'In onze cultuur
zeg je niet tegen je
vader: je hebt me
kapot gemaakt'
Ay§egül Karaca
Het monster was verdreven. Na de scheiding zei
mijn moeder: 'Wat er ook gebeurd is, het blijft
jullie vader, bel hem op en ga naar hem toe.' Ik
gehoorzaamde en bezocht hem op Suikerfeest
en Vaderdag, tot hij terugging naar Turkije.
Eén keer heb ik hem geconfronteerd, op een terras
- in het openbaar kon hij me geen knal verkopen.
'Jij maakt mijn moeder zwart,' zei ik. 'Ik wil je nu
vragen daarmee te stoppen.' Er volgde een ijzige
stilte, maar aan de manier waarop hij rookte en zijn
afgewende blik, zag ik dat de boodschap aankwam.
Over het geweld zei ik niets. Ik vond het te eng om
te zeggen: 'Je hebt me kapotgemaakt.' Het is ook
nogal wat. In onze cultuur geldt: je respecteert je
ouders, wat ze ook hebben gedaan. Je blijft loyaal
en zult nooit zeggen: 'Je bent een slechte vader.'
Daar komt bij dat ik steeds meer medelijden met
hem krijg nu ik hem zie aftakelen. Mijn vader is
ziek, en beschadigd door het vroege overlijden
van zijn eigen vader. Hij heeft nooit geleerd hoe hij
een goede ouder moet zijn. 'Hou je van me?' heb ik
gevraagd. Hij antwoordde: 'Ik zou mijn leven voor
jullie geven.' Ik geloof hem. Hij is alleen niet in staat
zijn liefde te uiten.
NIEMAND WIST HOE HET er vroeger bij ons thuis
aan toeging. De vuile was buiten hangen, dat deed
je niet. Alles wat thuis gebeurt, blijft hier binnen,
was de boodschap. Ik speelde mooi weer terwijl
ik vanbinnen doodging. In mijn eerste solovoor
stelling, Ik zie ik zie wat jij niet ziet, vertelde ik
eindelijk mijn verhaal. Dat gaf lucht en ruimte.
Ik merkte dat het publiek het waardeerde en zich
uitgenodigd voelde eigen ervaringen te delen. Mijn
familie kwam naar de try-out, ik heb mijn moeder
nog nooit zo zien stralen. In de show vertel ik ook
haar verhaal, haar strijd, met als hoogtepunt haar
overwinning op de tiran. Ze was zo trots, het was
of ze licht gaf. Het was helend voor ons allemaal.
Ik ben nu ook opener over mijn slechtziendheid.
Ik was altijd bang dat ik minder kansen zou krijgen,
alleen aangepast werk zou krijgen, niet op mezelf
zou kunnen wonen. Dat het voortdurend verbloemen
van mijn beperking me uitputte, wist ik diep van
binnen. Zo wilde ik niet meer leven. Voor het eerst
zocht ik contact met lotgenoten, ik zit nu in een
intensief revalidatietraject bij Koninklijke Visio.
Er wordt me geleerd goed om te gaan met mijn
energie. Ik leer lopen met een taststok, met mijn
stem de laptop en telefoon bedienen, blindtypen,
op de tast koken. Ik probeer niet langer tegen mijn
slechtziendheid te vechten. Zeg sneller tegen
vrienden dat ik moe ben en niet meega, vraag een
vriendin een plekje in het restaurant te zoeken,
even mee te lopen naar de wc. Een enorme
overwinning, het blijft moeilijk te accepteren.
Ik ben bang 'de gehandicapte' te zijn, ook in mijn
werk. Ik wil niet gezien worden als een slechtziende
actrice, alleen geschikt voor specifieke rollen.
MIJN MOEDER HAMERDE ALTIJD op zelfstandigheid
en wilde niet dat ik naar speciaal onderwijs ging.
Dan zou ik afeankelijk worden, dacht ze, niet klaar
gestoomd voor de maatschappij. Onwetendheid
speelde ook mee: we wisten niet waar we recht op
hadden, naar welke instanties we konden, waar we
hulp konden krijgen. Ik had wel een begeleider,
maar daar riep ik tegen dat het prima ging. Ik
durfde niet te vertellen hoe lastig ik het allemaal
vond. Zeker niet tegen mijn moeder, want dan deed
ik haar ook pijn. Ze had al zo'n last van schuld
gevoel. Ooit zette ik haar een ervaringsbril op,
daarmee kun je zien wat ik zie. Ze viel stil en zei:
'Maar lieverd, daar kan ik toch ook niks aan doen?'
Het was te confronterend. Haar reactie was voor
mij weer een teken dat ik mijn verdriet voor mezelf
moest houden.
Hoe lastig ook, ik wil in mijn voorstellingen vertellen
over mijn beperking. In mijn tweede show, Oogen
troost, vertel ik hoe ik loskom van vroeger, hoe ik
probeer af te rekenen met mijn bewijsdrang en wat
zachter te zijn voor mezelf. Het toneel is de plek
waar ik gehoord en gezien word, waar ik mijn
emoties en struggles kwijt kan. Ik heb in een paar
jaar veel pijn verwerkt, maar ik ben er nog niet.'
GEBOREN Schiedam, 1990 VOLGDE zang- en acteer
opleidingen BEROEP theatermaker, acteur, zangeres
TV-SERIES Gips, Ik weet wie je bent, Lieve mama
SOLOVOORSTELLING Ik zie, ik zie wat jij niet ziet
(2019) TOERT vanaf 3 december met haar tweede
solovoorstelling Oogentroost MEER INFORMATIE
rast.nl/oogenstroost.
32
