Wie een
II
11
Een speciaal
tribunaal moet een
eind maken aan
het straffeloos
vermoorden van
journalisten. Niet
makkelijk, beseft
aanklager
Bernabeu.
INTERVIEW
COALITIE VAN PERSVRIJHEIDSORGANISATIES ZET SPECIALE AANKLAAGACTIE OP TOUW
Getallen zeggen veel, maar niet al
les. Sinds 1992 zijn er wereldwijd
meer dan 1400 journalisten ver
moord. Dat zijn er gemiddeld
grofweg 46 per jaar, dus bijna elke
week eentje. En in 8 van de 10 ge
vallen gaan de moordenaars dan
wel de opdrachtgevers vrijuit.
De getallen komen pas tot leven
als de doden een gezicht krijgen.
Dat van Jamal Khashoggi, bijvoor
beeld. Hij werd vermoord in het
Saoedische consulaat in Istanboel,
en daarna in stukken gehakt. De
vermoedelijke moordenaars zijn
in Saoedi-Arabië gepakt en be
straft, maar niemand gelooft dat ze
op eigen houtje handelden. Veel
beschuldigende vingers wijzen
naar de Saoedische kroonprins
Mohamed bin Salman. Die ont
kent.
Of de gezichten van Daphne
Caruana Galizia en Stan Stori-
mans. De eerste schreef over cor
ruptie binnen de Maltese overheid
en werd in 2017 opgeblazen vlakbij
haar huis. Ook hier: moordenaars
gepakt, opdrachtgevers niet. De
tweede, een Nederlandse camera
man, kwam in 2008 om tijdens
schandpaal te nagelen. Kijk maar
de Braziliaanse president Bolso-
naro, die voor het Internationaal
Strafhof in Den Haag is aange
klaagd wegens misdaden tegen de
menselijkheid (voor 'de vernieti
ging van het Amazone-gebied').
Die staat nu te boek als een moor
denaar. Dat kan hem zomaar de
verkiezingen kosten.''
Onzekerheid
Bernabeu heeft drie zaken uitge
kozen, die tussen januari en maart
volgend jaar behandeld zullen
worden: de moorden op journalis
ten Lasantha Wickrematunge (uit
Sri Lanka), Nabil Al-Sharbaji (Sy
rië) en Miguel Angel López
Velasco (Mexico). ,,Mijn taak is om
de zaken op een logische manier te
presenteren aan de rechters. Ik wil
niet alleen aantonen dat journalis
ten als collectief worden aangeval
len, maar ook dat straffeloosheid
de norm is."
De selectie van deze zaken, uit
dat grote aantal van 1400, heeft
ook te maken met de almaar voort
durende onzekerheid van de fami
lies van de slachtoffers. Wickre-
matunge bijvoorbeeld werd ver
moord in 2009 en er ligt nog
steeds geen uitspraak. ,,Voor de fa-
milie is dit de laatste strohalm. We
houden de zaak warm en kunnen
zo extra druk zetten op de rege
ring."
Bernabeu zegt dat ze geschrok
ken is van de kwetsbaarheid van
journalisten. ,,Als ze sterven in een
oorlogssituatie dan is dat ook heel
erg, maar dat moeten we accepte
ren. Shit happens. Maar als je we
reldwijd afzonderlijke zaken met
elkaar verbindt, dan zie je dat aan
vallen op journalisten structureel
zijn geworden. En dat heeft gevol
gen voor ons allemaal. Dit gaat
over presidenten als Donald
Trump, die doelbewust de haat te
gen journalisten aanwakkeren en
zo de persvrijheid inperken.''
De straat op
De zaak die haar het meeste
raakte, is die van Jan Kuciak (27).
Deze Slowaakse journalist werd in
2018 vermoord, toen hij onderzoek
deed naar de banden tussen de
machthebbers en de georgani
seerde misdaad. ,,Ze pakten de
meest kwetsbare persoon. Hij was
jong, een freelancer, nerveus, een
beetje geeky. Zijn dood leidde tot
grote woede, mensen gingen mas
saal de straat op. En dat geeft dan
weer moed.''
betrokken zijn bij de zaak, wat
nogal eens voorkomt.
Een coalitie van persvrijheidsor-
ganisaties (Free Press Unlimited,
het Committee to Protect Journa
lists en Reporters Without Bor
ders) heeft nu een zogenaamd
'volkstribunaal' opgezet om een
onderzoek in te stellen naar, en
een uitspraak te doen over, 'het
structurele probleem van straffe
loosheid voor journalisten die ver
moord worden als vergelding voor
hun werk'.
Niet alleen symbolisch
Voor de goede orde: de aanklager
en de rechters zijn allen ervaren
internationale professionals, maar
de uiteindelijke uitspraken heb
ben geen rechtsgeldigheid. Het be
treft hier geen 'normale' recht
spraak. ,,Dat is inderdaad zo'', zegt
de Spaanse juriste Almudena Ber-
nabeu, de hoofdaanklager. ,,Maar
dat betekent niet dat het alleen
maar symbolisch is. Niet alles
heeft een vonnis nodig. Het is al
een succes als we onze zaken rond
krijgen, als we een gedegen dos
sier kunnen opbouwen. Mensen
laten zien wat er gebeurt, is be
langrijk. En het werkt wel degelijk
om verantwoordelijken aan de
een reportage in Georgië, onder
vuur genomen door een Russische
helikopter. Hiervoor is helemaal
niemand veroordeeld.
Als je die gezichten naast elkaar
zet, en al die andere erbij, wordt
een patroon duidelijk. De verant
woordelijken gaan vrijuit, landen
doen nauwelijks moeite om ver
volging in te stellen, en al hele
maal niet als de machthebbers zelf
Ik wil aantonen dat
journalisten als
collectief worden
aangevallen en dat
straffeloosheid de
norm is
GO DINSDAG 2 NOVEMBER 2021
QBijna elkè week wordt er
gens ter wereld een journa
list vermoord, zoals Lasantha
Wickrematunge (hoofdfoto)
en Daphne Caruana Galizia
(foto links). De moord op Ja-
mal Khashoggi leidde tot een
demonstratie voor het Saoe-
disch consulaat in Istanboel.
FOTO'S ANP, AFP JORIS VAN GENNIP
Mark van Assen
Brussel
- Almudena Bernabeu,
hoofdaanklager
