Herkomst West-Brabantse PFAS duister
ZEELAND 3
WEET AL MEER DAN TIEN JAAR VAN HOGE CONCENTRATIES IN DE WESTERSCHELDE A
Waarom is er nooit naar lozingen
gekeken? Waarom hebben we daar
schone polders voor opgegeven?"
Het zeehondenonderzoek uit
2015 was niet het eerste dat in op
dracht van de provincie was uitge
voerd. Negen jaar eerder, in 2006,
werd al melding gemaakt van
PFOS, als bijvangst in een onder
zoek naar giftige dioxines in paling
in Zeeuwse wateren. De opdracht
gevers waren Rijkswaterstaat Zee
land, de provincie Zeeland en het
ministerie van LNV.
In 2010 kregen Provinciale Staten
de resultaten van een 'voedselweb-
onderzoek' toegestuurd. Het vizier
was nog altijd gericht op dioxines,
maar ook de aanwezigheid PFAS
werd bekeken. Tijdens de informa
tiebijeenkomst in de Statenzaal op
20 oktober jongstleden werd dat
onderzoek door een deskundige
aangehaald.
Immuumsysteem
,,Zowel platvissen als zeehonden
bevatten hoge gehalten aan PFC's,
vergeleken met zeehonden uit de
Baltische Zee", was te lezen in de
samenvatting van het rapport uit
2010. PFC's was toen de afkorting
voor de groep stoffen die nu bekend
staan als PFAS. ,,Van deze stoffen is
uit de literatuur bekend dat ze effec
ten op de reproductie of het im-
muunsysteem kunnen uitoefenen",
waarschuwden de onderzoekers.
In 2015 verscheen vervolgens het
zeehondenrapport onder de titel
'Zeehonden in het Deltagebied; po
pulatieontwikkeling en geperfluo-
reerde verbindingen'. Inmiddels
was meer bekend geworden over de
schade die deze PFAS - alias PFC's -
kunnen aanrichten. ,,Eén van de
mogelijke redenen voor het ontbre
ken van zelfstandige zeehondenpo
pulaties is de aanwezigheid van ver
vuilende stoffen, waaronder PFC's.
Laboratoriumproeven hebben
aangetoond dat PFC's effecten in
dieren hebben op onder andere de
reproductie, ontwikkeling van jon-
gen en het immuunsysteem. Gehal
tes aan PFC's in dieren uit de Wes-
terschelde zijn hoog ten opzichte
van andere gebieden en liggen ho
ger dan de KRW-norm (kaderricht
lijn water) voor PFOS (een PFC)."
Het rapport verwees naar de me
tingen die tussen 2006 en 2010 wer
den gedaan. Toen waren er nog geen
normen voor deze stoffen, in 2015
wel. ,,In verschillende biota uit de
Westerschelde, zoals zeepier, krab,
vis (steenbolk, zeebaars, haring, pa
ling, tong en bot) en visdiefeieren
wordt deze norm overschreden met
een factor 1,5 tot 50."
Een van de bronnen van de ver
vuiling werd in dit rapport ook ge-
noemd, namelijk de chemiefabriek
3M in Zwijndrecht. ,,De uitfasering
van PFOA en PFOS door 3M en re
gulatie van uitstoot van andere
POP's (schadelijke stoffen die zich
ophopen in organismen, red.) kan
tot een soortgelijk resultaat (minder
vervuiling, red.) in de Nederlandse
wateren leiden."
In een reactie zegt de provincie
dat destijds geen alarmbellen gin
gen rinkelen om aanvullend onder
zoek te doen. ,,PFAS is eigenlijk pas
dit jaar onder een vergrootglas ko
men te liggen, onder andere door de
aangescherpte norm. Onderzoeken
uit het verleden bekijken we met de
kennis van nu anders."
Met het gezuiverde afvalwater
stroomt jaarlijks ruim 20 kilo
gram giftige PFAS in de Wester-
schelde. Geen enkele rioolwater
zuiveringsinstallatie (rwzi) komt
ook maar in die buurt van deze
hoeveelheid.
Roger Vingerhoeds, waterke-
tentechnoloog bij Brabantse
Delta, was betrokken bij het on
derzoek naar de concentraties
PFAS in acht zuiveringsinstalla
ties, verdeeld over het land. ,,In
Bath komt het afvalwater samen
van 35 dorpen en steden in West
Brabant. We vermoeden dat een
groot deel van de PFAS afkomstig
is van de industrie", aldus Vinger-
hoeds. ,,Op Bath is veel industrie
aangesloten. Moerdijk, Roosen
daal, Bergen op Zoom. Maar we
weten het niet zeker. Bij de rwzi
in Piershil, waar weinig industrie
op is aangesloten, troffen we toch
veel PFAS aan. Over de herkomst
tasten we dus eigenlijk in het
duister. Daar moeten we nader
onderzoek naar doen."
,,Onze installaties zijn ontworpen
en gebouwd in een tijd dat we ons
er niet van bewust waren dat dit
soort stoffen in het afvalwater zit.
De uitkomsten van dit onderzoek
geven aan dat er maatregelen
moeten worden genomen. De
PFAS concentratie is zeer laag,
maar de schadelijkheid is wel heel
groot."
,,Ik sluit niet uit dat we aanvul
lende maatregelen nemen, bij
voorbeeld een extra filtratiestap
in de zuiveringsinstallatie, maar
dat is heel kostbaar en het ver
bruikt heel veel energie. In feite
moet je het aanpakken bij de
bron, voorkomen dat de stoffen in
het water komen. Bedrijven moe
ten zorgen dat ze zo weinig moge
lijk lozen. Er zijn zuiveringstech-
De concentratie is
zeer laag, maar
de schadelijkheid
is wel heel groot
nieken voor, maar ook die zijn erg
kostbaar."
,,Nieuwe bedrijven moeten aan
tonen dat ze alles in het werk stel
len om lozing te voorkomen. Maar
er zijn bedrijven die nog oude
lozingsvergunningen hebben.
Waarschijnlijk zijn dat de groot
ste vervuilers. Het beste is om het
gebruik van de stoffen te verbie
den, dan kunnen we gaan hand
haven. Dat verbieden moet via de
Europese Commissie. Nederland
is al aan het lobbyen, samen met
andere landen. Maar je moet in
dustrieën ook de kans geven in
alle redelijkheid om te schakelen.
Ze kunnen niet zomaar stoppen
met bepaalde toepassingen, want
PFAS wordt in veel producten
toegepast, daar moeten veilige al
ternatieven voor worden gevon
den. Dat heeft tijd nodig."
vrijdag 5 november 2021
met PFAS verdween in la
Zeehonden in de Westerschelde. foto peter nicolai
Waterschap Brabantse Delta
heeft geen sluitende verklaring
voor de grote hoeveelheid PFAS
die vanuit West-Brabant via de
zuiveringsinstallatie in Bath in
de Westerschelde stroomt.
Ine Cup
Bergen op Zoom
Wat kunnen we met de uitkom
sten van dit onderzoek?
Wat kunnen we doen om te
voorkomen dat er gevaarlijke
stoffen in het water komen?
- Roger Vingerhoeds,
waterschap Brabantse Delta
Kan het lozen van gevaarlijke
stoffen verboden worden?
