Engelen te koop in Kortgene
10 ZEELAND
SMITH ART AANWINST VOOR ZEELAND
Monnikenwerk
'Niet weten' is het
thema waarmee
Tineke Smith haar
kunstruimte opent.
Een plek waar
beeldende kunst,
muziek en filosofie
elkaar ontmoeten. Een
voortzetting van de
tentoonstellingen die
Dick de Bruijn, in de
meest museale
expositieruimte van
Zeeland organiseerde.
H iet weten' betreft het
mkm erkennen van onze
kerheid en het toela-
I ^Bten daarvan. Of de
plek een succes gaat worden, zal de
toekomst leren. Maar de intentie
klopt. De energie ook. Dus er is
een kans. Het zal afhangen van
wie zich aangesproken voelt en
betrokken op kunst als inspiratie
bron.
'Niet weten' krijgt vorm in het
werk van de vier exposerende
kunstenaars. Smith (Borger, 1948)
zelf creëert prachtige texturen van
natuurlijke materialen. Ik moet
denken aan de huid van een kudde
schapen, voren in een omge
ploegde akker en schimmels op
een afgestorven boom. Aarde. On
der de oppervlakte is het donker,
onbekend. Noli me tangere is de ti
tel van twee werken. 'Raak me niet
aan', is wat Jezus zei tegen Maria
Magdalena na zijn verrijzenis.
'Stop met aan me vast te houden'.
Ik interpreteer dit als 'Aanvaard
het wonder, accepteer wat je niet
kunt bevatten'. Doordenk je dat,
dan is er ruimte voor wat zich aan
dient. Het werk roept respect op
en verwondering voor de aarde, de
natuur die aan ons voorafging en
die we denken te kennen en col
lectief gebruiken, misbruiken
zelfs. Het is maar zeer de vraag of
wij het vermogen hebben om dat
gene wat aan ons vanaf ging te
doorgronden.
Wat is de consequentie van het
aanvaarden van het 'niet weten'?
In het werk van Caroline van der
Vegt (Maartensdijk, 1940 - Mid
delburg, 2021) staat dat centraal.
De laatste jaren van haar leven,
terwijl haar hersenen door Alzhei
mer werden aangetast, tekende zij
personages in onbenoembare
ruimtes die ogen als podia. Mens-
achtigen, maar ook af en toe een
dier. Gevat in kleurvlakken. Figu
ren die je doen beseffen dat ieder
een die het predicaat mens draagt
een rol speelt. Een rol waar je be
wust voor hebt gekozen of een rol
die jou is opgelegd? Van der Vegt
confronteert me met mijn eigen
beperkingen. Hoe weet je of de rol
die je speelt de best mogelijke is?
Dan de schilderijen van Rei
Mensachtigen,
maar ook af en toe
een dier. Gevat in
kleurvlakken
noud van Vught (Goirle, 1960).
Zinderende dunne slierten verf.
Ritmisch vormen ze een net van
trillingen, een web van energie.
Volgens een ondoorgrondelijk sys
teem. Een ritme dat de energie be
lichaamt die alles bezielt. De ver
binding tussen de dode en levende
materie. Vaag onder die trillingen
verschijnt een gestalte. Twee zoe
kende ogen. Een troost zoekend
lijf. Een gestalte in het duister, op
de rand van een bed, gebogen over
iets wat een hond zou kunnen
zijn. Piëta verwijst naar de treu
rende Maria, naar droefenis om de
dood. Het einde van het leven en
het begin van het niet weten. Het
verlangen naar troost.
Hans Klein Hofmeijer (Tilburg,
1957) laat zich leiden door de
leegte. Zijn tekeningen, vaak op
papier dat al een geschiedenis
heeft, vallen hem toe. Fragiele lij
nen vormen wolken, tekens, spo
ren van bestaan. Zijn hand wordt
gestuurd door een gedachte die hij
nog moet krijgen. En als er een
vorm ontstaat wat betekent die
dan? 'Zich bevinden in de stilte
van de leegte maakt de daar aan
wezige stilstaande tijd scheppend',
schrijft hij. Hofmeijer neemt me
mee naar een ruimte waarin be
grijpen vervangen is door verwon-
deren en weten vervangen is door
zijn. In hoeverre ken ik wat ik doe?
Ken ik wat ik maak? In een intuï
tief handschrift tast Hofmeijer het
niet weten af. En ontdekt hij af en
toe dat hij er is. Dat er uit het niet
weten iets voortkomt, een glimp
van begrijpen. Dat ook een licha
melijke ervaring kan zijn. Human
painting heet één van zijn schilde
rijen. Een huid, gekwetst, een ge
nezen wond, littekens. Sporen van
confrontatie tussen er zijn en de
omringende wereld. Een indruk
wekkende verbeelding van de es
sentie van ons zijn.
Het zal duidelijk zijn dat de ten
toonstelling waarmee SmithArt
opent een bijzondere ervaring is.
Geen kunst die behaagt, maar
kunst die vanuit het wezen van de
maker raakt aan het wezen van de
beschouwer en het wezen van de
werkelijkheid.
De naaimachine gaat niet di
rect van tafel. ,,Nog even
deze naad stikken". Gu-
drun de Kam-Heiss is creatief. Bij
haar woning in de Hoofdstraat in
Kortgene staat een kast als winkel.
Bij droog weer opent zij de deuren.
Er zijn vlaggenlijnen, tassen,
Zeeuwse objecten, maar ook enge
len te koop.
,,Het was voor mij vanzelfspre
kend op te groeien met engelen,
net zoals het gewoon was kaarsjes
te branden in een kerk. Het was
onderdeel van het geloof. Natuur
lijk kun je wat gebeurt toeschrij
ven aan domme pech of puur ge
luk, maar wanneer een geliefde
succesvol is gereanimeerd bijvoor
beeld, dan ervaar je echt wel dat er
méér is tussen hemel en aarde. In
Duitsland, waar ik ben opge
groeid, sturen mensen elkaar een
kaart met een engel wanneer zij
een ander toewensen dat een en
gel over hen zal waken. Als ik met
kopers bij de kast praat lijkt het
alsof Nederlanders, misschien
moet ik zeggen Zeeuwen, weinig
met engelen op hebben. Zou dat
komen omdat ze protestant zijn?"
Als ik mijzelf beloof te gaan zoe
ken naar opvattingen van Zeeu
wen over engelen verwacht ik uit
te komen in de hoek van spiritua
liteit, mystiek en vrouwen. Tot
mijn verbazing spreek ik dezelfde
dag in Middelburg Willem Wes-
terbeke afkomstig uit de Gerefor
meerde Gemeente in Nederland.
Hij schreef De engelen, dienaars van
God voor de mensen en breekt in het
boek een lans voor engelen als
bode of gezant van God. De opvat
tingen van Calvijn en Kuyper
schudt hij ook uit de mouw. Cal-
vijn schreef erover in de Institutie:
,,Opdat wij niet zouden twijfelen
dat zij, zo dikwijls als de nood het
vereist, met een ongelooflijke
vaardigheid bij ons tegenwoordig
zijn om ons te helpen, evenals er
een bliksem uit de hemel valt, ko
men ze naar hun gewone snelheid
tot ons vliegen." Abraham Kuyper
wijdde er een boek aan: De engelen
Gods. Westerbeke vertelt ,,Na de
reformatie lijkt het alsof mensen
vergeten zijn dat het fundament
voor engelenervaringen in de Bij
bel ligt. Ik heb het gewaagd mij te
verdiepen in het leven van bijbel-
getrouwe mensen en hun ervarin
gen met engelen."
In de publicatie van Westerbeke,
te vinden op theologienet.nl, valt
een complete kast met engelenver-
halen om. In het reformatorische
tijdschrift De gezinsgids verscheen
een recensie: 'Je merkt bijna op ie
dere bladzijde hoe erg de auteur
het vindt dat er heden ten dage in
onze kringen zo weinig met het
bestaan en het werk van de enge
len rekening wordt gehouden.
Ook onder degenen die de HEERE
oprecht vrezen. Ze doen daarmee
niet alleen Gods Woord tekort,
maar ze beroven ook zichzelf van
een stuk troost.'
Gudrun weet dat haar tastbare
engeltjes ervaringen losmaken.
,,Zo'n cadeautje geven doe je niet
zomaar en een engel krijgen is bij
zonder. Het geeft blijdschap. Als
ontvanger weet je dat iemand het
beste met je voor heeft.''
zaterdag 23 oktober 2021
'Niet weten' als basis van bestaan
Nico Out
RECENSIE
Human painting van Hans Klein
Hofmeijer
Reinoud van Vught, Piëta. fotos nico out
T/m 2/1, 2022. Smith Art, Singel
straat 13, Middelburg. Do. t/m
zo. 13.00 - 17.00 uur. Zo 24/10
16.00 uur, optreden Ronald
Naar, filosoof en musicus. Meer
op: www.tinekesmith.com.
José Baars
José Baars schrijft
wekelijks over
religie en kerken in
Zeeland. Kijk voor haar blog
op pzc.nl/monnikenwerk
