ZEELAND GEBOEKT
'Ik ben van
de overzijde'
7
De hoeve ontruimen vanwege explosieven in zijn boomgaard in Hansweert?
Ze kunnen me wat, die Duitsers, dacht Johannes Poley. Hij laadde de bommen in
een kruiwagen en kieperde ze achter de Boomdijk.
Zeeuwse schrijvers
Welke herinnering aan de
zomerweken in Zoute-
lande heeft zich het
diepst in mijn geheugen geprent?
De bel, met onbegrijpelijk veel de
cibel, van de melkboer? De strij
kende straal van de vuurtoren van
Westkapelle, waakzaam terwijl jij
sliep? Nee, het is vooral het won
der van de overkant. Ook bij hel
der weer zag je hooguit schimmen
en schaduwen, maar daar in de
verte trilde een ander land, vol ge
heimen en beloften. Deze gevoe
lens van een halve eeuw geleden
laaien weer op door Schaduw lezen,
de nieuwe dichtbundel van Ste-
faan van den Bremt.
De dichter komt uit dat land aan
de overkant. Hij werd, precies
tachtig jaar geleden, geboren te
Aalst. Stefaan van den Bremt heeft
een heel verleden als dichter, on
geveer sinds mensenheugenis is
hij in de Vlaamse poëzie present.
Maar hij bewijst met Schaduw le
zen ook een literair heden en een
literaire toekomst te hebben.
Hij heeft het in de bundel soms
over dagelijkse dingen, bijvoor
beeld
over vuur
werk:
'Straatjon
gens
gooien rot
jes. Het
móét,/ het
oude jaar
moet op
rotten.' Va
ker laat hij
zich inspi
reren door verheven letterkunde
(Dante vooral) en door verre rei
zen (veel Mexico).
In heel wat gedichten keert hij
terug naar de jaren van zijn jeugd.
Terug naar het jaagpad heet zelfs
een gedicht, en hij bedoelt dan het
jaagpad in het Land van Aalst:
'Aan de Dender/ raken de fabrie
ken de geur/ van vroeger niet meer
kwijt.'
Paalhoofden
De geur snuift hij nog steeds op,
'ook aan de overzij'. Stefaan van
den Bremt is namelijk alweer jaren
geleden naar Zeeland verhuisd. Hij
dicht veel over Zeeland, over de
Dam in Middelburg, over kustlicht
en paalhoofden, attributen van
'het land van aankomst'. Maar hij
('ik ben van de overzijde') kan 'het
land van herkomst' nog steeds
zien: 'Bij helder weer sla ik een
brug/ over de zee en zie Zee-
brugge'. Voor mij lag daar ooit een
land van ongekende beloften, voor
hem is het een land van 'niet inge
loste schuld, het land/ dat over
vloeit van duivenmelk/ en honing
of stroop om de mond'.
SCHADUW
LEZEN
t Door angst en schrik staan
ze als aan de grond genageld.
Een enkeling kan door stress
korte tijd niet meer bewegen
Het is een van de wonderlijke voor
vallen in deel 4 van Luchtoorlog
boven Zeeland, waarin Zuid-Beve
land onder de loep wordt geno
men. Het bevat meer dan de voor
gaande drie delen (Noord-Beveland, Schou-
wen-Duiveland en Zeeuws-Vlaanderen) per
soonlijke verhalen van de burgers die te ma
ken kregen met het oorlogsgeweld. De auteurs
Kees Stoutjesdijk (1958) en Wim de Meester
(1951) hebben het Zuid-Bevelandse deel ver
deeld over twee boeken: 1939-1943 en 1944
1945. Na Zuid-Beveland volgen nog Tholen en
Sint Philipsland en Walcheren.
Persoonlijke verhalen
De boeken, die samen een standaardwerk vor
men, zijn de neerslag van tientallen jaren on
derzoek. De schrijvers reisden de halve wereld
over om archieven te bezoeken, getuigenissen
op te tekenen en met familieleden te spreken.
,,De persoonlijke verhalen zijn steeds belang
rijker geworden. Dat is de invloed van Kees",
zegt Wim de Meester. De Meester was toch
vooral de man van de cijfers, de jaartallen, de
intact. Zij zitten beklemd onder een balk van
het dak maar weten zich uiteindelijk te bevrij
den. Een gelukkige bijkomstigheid is dat zij de
oven vergeten waren aan te zetten waardoor
geen brand ontstaat in beide woningen."
Ook het gezin van kruidenier Brouwer ont
snapte aan de dood toen een deel van het
vliegtuig zich in hun woning boorde. Twee
van de zes kinderen sliepen niet thuis. Vader,
moeder en drie kinderen belandden met ledi
kanten en resten van slaapkamers op straat.
Ook de 13-jarige zoon, die in een apart kamer
tje sliep, overleefde de crash en wist zonder
een schrammetje aan de achterzijde uit zijn
weggeblazen kamertje te ontsnappen.
technische details. ,,Als we nu het eerste deel
over Noord-Beveland opnieuw zouden schrij
ven, had het er anders uitgezien. Dit deel over
Zuid-Beveland is meer in balans", vult Kees
aan.
Het verhaal van de familie Poley uit Hans
weert is daar een voorbeeld van. Op 2 septem
ber 1943 voerden Britse Hurricanes een aanval
uit op het sluizencomplex van Hansweert. De
vliegtuigen konden raketten afschieten, een
nieuw wapen in de strijd. Een van de vlieg
tuigen werd zelf geraakt en stortte neer bij de
Boomdijk. De brokstukken en niet-ontplofte
explosieven belandden in de boomgaard van
Poley.
Zeer angstige momenten
,,Janneke Poley beleeft zeer angstige momen
ten. Het vliegtuig raakt tijdens het neer
storten de
schoorsteen en
de gevel van het
huis van de fami
lie Van de
Vrede tegenover
de school. Op zijn
kant vliegt de Hur
ricane daarna door
de Schoolstraat, om
vervolgens in
te slaan tegen de
Boomdijk. Door het
instorten van
het huis en de vlam
menzee, die ze aan de andere kant van de dijk
zien, denken ze dat de school getroffen is,
waar op dat moment drie van haar kinderen
aanwezig zijn. Dit bleek gelukkig niet het ge
val te zijn. Veel kinderen en onderwijzers zien
vanuit de klaslokalen het neerstortende vlieg
tuig op zich afkomen, maar door angst en
schrik staan ze als aan de grond genageld. Een
enkeling kan door stress korte tijd niet meer
bewegen."
Wonder van Kapelle
Niet alleen in Hansweert belanden vliegtui
gen in het dorp. Op maandag 18 januari 1943
rond zes uur komt een Duits
toestel neer in de Ooststraat
in Kapelle. De rechtervleu
gel blijft haken achter de in
zwaar metselsteen uitge
voerde bakoven van bakker
Van der Endt. De brand
stoftanks lekken waardoor
alles doordrenkt raakte
met benzine.
Dat dit niet uitliep op
een ramp, was te danken
aan een stom toeval. Na
een zondags familiebe
zoek aan Yerseke was de bak
ker vergeten om voor het naar bed gaan, de
oven op te warmen om de volgende ochtend
brood te bakken. ,,Tegen 06.00 uur raakt een
terugkerende Dornier de achterzijde van de
woning van het bakkersechtpaar, ploegt ver
volgens door de straat waarbij een vleugel de
naastliggende woning doorklieft. De twee da
ken worden verwoest maar de
verdieping, waar het paar ligt te slapen, blijft
maandag 25 oktober 2021
GO
Wekelijkse rubriek met boeken over Zeeland
en boeken van Zeeuwse schrijvers
Een vleugel doorklieft het huis
Theo Giele
Mario Molegraaf
Stefaan van den Bremt: Schaduw
lezen - Uitgeverij P, 80 pagina's,
17,95 euro.
De 'Flying Crew' van No. 164 Squadron, dat de aanval op de sluizen bij Hansweert uit
voerde. FOTO'S UIT LUCHTOORLOG BOVEN ZEELAND
Motor van neergestort Duits
vliegtuig in Kapelle, 18 januari
1943.
Kees Stoutjesdijk en Wim de Meester: Lucht
oorlog boven Zeeland, deel 4a en b Zuid-Beve
land - Uitgave van WW2research, 644 pa
gina's, tot 4 november in de voorverkoop
49,95 euro, te bestellen via ww2research.nl
of met een mail aan: info@ww2research.nl.
De boekpresentatie vindt plaats op donder
dag 4 november 2021 in de Hervormde Kerk
Kapelle in het bijzijn van de Zuid-Bevelandse
burgemeesters en militaire vertegenwoordi
gers uit Frankrijk, Duitsland en Nederland.
Voor belangstellenden is er nog beperkt
ruimte. Inlichtingen zijn te krijgen via mail:
info@ww2research.nl.
Johannes en Janneke Poley-Polderman.
