde zes eeuwen terug voor de ondergang van 28 dorpen. Van die ramp hebben we later te weinig geleerd, betoogt aardwetenschapper Steven Weisscher. ,,We wanen ons veiliger voor het water dan we zijn." Vandaag op de kop af 600 jaar geleden stuwde een harde storm het water in het westen van Ne derland zo hoog op dat sommige dijken braken. Het was het begin van de Sint-Elisa- bethsvloed, die er in de jaren daarna voor zou zorgen dat ver moedelijk 28 dorpen en buurt schappen in de Grote Waard door het water werden verzwolgen. In de decennia na de vloed ont stond op de plek waar het water had huisgehouden, ten zuidoosten van Dordrecht, de Biesbosch. Dat waterrijke natuurgebied ligt van daag de dag een paar meter hoger dan de omgeving. Dit komt omdat de Biesbosch door de mens met rust werd gelaten, en door de na tuur zelf werd opgehoogd met zand, slib en planten, toonde de Utrechtse aardwetenschapper Ste ven Weisscher (27) aan in zijn la boratorium in de Universiteit Utrecht. Volgend jaar zomer hoopt hij op zijn onderzoek te promove ren. Zandbak Niet zonder trots laat Weisscher de meterslange zandbak zien waarin hij de landspiegelstijging na de Sint-Elisabethsvloed na bootste. Een ondergelopen stuk land - legt hij aan de rand van de bak uit - wordt door de werking van eb en vloed vanzelf elk jaar een klein beetje opgehoogd met zand. ,,En de aanwezigheid van slib en planten kan dat proces flink versnellen." De promovendus wijst naar een buisje aan de rand van de zandbak. ,,Daar gooiden we zaadjes van plantjes in, die vervol gens begonnen te groeien in de bak. Uiteindelijk hebben we voor het eerst in een laboratorium de werking van dit proces realistisch kunnen nabootsen." Waar de Biesbosch op hoogte blijft, zakt de rest van Nederland juist langzaam weg, stelt Weis scher. ,,Dat komt omdat we de na tuur daar juist niet haar gang laten gaan. Tot de komst van de Romei nen zorgden regelmatige overstro mingen ervoor dat ons land op hoogte bleef, door de afzetting van zand, slib en veen. Daarna hebben we heel het land omringd met dij ken, en daar zijn we trots op. Maar omdat het land wegzakt, inclusief de dijken, moeten we die steeds ophogen. En dan krijgen we de ko mende decennia ook nog eens te maken met de stijging van de zee spiegel door klimaatverandering. Wat we aan het doen zijn, is ge woon niet houdbaar. Maar we lij ken ons dat niet te realiseren." Dat is opeens een verrassend ac tuele boodschap bij een terugblik op een gebeurtenis van zolang ge leden. Ook bij de Sint-Elisabeths- vloed was er door zware regenval sprake van hoge waterstanden. En Wat we aan het doen zijn, is niet houdbaar. Maar we lijken ons dat niet te realiseren ook toen lag aan de andere kant van de dijk een soort lege badkuip te wachten: mede door veenafgra- vingen en ontwatering lagen de len van het land ook toen al laag. Het water kon op een gegeven mo ment geen kant meer op, en vond de zwakke plekken in de dijken, die destijds natuurlijk van een an der kaliber waren dan nu. ,,Je kunt je voorstellen dat hoe lager het land ligt, hoe groter de schade is bij een dijkdoorbraak", doceert Weisscher. Doorbouwen Grofweg kun je stellen dat Zee land, de Randstad, Flevoland en Noord-Nederland zich onder zee niveau bevinden en het oosten en zuiden er juist boven. ,,In die zin is het vrij absurd dat we in het wes ten van het land gewoon doorbou wen alsof er niets aan de hand is. Er is zelfs sprake van de bouw van een compleet nieuw dorp in de Zuidplaspolder bij Gouda, een van de laagst gelegen polders in ons land." Weisscher schudt niet-be- grijpend het hoofd. Zelf kocht hij onlangs ook een huis. „Richting het oosten van het land, inder daad. In de Amerikaanse staat Flo- rida zie je dat woningen die onder zeeniveau liggen al minder waard worden. De kans is groot dat dit Nederland ook staat te wachten." Terug naar het promotie-onder zoek, want dat biedt volgens de promovendus wel aanknopings punten waar Nederland in de toe komst iets mee kan. Samengevat: ,,De natuur kan ons helpen, als we ze weer haar gang durven laten gaan. In de Randstad is daar helaas weinig plaats voor, dat is echt wel een probleem. Maar je zou dijken in bijvoorbeeld Zeeland tijdelijk kunnen doorprikken, waardoor het achterliggende land kan mee stijgen met de zeespiegel. Dat kan bij toekomstige doorbraken de schade echt beperken. Je zou dat bovendien kunnen combineren met recreatie en natte landbouw, dan hebben we er zelf ook nog ple zier van." Ophogen Waardevolle polders opgeven voor de natuur, je kunt je het verzet al voorstellen. Het is in Nederland toch al vechten om de schaars be schikbare ruimte. Wat zijn de an dere opties: de dijken ophogen? ,,Dat kun je ook niet volhouden. Dijken moeten dan ook steeds breder worden, en daar is lang niet overal plek voor. Je moet je ook af vragen hoeveel hoogteverschil je accepteert tussen land en water." Het land zelf ophogen dan mis schien? ,,Dat gaat je in steden na tuurlijk nooit lukken, dat is onbe taalbaar." Maar wat dan? ,,Als we te lang wachten met serieuze maatrege len, ontkom je op lange termijn bijna niet aan het opschuiven van ons land richting het oosten. Ik denk niet dat veel Nederlanders dat besef al hebben. We wanen ons echt veiliger dan we in werke lijkheid zijn." GO DONDERDAG 18 NOVEMBER 2021 Promoven dus Steven Weisscher in zijn waterlab. FOTO ERIK VAN 'T WOUD G Luchtfoto van in juli on dergelopen gebied rond de Maas. FOTO REMKO DE WAAL Chris van Mersbergen Utrecht - Steven Weisscher Volgens de overle vering vond de Sint-Elisabeths- vloed plaats in de nacht van 18 op 19 november 1421. In werkelijkheid duurde het een jaar of tien voor zo'n 28 dorpen en buurtschappen in een landbouwgebied tussen Dordrecht en het noorden van Noord-Brabant door het water werden verzwolgen. Ook het ontstaan van de Biesbosch duurde een paar decennia. ,,Mensen hadden destijds natuurlijk veel minder techni sche mogelijkheden dan wij", zegt aard wetenschapper Ste ven Weisscher. ,,Ze probeerden de ga ten in de dijk wel te dichten, maar dat lukte steeds niet." Nooit is helemaal duidelijk geworden hoeveel levens de vloed kostte. Werd dat aantal ooit ge schat op honderd duizend, maar twee duizend, lijkt veel aannemelijker.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2021 | | pagina 13